انتخابات ایران: راه سخت تنها نامزد اصلاحطلب
پاتریک وینتور | سردبیر دیپلماتیک گاردین
ترجمه: فاطمه لطفی/ هفته نامه صدا
یکی از نامزدهای اصلاحطلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران، یک پزشک 69 ساله که سه فرزندش را پس از مرگ همسرش در یک تصادف رانندگی به تنهایی بزرگ کرد، با یک نبرد سخت اما نه غیرممکن روبرو می‌شود تا رای دهندگان سرخورده ایرانی را متقاعد کند که او فرصتی‌ست برای تغییری قابل اعتماد.
مسعود پزشکیان، 20 سال نماینده مجلس بود، او روز یکشنبه از شورای نگهبان 12 نفره مجوز حضور در انتخابات را گرفت و تا 8 تیر ماه فرصت دارد تا برای انتخاباتی تبلیغ کند که پس از درگذشت ابراهیم رئیسی رئیس جمهور در سانحه سقوط هلیکوپترش برگزار می‌شود. چهار سال پیش هیچ اصلاح‌طلبی اجازه حضور در انتخابات ریاست جمهوری را نداشت.
بهترین شانس پژشکیان این است که شکاف ایدئولوژیک بین پنج کاندیدای دیگر ادامه یابد و در نهایت این شکاف رای آنها را چند‌پاره کند.
این جراح قلب متولد استان آذربایجان غربی از سال 1380 تا 1384 وزیر بهداشت در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی بود و تلاش کرد خدمات درمانی روستایی را بهبود بخشد. وی پیش از این رئیس دانشگاه علوم پزشکی تبریز بود.
پس از اینکه همسر و فرزندش را در یک تصادف رانندگی از دست داد، هرگز دوباره ازدواج نکرد و گفت که سه فرزند دیگراش هرگز ازدواج مجددش را درک نخواهند کرد. پسرش می‌گوید حتی زمانی که مادرش زنده بود، این پدر بود که برای خانواده آشپزی می‌کرد. او با همراهی دخترش و در حالی که دست او را گرفته بود به عنوان نامزد انتخابات ثبت نام کرد.
هرچند او تجربه نماینده پارلمان بودن را دارد، اما آزمون او، مناظره‌های تلویزیونی خواهند بود، مناظره‌هایی که او با پنج سیاستمدار دیگر روبرو خواهد شد، سیاستمدارانی که دیدگاه‌های محافظه کارانه یکسانی دارند و از جمله تندروهای معروف هستند. پنج مناظره تلویزیونی قبل از روز رای گیری برنامه ریزی شده است که هر کدام سه ساعت و نیم طول می‌کشد.
پزشکیان پیشتر حمایت جواد ظریف، وزیر امور خارجه اصلاح طلب و اکثر جریان اصلاح طلب را به دست آورده است، اما بسیاری در ایران- به ویژه رای دهندگان جوان در مناطق شهری- از سیاست روی گردان شده‌اند.
حامیان این نامزد می‌گویند که او در جریان اعتراضات «زنان، زندگی، آزادی» پس از مرگ مهسا امینی در سپتامبر 2022، به دلیل وجود گشت‌های ارشاد که برای سرکوب زنان بی‌حجاب طراحی شده بود، از دولت انتقاد کرده است.
اما مخالفان حکومت ایران می‌گویند حضور او در انتخابات به مثابه پنهان کردن [مشکلات] است و برای افزایش مشارکت طراحی شده است و ادعا می‌کنند که پزشکیان هم در نهایت در صورت لزوم از حجاب حمایت کرده است. همچنین پزشکیان را متهم می‌کنند که به تقسیم ایران متمایل است، اتهامی که به دلیل ارتباط او با آذری‌ها مطرح شده است. [نویسنده اتهام فدرالیسم و قومیت‌گرایی را که به پزشکیان نسبت می‌دهند، تقسیم ایران برداشت کرده است که البته هم این اتهام و هم برداشت نویسنده غلط است. مترجم]
گفته می شود که حکومت امیدوار است با حضور یک اصلاحطلب در میدان، مشارکت مردم به بالای 50 درصد برسد. همچنین شانس دور دوم را افزایش می‌دهد که اگر هیچ نامزدی بیش از 50 درصد آرا را در دور اول کسب نکند، انتخابات به دور دوم کشیده خواهد شد.
دو نامزد پیشتاز دیگر عبارتند از محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس و سعید جلیلی، مذاکره کننده تندرو پوپولیست سابق مخالف توافق هسته‌ای 2015.
قالیباف، یکی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، بیشتر مورد علاقه آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی است، هرچند که وی در انتخابات اخیر مجلس در تهران با نصف شدن رای‌اش، حمایتی از سمت مردم دریافت نکرد.
دو خبرنگاری که فساد نزدیکان قالیباف را افشا کرده بودند، روز یکشنبه زندانی شدند. یاشار سلطانی به ۱۴ ماه و صبا آذرپیک به دو سال حبس محکوم شدند. سلطانی با 350000 فالوور در X، سال‌ها خاری در چشم قالیباف بوده و فسادهای ادعایی در دوران شهرداری تهران در سال 2016 را افشا می‌کند.
از زمان شروع تبلیغات انتخاباتی، به روزنامه‌های ایران در مورد نحوه پوشش انتخابات توصیه‌هایی شده است. بر اساس رهنمودهای صادر شده توسط حکومت، حمایت از تحریم انتخابات ممنوع است و نامزدها را از تماس با رسانه‌های متخاصم خارجی منع می‌کند.
سه کاندیدای مجاز دیگر عبارتند از علیرضا زاکانی، شهردار اصولگرای تهران، مصطفی پورمحمدی، از یاران قدیمی رئیسی، و امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، وزیر دولت هستند.
هر چند چهار زن برای نامزدی در این انتخابات ثبت‌نام کرده بودند، اما به هیچ کدام آنها صلاحیت شرکت در انتخابات به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری داده نشده است.
نقش شورای نگهبان در رد صلاحیت دیگر نامزدها- بر اساس بررسی ظاهرا بی‌طرفانه صلاحیت آنها- بار دیگر بحث برانگیز شده است. سه سیاستمدار ارشد ایرانی در میان 74 رد صلاحیت شده، دیده می‌شود، از جمله محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق، اسحاق جهانگیری معاون سابق رئیس جمهور و یک اصلاح طلب برجسته، عباس آخوندی که آشکارا حق اعتراض به تصمیم شورا را مطالبه کرده‌اند.
آخوندی خطاب به رئیس شورای نگهبان نوشته است: «شورا موظف است که در صورت تقاضای داوطلبان ردصلاحیت شده، توضیحات و دفاعیات آنان را استماع نماید. عدم احراز صلاحیت خود را ظلم و جفا در حق خود، جبهه‌ای از احزاب، گروه‌ها و شخصیت‌های سیاسی قانونی که مرا به عنوان نامزد موردنظر خود معرفی کرده بودند و همچنین محدودسازی حق انتخاب رای دهندگان آزاد ایران می‌دانم.»
علی لاریجانی، رئیس سابق مجلس، محافظه‌کار معتدل و محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ کابینه رئیسی نیز رد صلاحیت شدند. به نظر می‌رسد لاریجانی در بیانیه‌ای این تصمیم را پذیرفته است، هرچند از شفاف نبودن این رد صلاحیت‌ها انتقاد کرده است.
