آبفا چهارمحال‌و‌بختیاری: نمی‏‌دانیم کدورت آب تا چه زمانی ادامه دارد

یک‌بار دیگر کمبود آب. اهالی شهرکرد، حالا بیش از یک‌هفته است که دبه به‌دست و در جست‌وجوی آب، سرگردان کوچه و پس‌کوچه‌‌های شهر شده‌‌اند. محله‌به‌محله می‌‌گردند و از هم سراغ تانکرهای آب را می‌‌گیرند. صف‌‌‌‌ها برای گرفتن آب از تانکرهای آهنی، طولانی شده و مردم را راهی کوچه و خیابان کرده است؛ ردیف‌‌هایی از زنان و مردان که برای گرفتن دبه‌‌ای آب شتاب دارند.

به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه هم‌میهن، هشت‌روز است، قطره‌‌ای آب در خانه هیچ‌‌کدام‌‌شان پیدا نمی‌‌شود و همین هم جان‌‌شان را به‌لب آورده. دوشنبه هفته گذشته، یعنی روز عاشورا بود که آب‌شُرب شهرکرد، «بابا حیدر»، «فیل آباد»، «سورشجان»، «فرخشهر»، «فارسان» و روستاهای مسیر کوهرنگ تا شهرکرد به‌طور ناگهانی و بدون اطلاع قبلی قطع شد؛ قطعی که گفته می‌‌شود بارش‌‌های موسوم به «مونسون» علت اصلی آن است و همین بارش‌‌های شدید هم موجب کدورت بالای چشمه کوهرنگ که از چشمه‌‌های حیاتی چهارمحال‌و‌بختیاری است، شده و آن را از مدار آبرسانی خارج کرده است. تا دیروز، مردم شهرکرد ۹روز را در بی‌‌آبی محض گذراندند و همین هم آنها را با تعداد زیاد، مقابل استانداری چهارمحال‌و‌بختیاری کشاند؛ در قامت جمعی معترض و عصبانی.

آب نیست؛ حتی یک‌قطره

نبود آب یا افت شدید آن به‌ویژه در روز، زندگی اهالی شهرکرد و روستاییان اطراف آن را در روزهای داغ و خرما‌پزان دومین ماه تابستان، مختل و آنها را محتاج به یک‌قطره آب کرده است؛ قطعی آبی که نه‌تنها در یک محله و دومحله که در تمام نقاط این شهر رخ داده است. این موضوع را زنی میانسال که در خیابان «کاشانی» زندگی می‌‌کند به «هم‌‌میهن» می‌‌گوید: «شهرکرد سال‌‌هاست که با بحران آب آشامیدنی روبه‌رو است، اما وضعیت کنونی تا به الان بی‌‌سابقه بوده است. هفت‌روز است که آب قطع است و مجبوریم بطری، سطل و هرچه ظرف‌وظروف در خانه داریم، دست بگیریم و از تانکرها طلب آب کنیم. تانکرهای آب برچسب استان‌‌هایی را دارد که زمانی خود چهارمحال‌و‌بختیاری به آنها آب منتقل می‌‌کرد! جای سوال دارد که چرا این شهر به این حال‌وروز افتاده است؟ اکنون حتی بیمارستان‌‌ها هم آب ندارند. تکلیف آنها چیست؟ بیماران چه باید بکنند؟ همه اهالی شهرکرد در این چند روزه تحت فشارهای روحی بسیاری قرار گرفته‌‌اند، زیرا نمی‌‌دانند این وضعیت تا کی ادامه خواهد داشت.» یکی‌دیگر از اهالی این شهر از نایاب‌شدن آب‌معدنی در فروشگاه‌‌ها خبر می‌‌دهد و می‌‌گوید: «برای آشامیدن، ناچار هستیم آب بخریم، اما آبی که از تانکرها می‌‌گیریم برای
شست‌وشو و… استفاده می‌‌شود؛ همین آب هم شفاف نیست و کدر است، ولی چاره‌‌ای نداریم.» وضعیت سالمندان در شرایط کنونی از همه بدتر است: «پیرزن‌‌ها و پیرمردها از همه بیشتر در این شرایط آزار می‌‌بینند. آنها توانایی دبه به‌دست گرفتن و آب‌بردن به خانه را ندارند. کسب‌و‌کار کاسب‌‌ها هم لنگ شده است. آنها هم به‌ناچار از تانکرها آب می‌‌گیرند، ولی این میزان آب نمی‌‌تواند پاسخگوی آنها باشد.»

