«سوءتفاهم» جلوی انتقال آب به ایلام را گرفت
۳۵ درصد آب مورد نیاز شهر ایلام از چشمه گلگل تأمین میشد، اما حالا ارتباط این شهر با این منبع آب قطع شده است. ماجرا از این قرار است که شرکت آبوفاضلاب استان ایلام با احداث ۱.۵ کیلومتر خط لوله جدید میخواهد لوله انتقالِ فرسوده را جمعآوری و از حوادث احتمالی جلوگیری کند، اما اهالی شهرستان ملکشاهی (که چشمههای گلگل در محدوده جغرافیایی آنان قرار گرفته است) جلوی اتصال این خط را گرفتهاند. مدیرعامل شرکت آبوفاضلاب میگوید: «طرح را نیمهکاره رها کردیم تا آرامش از بین نرود. مردم دچار سوءتفاهم شده بودند. چشمه گلگل اصلاً توان اضافهبرداشت ندارد.»
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه پیام ما، سوم اردیبهشت امسال بود که معاون بهرهبرداری و توسعه شرکت آبوفاضلاب ایلام از اتصال خط جدید انتقال آب از چشمه گلگل به ایلام خبر داده بود. وبسایت خبری این نهاد بهنقل از «محمد پیرباوه» اعلام کرده بود حدود ۳۵ درصد از آب شهر ایلام از چشمه گلگل تأمین میشود. این چشمه دارای یک خط انتقال ۲۴ اینچ با ظرفیت حدود ۳۰۰ لیتر در ثانیه احداثشده در سال ۱۳۶۷ است. دوره طرح آن به پایان رسیده و ما سالانه، بهویژه در فصل بهار که میزان فرسایش بالاست، شاهد مشکلاتی هستیم.
او همچنین با اشاره به شکستگیهای مکرر خط انتقال بهویژه در منطقه چاویز، توضیح داده بود: «بعد از هر شکستگی حدود ۱۰ ساعت طول میکشد تا هم خط انتقال تخلیه شود و هم عملیات تعمیرات روی آن انجام گیرد. امسال تصمیم به تعویض حدود یکهزار و ۵۰۰ متر از این خط با لوله ۶۰۰ میلیمتری (یا ۲۴ اینچ) با فشار کاری ۶۰ بار گرفته شد که این کار مستلزم اتصال دو طرف این خط به خط قدیمی است.»
پیرباوه همچنین اعلام کرده بود عملیات اجرایی این طرح فردای آن روز، یعنی چهارم اردیبهشت آغاز میشود: «در این دو نقطه، خط قدیمی را به خط جدید متصل میکنیم و این بخش یکهزار و ۵۰۰ متری را از مدار خارج میکنیم. با این اقدامات، در هر زمان که دچار نوسانات یا بارندگی در فصل بهار شویم، مردم دیگر متوجه قطعی یا کمبود آب نمیشوند.»
اهالی ملکشاهی میگویند این منطقه مشکل آب دارد، بنابراین نباید آب چشمههای آن برای شهر دیگری استفاده شود
خبری از اجرا نیست
نزدیک به دو هفته از این اعلام رسمی میگذرد، اما خبری از اجرای آن نیست. اهالی شهرستان ملکشاهی بلافاصله پس از انتشار این خبر به انجام این طرح معترض شدند.
«چشمههای گلگل» در محدوده جغرافیایی ملکشاهی قرار دارند و یکی از منابع مهم تأمینکننده آب شرب در ایلام به حساب میآیند.
اهالی میگویند اگر آب را به ایلام بدهند، سهم آنان تحتالشعاع قرار خواهد گرفت. یکی از معترضان به این طرح به «پیامما» میگوید: «ما خودمان در ملکشاهی مشکل آب داریم. این موضوع مربوط به الان نیست و چندسالی است که ملکشاهی نیز مانند سایر کشور با موضوع خشکسالی مواجه است. قرار نیست حق و سهم ما را ببرند به جای دیگر و کسان دیگری بدهند. چراغی که به خانه رواست، به مسجد حرام است. اگر ما آب به میزان کافی داشتیم، هیچ مشکلی وجود نداشت؛ اما حالا شرایط فرق میکند.»
«محمد» یکی دیگر از اهالی این منطقه که اهل شهر «دلگشا» است، نیز گفتههای همشهریاش را تأیید میکند و میگوید: «سال قبل به ما گفتند مشکل آب شما کاملاً حل شده است، اما اینطور نشد. ما برای دسترسی به آب مشکل داریم. از نظر تاریخی هم منطقه ما از چشمههای گلگل حقابه دارد. حق و سهم همه بخشها هم مشخص است. چرا باید کسی حق و سهم ما را ندید بگیرد؟»
ملکشاهی در تنش آبی
بهنظر میرسد محمد و همشهریانش درست میگویند. تیر سال گذشته بود که مدیرعامل شرکت آبوفاضلاب استان ایلام از رفع مشکل تنش آبی در ۱۱ شهر و روستای شهرستان ملکشاهی خبر داده و گفته بود: «رفع مشکل چندینساله کمبود آب شهر دلگشا، افزایش ظرفیت انتقال آب از سد به شهر ارکواز و رفع مشکل تنش آبی چندینساله سه شهر و هشت روستای تابعه این شهرستان، رفع مشکل افت فشار آب سه روستای درگه، چمانار و گنبد و اصلاح و توسعه شبکه آبرسانی بهطول چهار کیلومتر مهمترین اقداماتی بود که انجام دادیم. پیگیری و جداسازی آب طرحهای صنعتی از شبکه آبرسانی شهر ارکواز برای تأمین آب پایدار برای شهر و طرحهای صنعتی، پیگیری و تکمیل آبرسانی به روستاهای خوشادول و سیاب درویش، پیگیری رفع مشکل افت فشار آب در روستاهای بوستانه، سیرانه، گلگل و پاریاب از دیگر اقدامات انجامشده برای تأمین آب شرب پایدار در شهرستان ملکشاهی است.»
