روابط روسیه و ترکیه: خیلی دور، خیلی نزدیک

بلومبرگ روابط روسیه و ترکیه را در کنار توسعه طلبی های ترکیه از آذربایجان تا لیبی بررسی کرده است.

به گزارش «انرژی امروز» بلومبرگ می‌نویسد: رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه پنجشنبه به عنوان مهمان افتخاری در رژه نظامی جمهوری آذربایجان حضور پیدا کرد؛ رژه‌ای که باکو از آن طریق قصد داشت پیروزی خود را با کمک آنکارا به ارمنستان، متحد مسکو به رخ بکشد. هرچند ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که از حمله به این حیاط خلوت خود خشمگین بود، واکنشی نشان نداد.

روسیه آموخته است که چگونه در مواقعی که منافعش با آنکارا در تضاد است، راهبرد صبر را در پیش گیرد. اما این تنها چالشی نیست که از سوی رئیس جمهوری ترکیه برای پوتین پیش می‌آید و وی مانند گذشته با قاطعیت آن را تحمل کرده است. زیرا پوتین به خوبی می‌داند در حالی که اردوغان تلاش می‌کند روابط خود را با دولت جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب آمریکا اصلاح کند، آنکارا همچون خاری در چشم اعضای ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) باقی می‌ماند و به اختلافاتی که مسکو از آن لذت می‌برد، دامن می‌زند.

از سوی دیگر دونالد ترامپ به دلیل آنکه ترکیه اقدام به خرید سیستم دفاع موشکی اس -۴۰۰ از مسکو کرده است، اقدام به تحریم این کشور نموده و همین امر تلاش‌های رهبر ترکیه برای بازسازی روابط با واشنگتن را پیچیده‌تر می‌کند.

از جمهوری آذربایجان تا سوریه و لیبی، تلاش اردوغان برای از سرگیری نفوذ ترکیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای، روسیه را مجبور به عقب نشینی از جاه طلبی‌های خود کرده است. آندری کورتونوف Andrey Kortunov، رئیس شورای امور بین الملل روسیه در این خصوص به بلومبرگ گفت: «در حال حاضر روابط میان آنکارا و مسکو بسیار پرتنش است، رقابت و حتی تقابل هم دیده می‌شود. اما هنوز هم همکاری مسکو با ترکیه از نظر راهبردی آنقدر مهم است که روسیه آماده است از این مسائل چشم پوشی کند» .

شکاف در ناتو

پاسخ سنجیده روسیه به ترکیه نشان دهنده تمایل آن به تقویت روابط با اردوغان است که با توافق سال ۲۰۱۷ برای خرید سیستم S-۴۰۰ شکاف بی‌سابقه‌ای را در ناتو ایجاد کرد. یک مقام ارشد دولت روسیه به بلومبرگ گفت: اختلافات زیادی میان ترکیه و آمریکا و اروپا باقی مانده است و این در حالی است که اردوغان نمی‌تواند تحمل داشته باشد کسی به او دیکته کند چگونه رفتار نماید.

روسیه تجربه مدیریت روابط ناپایدار اقتصادی و سیاسی بسیاری با ترکیه دارد، حتی در شرایطی که اردوغان نیروها و نمایندگان ترکیه را برای خنثی کردن پوتین در مناطق مورد مناقشه گسیل کرده بود. اردوغان شاهد پیوستن حدود ۲۰۰ نفر از نیروهایش به نیروهای جمهوری آذربایجان در باکو بود که در رژه هواپیماهای بدون سرنشین ساخت ترکیه در جنگ ۴۴ روزه بر سر منطقه مورد مناقشه «قره باغ کوهستانی» شرکت کردند.

رقابت باستانی

این دست اختلافات میان مسکو و آنکارا سبب شعله ور شدن رقابت‌های دیرین دو پادشاهی قدرتمند پیشین شده است. در سال ۲۰۱۵ روسیه پس از سرنگونی یک هواپیمای جنگنده روسی در مرز با سوریه توسط ترکیه، تحریم‌های شدیدی علیه این کشور وضع کرد.

«آندره باکلانوف» دیپلمات پیشین روسی که سمت‌هایی از جمله سفیر عربستان سعودی را در کارنامه خود دارد در این مورد گفت: «ما و آنکارا از برخی جهات متحد هستیم اما از برخی جهات دیگر منافع ما کاملاً در تضاد است. اما باید یاد بگیریم که با این وضعیت کنار بیاییم».

در سوریه صحنه دیگر رویارویی این دو کشور و جایی که «بشار اسد» با حمایت پوتین و ایران توانست کنترل بیشتر کشور را در دست بگیرد، ترکیه مانع تلاش دولت اسد برای بازپس گیری سنگرهای اصلی شورشیان ادلب شده است.

«خلیفه حفتر» در لیبیِ نفت خیز که شرق آن را در کنترل دارد و از متحدان مسکو بشمار می‌رود، در میان تلاش‌های مجدد برای مذاکره بر سر یک توافق سیاسی با دولت مورد حمایت سازمان ملل در طرابلس مورد حمایت ترکیه، در حال از دست دادن میدان است. (لیبی در پی خیزش مردمی سال ۲۰۱۱ به دو بخش شرقی و غربی تقسیم شده که بخش غربی با مرکزیت طرابلس دولتی موسوم به دولت وفاق ملی بر سر کار آمده که مورد تأیید و حمایت سازمان ملل متحد و برخی کشورها مانند ترکیه، قطر و ایتالیاست و بخش شرقی و جنوب نیز خلیفه حفتر بر امور مسلط شده است که از سوی کشورهایی مانند عربستان، روسیه، فرانسه، مصر، امارات، یونان و قبرس حمایت می‌شود).

ردپای توسعه طلبانه ارتش ترکیه

ترکیه یکی از مشتریان عمده انرژی روسیه است، اما همین امر نیز مساله ساز شده است. زیرا درسالهای اخیر ترکیه به جای خرید گاز از مسکو، به جمهوری آذربایجان به عنوان یکی از رقبای گازی روسیه رو آورده است.

اما این بار هم پوتین در جمع و علیرغم مخالفت متحدان ناتو، اردوغان را به خاطر استقلال در انجام قراردادهای انرژی و تسلیحاتی با روسیه مورد تحسین قرار داد. پوتین در ماه اکتبر (مهرماه) گفت: «کار با چنین شریکی فقط خوب نیست، بلکه قابل اعتماد است». وی همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص اختلافات موجود افزود: «در مورد اختلافات روسیه باید صبور و در پی سازش باشد».

«ایرینا زویاگلسکایا» Irina Zvyagelskaya کارشناس روسی امور خاورمیانه نیز تاکید کرد: «اردوغان به حرف سایر کشورها گوش نمی‌دهد. برای روسیه، اردوغان یک شریک آسان نیست، یک بازیگر آسان برای کنار آمدن و توافق هم نیست» .