کولبری آب

رنج آب با خارج شدن چشمه کوهرنگ از مدار در شهرکرد همراه شده و اهالی این شهر را به کولبری آب وا داشته است؛ مشقتی که یکی از اهالی محله «میرآباد» درباره‌‌اش می‌‌گوید: «بیش از یک‌هفته است که آب نداریم و باید با هزارویک بدبختی آب فراهم کنیم، حالا تصور کنید فردی که معلول است، چطور می‌‌تواند دبه‌‌های آب را از محل استقرار تانکر تا خانه حمل کند؟ یا اصلا در خانه چطور می‌‌تواند از آن استفاده کند؟ مردم شهرکرد تاکنون نجابت به‌خرج داده‌‌ و سکوت کرده‌‌اند، اما معلوم نیست با ادامه شرایط فعلی چه اتفاقی رخ دهد!» سخن از بی‎آبی، در هر جمله اهالی شهرکرد پیداست. شاه‌‌بیت فقط یک موضوع است: «آب نیست.»

مهین رئیسی، فعال محیط‌زیست‌‌ به «هم‌‌میهن» می‌‌گوید، از روز عاشورا تاکنون آب قطع است و مردم سرگردان و آواره: «البته قطعی این‌گونه نبوده که اصلا آب نباشد، بلکه در برخی ساعات مثل شب‌‌ها جریان بسیار اندکی از آب وجود دارد؛ البته افرادی که در طبقات دوم و بالاتر زندگی می‌‌کنند همین میزان آب را هم ندارند و دست‌‌شان در پوست‌گردو است. در این چندروز بسیار دیده‌‌ام که همسایه‌‌ها دبه به‌دست دنبال آبند؛ آبی که البته ممکن است بهداشتی نباشد و از چاه تامین شده باشد.» او معتقد است، این وضعیت به‌دلیل دستکاری‌‌ها و مداخلات انسان‌‌هاست و انگشت انتقاد را هم سمت همان‌‌ها می‌‌گیرد: «دستکاری و احداث تونل‌‌های مختلف و انتقال و برداشت بی‌‌رویه آب، موجب برهم خوردن اکوسیستم و اقلیم این ناحیه شده است. زاگرس میراث یک ملت است، اما چشمه‌‌های آن را با تصمیم‌‌های اشتباه خشک کردند؛ به‌گونه‌‌ای که یخچال‌‌های طبیعی آن ازبین‌رفته است؛ موضوعی که باعث خسارت ناشی از سیل و وضعیت کنونی شده. کاش دست از سر زاگرس بردارند و آن را به‌حال‌خود رها کنند.» او از بی‌‌توجهی‌‌ به وضعیت کنونی اهالی شهرکرد گله می‌‌کند: «یک‌هفته است آب نداریم و در بی‌‌آبی می‌‌سوزیم، اما انگار نه‌انگار. صداوسیمای مرکز چهارمحال‌و‌بختیاری یا سایر رسانه‌‌ها اصلا به این موضوع ورود نکردند و اتفاقا بخشی از اعتراضات مردم این استان هم به همین تبعیض‌‌هاست. چرا صدای ما در این روزها اصلا شنیده نشد و کسی به مشکلات این مردم رسیدگی نکرد؟» دامنه اعتراض و نارضایتی مردم شهرکرد به فضای مجازی نیز راه یافته و کاربران با دست‌به‌دست کردن تصاویری از صف‌‌های طولانی، دریافت بسته‌‌های کوچک آب و راه‌‌اندازی #شهرکرد_آب_ندارد، #بی_آبی و #شهرکرد از شرایط کنونی خود در این فضا نوشتند. کاربری دراین‌‌باره در صفحه توییتر خود نوشته است: «در #شهرکرد، یکی از پرآب‌‌ترین مناطق زاگرس، جایی که بیش از ۱۱درصد آب‌مصرفی کشور را تامین می‌‌کند، یک هفته است آب قطع شده و زنگ‌خطر بحران‌آب سال‌‌هاست که به‌صدا درآمده.» کاربر دیگری هم نوشت: «یک‌هفته است که آب، حتی برای آشامیدن نداریم. آیا کسی صدای ما را می‌‌شنود؟»