اما موضوع دیگری وجود دارد. موضوعی که گویا شهروندان ملکشاهی را دچار یک سوءتفاهم کرده است. گویا انتقال آب جدیدی در کار نیست بلکه آنچه به بحران آب در این منطقه دامن زده، تشدید خشکسالی و اثرات تغییراقلیم است.
سوءتفاهم است
«محمد پیرانی»، از فعالان اجتماعی ایلام، توضیح میدهد: «متأسفانه گروهی از شهروندان در ملکشاهی دچار سوءتفاهم شدهاند. آب چشمه گلگل حدود ۲۵ تا ۴۰ درصد آب شهر ایلام را تأمین میکند. این موضوع مربوط به حالا هم نیست، بلکه از سالهای اوایل دهه ۶۰ انجام میشده است. خطوط لولهای که در آن زمان احداث کردند، بسیار فرسوده شده و از بین رفته است. هر از چندگاهی این خطوط دچار شکستگی میشود.»
او ادامه میدهد: «ماجرا از این قرار است که آبوفاضلاب استان میخواهد یک خط لوله جدید را جایگزین خط لوله فرسوده کند. حجم آبی که طی این چهار دهه منتقل میشده است، تغییری نخواهد کرد. این آب قانون دارد. اما موضوع این است که برخی منازعات قومی و نگرشهای متعصبانه در ایلام بر بسیاری طرحهای عمرانی اثرگذار است. این حرف که اهالی ملکشاهی میگویند ما دچار تنش آبی هستیم، حرف بیراهی نیست، بسیار هم صحیح است. اما واقعیت این است که این موضوع مبتلابه تمام استان و کشور است. بههرحال، باید همه با هم همراه باشیم تا بتوانیم با کمترین آسیب از سالهای سخت و خشک عبور کنیم.»
«محمد محمدی»، مدیرعامل شرکت آبفای استان ایلام، نیز میگوید قصد برداشت هیچ مقدار آب اضافی از چشمه گلگل در کار نیست، بلکه فقط بهسازی شبکه فرسوده در دست اقدام است: «خط لولهای که آب را از این چشمه و سد به شهر ایلام منتقل میکند، از یک رودخانه فصلی عبور میکند و مدام دچار حادثه میشود. ۱.۵ کیلومتر از این کیلومتر را ارتقا دادیم و میخواستیم آن را وارد مدار کنیم. اما جوسازی اتفاق افتاد و عملاً این طرح نیمهکاره ماند.»
مدیرعامل آبفای ایلام میگوید عمده مشکلات آب در شهرها و روستاهای این استان ساختاری است و نیاز به تجهیز و نوسازی است
او توضیح میدهد: «اساساً این چشمه ظرفیت اینکه ما برداشت اضافی از آن داشته باشیم را ندارد. تمام اتفاق این است که ما خط فرسوده را از مدار خارج و خط جدید را وارد مدار کنیم. اما فعلاً مجبور شدیم این کار را رها کنیم؛ چون شرایط برای انجام این کار مساعد نیست. نمیخواهیم اتفاقی بیفتد که شهروندان با هم درگیر شوند یا خدای نکرده میان ما و مردم مشکلی پیش بیاید. سفر ریاستجمهوری به استان هم پیش روست. به همین دلیل، ترجیح دادیم فعلاً شرایط متشنج نشود.»
تمام مشکل ما ساختاری است
محمدی میگوید با وجود توقف این طرح بخشی از شهرستان ایلام با چالش جدی آب روبهروست: «شهرستان چوار نیز بسیار مشکل آب دارد. چاه داریم، اما متأسفانه چاههای این منطقه گوگردی است. از نظر بهداشتی ایرادی ندارد، اما آب مطلوبی نیست و مردم نسبت به آن متعرض هستند. در همین شهرستان هم بخشهایی داریم که حتی منبع آب ندارند. در خود شهر ایلام هم مسئله شبکه وجود دارد. حدود ۲۰ یا ۳۰ سال قبل که شبکه شهری طراحی میشد، تراکم به این میزان بالا نبود. همچنین، طی این سالها گسترش شهر را بهسمت ارتفاعات داریم. پروژههایی مانند مسکن مهر و نهضت ملی مسکن احداث شد که به بخشی از شبکه و تراکم موجود اضافه شد و تعادل آبی شهر بههم خورد. بنابراین، ما نیاز به طراحی جدید در شبکه داریم.»
او ادامه میدهد: «متأسفانه برخی از نقاط شهر دچار افت فشار و قطعی میشوند که تلاش میکنیم همه آنها را حل کنیم.» بهگفته محمدی، حدود ۱۱ شهر دارای تنش آبی قابلتوجه است و ۴۵ درصد روستاها دارای تنش آبی هستند: «بیشتر مشکلات ما در شهرها و روستاهای دارای تنش آبی، ساختاری است. در اکثر مناطق استان کمبود منابع آب نداریم، اما خطوط انتقال و مخازن مشکل دارد که باید همه این موارد رفع شود.»
حالا در کنار همه این مسائل بهنظر میرسد برای رفع چالشهای ساختاری، چالشهای اجتماعی نیز وجود دارد؛ مانند آنچه در مورد چشمه گلگل اتفاق افتاده است. طرحی به انجام رسیده، معطل همراهی و اعتماد مردم است تا دولت بتواند آب مورد نیاز گروهی دیگر را تأمین کند.
