معاوضه نفت خزر و خلیج فارس از سر گرفته شد

عطیه لباف،خبرنگار، در شماره امروز روزنامه ایران گزارشی از پایان سوآپ نفتی نوشت که در ادامه می‌آید:

معاوضه نفت خام از دریای خزر (سوآپ) که حدود 7سال پیش با بی‌تدبیری وزیر نفت وقت قطع شده بود، در چند روز اخیر دوباره از سرگرفته شد. یک مقام آگاه در شرکت ملی نفت با تأیید این خبر به «ایران» گفت: تاکنون 2 تا 3 محموله 5 هزار تنی که مجموع آن حدود 100 هزار بشکه می‌شود، در پایانه نفتی نکا تخلیه شده است و به مرور حجم محموله‌های سوآپ افزایش خواهد یافت.

پیش از قطع سوآپ نفت خام در دولت احمدی‌نژاد «شرکت نیکو» مسئول این کار بود. اکنون این شرکت مجدداً مذاکرات با شرکت‌های حاشیه دریای خلیج فارس را در دست گرفته است و به دنبال مشتری سوآپ نفت خام از ایران می‌گردد تا نفت خام کشورهای شمالی دریای خزر را در بندر نکا دریافت کند و در مقابل معادل حجمی این محموله‌ها را در خلیج فارس تحویل دهد. در این قرارداد که نیاز نیست نفت تحویلی همان نفت دریافت شده باشد، ایران می‌تواند علاوه بر ایفای نقش در بازار جهانی انرژی و تبدیل شدن به هاب انرژی منطقه، مزایای دیگری را به خود اختصاص دهد. برای مثال می‌تواند بر اساس توافق، نفت سبک و با کیفیت را در شمال تحویل گرفته و به‌عنوان خوراک به پالایشگاه‌هایی نظیر پالایشگاه‌ها‌ی نفت تهران و تبریز تزریق کند و به جای آن، نفت خامی با کیفیت پایین‌تر و از نوع نفت خام سنگین ایران را در دریای خلیج فارس تحویل خریدار دهد. ضمن آنکه شرکت سوآپ‌کننده دستمزد اندکی نیز دریافت می‌کند.

این مقام مسئول که تمایلی به ذکر نام خود نداشت، اظهار کرد: شرکت نیکو که یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شرکت ملی نفت ایران است، با جدیت در حال مذاکره برای افزایش این سهم است. وی ادامه داد: با شروع مجدد این فعالیت ضمن صرفه‌جویی در هزینه‌های ارسال نفت خام از جنوب کشور به پالایشگاه‌های تبریز و تهران، جایگاه راهبردی ایران در همکاری با کشورهای آسیای مرکزی و حوزه قفقاز از کریدور شمال – جنوب تقویت خواهد شد. ظرفیت پایانه نفتی نکا به علت کوچک بودن اسکله آن محدود است. اما دولت یازدهم از همان روزهای نخست که درصدد احیای این شاهراه بین‌المللی بود، بر گسترش زیربناهای سوآپ نفت خام نیز تأکید داشت.

اکنون در آخرین روزهای این دولت سوآپ نفت خام از سر گرفته شده و امید است که در دولت دوازدهم این ظرفیت تقویت شود. چراکه قرار گرفتن تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز در منطقه و وجود بازار گسترده مصرف انرژی، شرایط مناسبی را ایجاد کرده تا ایران به محور ترانزیت و سوآپ نفت و فرآورده‌های نفتی در منطقه تبدیل شود. بدون شک بهره‌گیری ایران از این موقعیت استراتژیک، می‌تواند نقش مهمی را در همگرایی سیاسی و اقتصادی همسایگان با کشورمان ایفا کند.

قطع سوآپ در دولت دهم

با وجود مزایای بیشماری که سوآپ نفت و فرآورده‌های نفتی برای کشورمان داشت، «مسعود میرکاظمی» وزیر نفت دولت دهم اعلام کرد که سوآپ نفت از خرداد سال 1389 متوقف شود. میرکاظمی  گمان می‌کرد که سود حاصل از سوآپ نفت حدود 20سنت در هر بشکه و هزینه آن حدود 6 تا هفت دلار به ازای هر بشکه است. به همین خاطر قراردادی که به ازای هر بشکه سوآپ نفت 1.1دلار از کشورهای حوزه خزر دریافت می‌کردیم را قطع و به جای آن پیشنهاد 5.5 تا 6دلار را مطرح کرد که البته با موافقت سوآپ‌کنندگان همراه نشد و در نهایت با وجود هشدارهای مدیران و کارشناسان، قرارداد سوآپ نفت فسخ شد. نتیجه این تصمیم عجولانه چیزی نبود جز  جریمه ایران در دیوان داوری بین‌المللی به دلیل نقض قرارداد. شرکت نیکو ملزم به پرداخت 5.5میلیون دلار خسارت و سه تا چهار میلیون دلار هزینه‌های جانبی شد.

اما بیژن زنگنه وزیر نفت دولت یازدهم برای جبران این خطا از همان روزهای نخست دولت دست به کار شد و تلاش او امروز به بار نشست.