در سایت کارزار هم کارزاری دراین‌‌باره تشکیل شده و تا لحظه تنظیم گزارش به پنج‌هزار و ۶۰۰ امضا رسیده است. در متن این کارزار که به روسای سه قوه نوشته شده، آمده: «شهرکرد، مرکز استان چهارمحال‌و‌بختیاری در ۵۴۰کیلومتری پایتخت ایران اسلامی با دارا بودن ۱۱درصد از منابع‌آبی کشور برای چهارمین روز متوالی با بحران بسیار شدید تامین آب‌آشامیدنی مواجه شده است و در بسیاری از مناطق با تانکر عملیات آب‌‌رسانی صورت‌‌ می‌‌گیرد. قطعا این بحران، حاصل ترک‌فعل چندین‌باره مسئولان‌اجرایی است که موجب ایجاد مشکلات متعدد برای مردم شده است. مستدعی است دستورات لازم را برای رفع بحران و جلوگیری از تکرار اشتباهات صادر کنید.»

کوهرنگ خبرساز

چشمه کوهرنگ، سرچشمه اصلی کارون و زاینده رود است که از دامنه‌‌های زردکوه سرچشمه می‌‌گیرد و به دو‌شاخه تقسیم می‌‌شود؛ شاخه اول پس از گذر از پیچ‌و‌خم‌‌های فراوان به دریاچه سد کوهرنگ می‌‌ریزد و از تونل اول کوهرنگ وارد زاینده‌رود می‌‌شود و شاخه‌اصلی تشکیل رود کوهرنگ را داده و به سد کارون ۴ می‌‌ریزد. گفته‌‌ می‌‌شود به‌دلیل همزمانی کاهش شدید میزان بارش‌‌ها، خشکسالی‌‌های متعدد، بارش اندک برف و عدم وجود ذخایر برفی، بیش از نیمی از آب چشمه کوهرنگ خشک شده‌‌ است، هرچند دبی این چشمه در شرایط طبیعی ۱۲۰۰ لیتر بر ثانیه بوده، اما ۶۰۰ لیتر بر ثانیه کسری آبدهی دارد؛ این درحالی‌است که چشمه کوهرنگ در گذشته با خط انتقال به طول ۱۰۰ کیلومتر، آب آشامیدنی ۲۰۰ هزار نفر را در شهرستان‌‌های شهرکرد و کوهرنگ تامین می‌‌کرد. چشمه کوهرنگ سال گذشته نیز خبرساز شد و بومیان آن منطقه با نواختن ساز‌ و دهل خبر از خشکیدن و مرگ آن دادند. حالا اما دوباره خارج شدن این چشمه از مدار تامین‌آب، باردیگر نام آن را سرزبان‌‌ها انداخته و صدای مردم شهرکرد را بلند کرده است؛ فریادی که به‌گوش علی‌اکبر محرابیان که وزیر نیرو است، هم رسیده و او را یکشنبه گذشته راهی این شهر کرد.
به‌گزارش «ایرنا»، محرابیان از جایگزین کردن چهارسامانه و دوسامانه اضطراری به‌جای چشمه کوهرنگ در روزهای آینده خبر داد و گفت: «دراثر سیل، آب این منطقه کدر و از حد استاندارد خارج شده و متاسفانه این موضوع همچنان ادامه دارد. میزان کدری‌آب نسبت به روزهای اول کمتر شده تا روز گذشته، اما روز یکشنبه قدری کدورت بالاتر رفت و باتوجه به این موضوع، در پی جایگزین کردن سهم چشمه کوهرنگ هستیم تا بتوانیم درواقع بیش از ۵٠درصد آب شهرکرد که از این منطقه تامین می‌‌شود را با سامانه‌‌های اضطراری جایگزین کنیم.»

