ریسکهای چهارگانه اقتصاد جهان: تهدید شوک نفتی
جان کمپ | رویترز
در چند هفته اخیر قیمت نفت با سرعت بیشتر رشد کرده و روز جمعه در پایان معاملات هفته در بازارهای جهان، قیمت نفت برنت در محدوده ۹۰ دلار در هر بشکه قرار گرفت. قیمت نفت بیش از حد بالا رفته و معاملهگران پیشبینی کردهاند در سالجاری بازار با کمبود عرضه مواجه خواهد بود. ذخایر نفت از پیش در سطوح پایین قرار گرفته و میزان مازاد ظرفیت تولید در کوتاهمدت اندک است. معیارهایی که وضعیت بازار را در آینده نشان میدهند حاکی از آن هستند که به تدریج کمبود عرضه بیشتر خواهد شد. در واقع بازار تحت فشار قرار گیرد. قیمت فروش آتی نفت برنت در دو ماه اخیر ۲۰درصد بالا رفته زیرا نگرانیها درباره کاهش مصرف تحتتاثیر شیوع اُمیکرون جای خود را به نگرانی درباره رشد کند عرضه داده است.
تحلیلگران معتقدند فشارهای قیمتی در حال افزایش است و این روند علل گوناگونی دارد. برای مثال، اوپکپلاس که شامل اعضای اوپک و چند تولیدکننده دیگر نفت از جمله روسیه است از سال ۲۰۲۰ برای کمک به رشد قیمتها و متعادل کردن بازار، عرضه نفت خود را محدود کرده است. از اواخر سال گذشته این ائتلاف به شکل بسیار تدریجی بر عرضه نفت خود افزوده در حالی که تقاضا با سرعت در حال رشد بوده است. این عامل سبب شده تمامی مازاد ذخیره نفت که در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ طی موج نخست همهگیری کرونا و تعطیلی اقتصادها به وجود آمد از میان برود. اوپکپلاس در ماههای اخیر هر ماه ۴۰۰هزار بشکه بر تولید روزانه خود افزوده و به نظر میرسد افزایش عرضه نفت این کارتل طی ماههای آینده با همین سرعت ادامه پیدا خواهد کرد و این در حالی است که سال پیش آمریکا از اوپک خواسته بود با سرعت بیشتری عرضه نفت خود را بالا ببرد تا قیمتها کنترل شود.
نکته دیگر این است که تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا میزان قابل ملاحظهای بر تولید نفت خود نیفزودهاند و به دلیل رشد قیمتها در حال کسب سود هستند. آنها سود نقدی که به سهامداران پرداخت میکنند را بالا بردهاند. مجموعه این عوامل یعنی رشد تقاضا و افزایش ناکافی عرضه سبب شده ذخیره نفت در آمریکا و دیگر اقتصادهای عضو سازمان توسعه و همکاری اقتصادی به زیر متوسط ۵ سال قبل از همهگیری یعنی سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۱۹ کاهش یابد. تحلیلگران معتقدند اواسط سالجاری میلادی مازاد ظرفیت تولید نفت به کمتر از ۲میلیون بشکه در روز کاهش خواهد یافت و این در حالی است که مصرف جهانی نفت در حال افزایش است؛ زیرا اقتصادها با قدرت از رکود دوره همهگیری خارج شدهاند و در بخشهای تولید کارخانهای و حملونقل که مصرفکنندگان بزرگ انرژی هستند فعالیتها با سرعت در حال افزایش است. در این میان، تنشهای ژئوپلیتیک بین روسیه و ناتو ممکن است اختلالهای جدی در صادرات نفت ایجاد کند و کاهش محدودیتهای کرونایی بر مصرف انرژی در بخشهای مختلف خواهد افزود.
برخی تحلیلگران میگویند رشد قیمت نفت تولیدکنندگان را به افزایش ظرفیت تولید تشویق میکند و رشد مصرف را کند خواهد کرد. در نتیجه میتوان امیدوار بود مازاد ظرفیت تولید بیشتر شود و به سطوح مناسب برسد. اما افزایش ظرفیت تولید یک فرآیند زمانبراست. اگر در بخش تولید واکنش سریع به رشد قیمتها نشان داده نشود قیمتها همچنان بالا میرود تا جایی که زیان آن برای مصرفکنندگان و شرکتها شدت پیدا خواهد کرد. ریسک بعدی رشد قیمت نفت این است که نرخهای تورم را در اقتصادها بالا میبرد و بانکهای مرکزی مجبور خواهند شد برای مهار تورم اقدامات مختلفی انجام دهند. بدون شک این اقدامات از نرخ رشد اقتصادها خواهد کاست. بانک مرکزی آمریکا از پیش وارد این مسیر شده و قصد دارد سالجاری سه بار نرخ بهره را بالا ببرد. دیگر بانکهای مرکزی نیز در آینده اقداماتی برای مهار تورم انجام خواهند داد.
افزایش هزینه زندگی و رشد نرخ تورم مدتی است به نگرانی اصلی خانوادهها، شرکتها و سیاستگذاران در آمریکای شمالی و اروپا تبدیل شده است. بسیاری از شرکتها و تمامی خانوارها تحتتاثیر رشد هزینههای انرژی قرار میگیرند و فشار هزینه سبب تغییر رفتار آنها میشود. ماه جاری بررسی فراگیر دانشگاه میشیگان نشان داد دیدگاه مصرفکنندگان آمریکایی درباره وضعیت مالی خود و وضعیت اقتصاد در آینده بدبینانهترین حد از سال ۲۰۱۱ است. از سوی دیگر شاخص اعتماد مصرفکنندگان کاهش یافته است. بدون شک افت مصرف در اقتصادهایی که برای رشد به مصرف وابسته هستند بسیار زیانبار خواهد بود. اگر قیمت نفت همچنان رشد کند دو حالت رخ خواهد داد: یا به دلیل کاهش مصرف، از نرخ رشد اقتصادی کاسته میشود یا مصرف همچنان بالا میرود که سبب رشد نرخ تورم و وادار شدن بانکهای مرکزی به مداخله برای مهار قیمتها خواهد شد. این سناریو نیز در نهایت به کاهش نرخهای رشد منجر میشود.
منبع: دنیای اقتصاد