این درحالی‌است که با گذشت دو، سه‌روز از سفر وزیرنیرو به شهرکرد و وعده تامین‌آب به‌زودی، تا لحظه تنظیم این گزارش‌‌ خبرها حاکی از این است که مردم این شهر همچنان در بی‌‌آبی به‌سر می‌‌برند و مشکل‌‌شان لاینحل باقی مانده است؛ مشکلی که البته فرشاد متقی، مدیر روابط‌‌عمومی شرکت آبفا چهارمحال‌وبختیاری در گفت‌‌وگو با «هم‌‌میهن» می‌‌گوید، هرچند ۱۱ اکیپ به‌صورت شبانه‌‌روزی در تلاش هستند تا مشکل بی‌‌آبی را حل کنند، اما نمی‌‌توان به‌طور دقیق پیش‌‌بینی کرد که این وضعیت تا چه‌زمانی ادامه خواهد داشت: «باران‌‌های سیل‌آسا در روزهای گذشته منجر به کدرشدن شدید آب چشمه کوهرنگ شد؛ چشمه‌‌ای که تامین‌‌کننده آب هفت‌شهر و ۳۴روستاست. کدورت آب به ۴۰۰ رسیده و تصفیه‌خانه قادر به تصفیه آن نبود؛ به همین دلیل ناچار به خارج کردن این چشمه از مدار شدیم. شهرها و روستاهایی که در مسیر قرار داشتند، از منابع‌مرزی آب خود را تامین کردند اما از آنجا که حدود ۶۰درصد از آب شهرکرد از چشمه کوهرنگ تامین می‌‌شود، شرایط کنونی در این شهر به‌وجود آمده است.» به‌گفته او، درحال حاضر ۱۳چاه و خطوط پندافندی فعال شده و قرار است چهارسامانه و دو‌سامانه اظطراری نیز به‌زودی فعال شوند. ۷۰‌تانکر از ۲۲ استان دیگر همراه با سه‌دستگاه تقسیم‌آب مشغول آب‌‌رسانی به مردمند: «اکنون بیشتر جاها آب دارند و جایی بدون آب باقی نمانده است؛ به‌غیر از افرادی که در طبقات دوم به‌بالا زندگی می‌‌کنند.»

قدرت‌‌الله حمزه شلمزاری، نماینده مردم «اردل» و «فارسان» نیز دراین‌‌باره به «هم‌میهن» می‌‌گوید: «مشکل آب چهارمحال‌و‌بختیاری مربوط به امروز و دیروز نیست، بلکه مدت‌‌هاست مردم این استان با مشکل کم‌آبی روبه‌رو هستند. مجمع نمایندگان نیز دوسال است که پیگیر این مساله و دنبال اجرایی‌شدن طرحی هستند که قرار است با عملیاتی‌شدن آن، حدود ۵۰درصد آب‌شرب مردم شهرکرد امسال یا در نیمه‌اول‌ سال‌آینده تامین شود. اگر این طرح اجرا شده بود، مردم شهرکرد الان دچار این وضعیت نشده بودند.» اشاره او به طرح بن بروجن است؛ پروژه‌‌ای چندین‌ساله که حاشیه‌‌های بسیاری را در سال‌‌های اخیر به دنبال داشته و باعث تنش‌آبی بین استان چهارمحال‌و‌بختیاری و اصفهان شده
است؛ چراکه براساس این طرح قرار است سالانه بیش از ۴۰میلیون مترمکعب آب از حوضه آبریز زاینده‌‌رود با طی مسافتی به طول ۱۲۸ کیلومتر به حوضه آبریز کارون انتقال داده ‌‌شود.

 اما و اگرهای بی‌‌آبی

بی‌آبی و گل‌‌آلود شدن چشمه کوهرنگ اما و اگرهایی را هم به‌دنبال دارد و بازار شایعات را داغ کرده است.

علیرضا نظریان، کارشناس محیط‌زیست به «هم‌‌میهن» می‌‌گوید: «بررسی علل گل‌‌آلود شدن و کدورت بالای چشمه کوهرنگ پس از بارش‌‌های اخیر، نیاز به مطالعه و بررسی دقیق دارد، اما به‌طور کلی‌‌ می‌‌توان عللی همچون از بین رفتن پوشش‌گیاهی و فرسایش‌خاک را در رقم‌زدن وضعیت کنونی دخیل دانست. البته شایعه‌‌های بسیاری دراین‌‌باره در فضای مجازی نقل‌‌ می‌‌شود، مثلا برخی‌‌ می‌‌گویند انفجارهای متعدد به‌دلیل احداث تونل در این ناحیه در وضعیت کنونی موثر است، اما آیا این ادعاها درست است؟ آیا حتی اگر تونلی قرار است آنجا احداث شود، حفر آن با انفجار صورت می‌گیرد؟»
این شایعات درحالی در فضای مجازی نقل‌‌ می‌‌شود که نظریان‌‌ می‌‌گوید: «این ادعاها نمی‌‌تواند درست و منطقی باشد بلکه این مساله نشان‌‌ می‌‌دهد شاید آبخوان چشمه در جایی نباشد که در سال‌‌های گذشته گمان‌‌ می‌‌کردیم آبخوان آنجا قرار دارد.» او بااشاره به احتمال نصب نشدن کدورت‌سنج در تصفیه‌خانه گردنه «خلک»‌‌ می‌‌گوید: «کدورت‌سنج‌‌ها آنجا نصب نشده است؛ درحالی‌که به‌دلیل از بین رفتن پوشش‌گیاهی و شرایط بارندگی در بالادست و راه‌افتادن سیل، این مساله قابل پیش‌بینی بود.»

یک کارشناس حوزه آب اما نظری دیگر دراین‌‌باره دارد. او که به‌دلیل سمت سازمانی تمایلی به آمدن نامش در گزارش ندارد، به«هم‌میهن»‌‌ می‌‌گوید: «دستگاه‌‌های کدورت‌سنج نصب هستند، اما کدورت بسیار بالای چشمه، آنها را از مدار خارج کرده است.» او معتقد است: «کوهرنگ ازجمله چشمه‌‌هایی است که مخزن آن از شکستگی‌‌های زیادی تشکیل شده است؛ شکستگی‌‌هایی که در علم زمین شناسی به آن کارستی گسلی‌‌ می‌‌گویند. این چشمه در سال‌‌های مختلف، بسته به میزان بارش‌‌ها (به‌ویژه در اسفند و فروردین که بارندگی زیاد است) دچار کدورت‌‌ می‌‌شود ولی میزان این کدورت، حدود پنجntu و قابل تحمل است و با تصفیه‌‌ می‌‌شود آن را کاهش داد.» به‌گفته او، در سال‌‌های پربارش مثل امسال که «منسون» اتفاق افتاد، آب در داخل مخزن تغذیه چشمه (که بین سنگ‌‌های آهکی قرار دارد) بالا آمده و آب به دره شکاف‌‌هایی نفوذ کرده که داخل آن مملو از رس بوده است؛ رس‌‌هایی که سال‌‌هاست رنگ آب به‌خود ندیده‌اند. با شست‌وشوی این شکاف، این رس‌‌ها وارد مجرای اصلی چشمه کوهرنگ شده‌اند.کارست کوهرنگ و ارتفاعات زردکوه، کارستی کامل و بالغ است. یعنی به‌شدت
در زمین زیر ارتفاعات توسعه غارها و شکستگی‌‌ها را دارد، ضمن اینکه در این ارتفاعات، پهنه‌‌های گسلی وجود دارند که شکستکی آنها با عرض ۴۰ تا ۵۰متر است و باران در آنها نفوذ‌‌ می‌‌کند. با این حال مشکل چشمه کوهرنگ به‌زودی رفع خواهد شد و این مشکل دائمی نیست.»

با گذشت بیش از یک‌هفته از قطعی آب در شهرکرد، تنش‌‌های آبی در این شهر بالا گرفته است و مردم همچنان دنبال آب هستند؛ مردمی که روز گذشته در اعتراض به بی‌‌آبی در مقابل استانداری تجمع کردند و فریاد اعتراض سر دادند. فریادی که البته هنوز به‌گوش شنوایی نرسیده است.