پیام یک اجلاس: حکومت جهانی در حال تغییر است

در تاریخ 3 سپتامبر، چین اولین رژه خود را پس از شش سال برگزار و هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم را گرامی داشت. در چین این روز در سال 1945، روزی که ارتش ژاپن تسلیم دولت چین شد، گرامی داشته می‌شود. این نمایش نظامی به ریاست شی جین پینگ، رهبر چین، برگزار شد. او در این مراسم اعلام کرد: «امروز، بشریت دوباره باید بین صلح و جنگ، گفت‌وگو و رویارویی، همکاری برد-برد یا بازی‌های با حاصل جمع صفر یکی را انتخاب کند.» تسلیحات جدید چین تماشاگران را شگفت‌زده کرد: موشک‌های مافوق صوت و هایپرسونیک، پهپادهای زیرآبی و گرگ‌های رباتی همگی به نمایش گذاشته شدند. 26 رهبر از کشورهای مختلف از جمله کیم جونگ اون، رهبر کره شمالی و ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه، در این مراسم حضور داشتند. در مقابل، دونالد ترامپ، این جمع سه‌ نفره را به توطئه علیه آمریکا متهم کرد.

تحلیلگران بر این باورند که شی جین پینگ، با برگزاری بزرگترین رژه نظامی پکن و اجلاسی با حضور ۲۶ رهبر از کشورهای دیگر، بزرگترین چالش ممکن تا به امروز را برای رهبری جهانی غرب به وجود آورد.

شی در این مراسم با پوتین گفت‌وگو کرد و گفت که برای ایجاد یک سیستم جهانی «عادلانه‌تر و منصفانه‌تر» تلاش خواهند کرد. روسیه اعلام کرد که با چین برای ساخت خط لوله گاز «قدرت سیبری ۲» به توافق رسیده، که قرار است منابع جایگزین گاز طبیعی مایع وارداتی چین از آمریکا، قطر و استرالیا را فراهم کند. هیچ جزئیاتی در مورد اینکه چه کسی هزینه این پروژه را خواهد پرداخت  وجود ندارد، پروژه‌ای که احتمالا تا دهه ۲۰۳۰ ساخته نمی‌شود. چین هم هیچ اظهار نظری در مورد این توافق احتمالی ارائه نکرد.

ضلع سوم این مثلث نارندرا مودی، نخست وزیر هند، است که اولین سفر خود را به چین در هفت سال گذشته انجام داد و با شی جین پینگ گفت‌وگو کرد. هر دو از گرمی روابطشان گفتند. مودی تلاش کرده تا روابط هند با چین و آمریکا را متعادل کند، اما اعمال تعرفه‌های آمریکا یک غافلگیری بزرگ را برای این کشور به همراه داشته است.

واقعیت جدیدی در حال شکل‌گیری است

درحالی که نشریات بسیاری این مراسم و به ویژه این سه ضلع مثلث شی، مودی و پوتین را در صدر اخبار خود قرار دادند، اکونومیست در مطلبی با عنوان «حزب ضد آمریکایی شی جین پینگ» با عصبانیتی که تک‌تک کلمات مقاله‌اش متوجه دونالد ترامپ می‌کرد نوشت: برای دیدن هزینه قلدری ترامپ، تعداد رهبران جهان را بشمارید که به سوی چین هجوم می‌آورند.

این نشریه می‌پرسد: به نظر شما جایی که رهبران کشورها برای صحبت در مورد وضعیت جهان جمع می‌شوند، واشنگتن است یا مقر سازمان ملل در نیویورک؟ هیچ‌کدام. شی جین پینگ با میزبانی بیش از 20 رئیس جمهور و نخست وزیر در چین نشان داد واقعیت جدیدی در حال شکل‌گیری است.

شی از اجلاس سازمان همکاری شانگهای (SCO) در تیانجین برای تبلیغ چین به عنوان منبع ثبات و رفاه استفاده کرد. او از یک رژه نظامی در پکن، به مناسبت هشتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، استفاده کرد تا به همه یادآوری کند که چین به یک قدرت بزرگ تبدیل شده است. او می‌گوید منبع مشکلات امروز، آمریکا است.

به نوشته اکونومیست، ادعای شی مبنی بر رهبری یک ائتلاف جهانی از قدرت‌های بدبین به آمریکا، آنقدرها هم که فکر می‌کنید، خیالی نیست. او از مستبدانی مانند ولادیمیر پوتین روسیه و کیم جونگ اون کره شمالی که با قطار زرهی سفر می‌کردند، استقبال کرد. اما او رهبران کشورهایی  را هم از یاد نبرد که به غرب متمایل شده‌اند، کشورهایی چون ترکیه، مصر و هند، مخصوصا هند که حالا از آمریکا خشمگین است چون ترامپ پس از درگیری ماه مه، این کشور را با تعرفه‌های سنگین تنبیه کرد و دشمنش پاکستان را به آغوش کشید.

به باور اکونومیست، افتخار چین به عنوان لنگر ثبات، حداقل از برخی جهات، وزن دارد. این کشور در حال حاضر بزرگترین شریک تجاری کالا برای اکثر کشورهایی‌ست که رهبرانشان به چین آمدند و باید 40 کشور دیگر هم به این جمع اضافه کنید. در حالی که دولت ترامپ یک کمپین جنگ اقتصادی مداوم علیه شرکای تجاری خود به راه انداخته، کمپینی که گناه مرکانتیلیسم و ​​سرمایه‌داری دولتی چین در مقایسه با آن ناچیز به نظر می‌رسد.

از سویی یک اتحاد جدید هم به وجود آمده در مخالفت با تحریم‌ها، از جمله تهدید فراسرزمینی که آمریکا استفاده می‌کند از آن برای جدا کردن افراد، شرکت‌ها و کشورها از سیستم مالی مبتنی بر دلار و پلتفرم‌های فناوری. کشورهای بیشتری علاقه‌مند به یافتن جایگزین‌هایی برای دلار هستند. و کمتر کشوری هم علاقه‌مند به اجرای تحریم‌های آمریکا هستند از طرف خود.

به باور اکونومیست، مهمانان چین هنوز هم اختلافات زیادی با هم دارند. هند پس از درگیری‌ها در مرز خود در هیمالیا با چین، با افزایش حضور نظامی این کشور در منطقه مخالف است. همسایگان چین حتما با احساسات متفاوتی شاهد عبور موشک‌های جدید این کشور از میدان تیان‌آن‌من بوده‌اند. با این حال، در میان این خودکامگان، همکاری‌ها در حال تعمیق است. روسیه و کره شمالی در حال کار بر روی سیستم‌های فضایی و ماهواره‌ای هستند. در ازای حمایت چین از روسیه در جنگ اوکراین، تصور می‌شود که روسیه بخواهد فناوری‌های نظامی حساس‌تر خود، از جمله سیستم‌های پیشران زیردریایی و دفاع موشکی، را به چین هم منتقل کند.

این نشریه در ادامه توضیح می‌دهد که ضعیف‌ترین بخش کمپین شی بر سر نهادها و قوانین بین‌المللی است. او به تازگی اعلام کرده است که «حکومت جهانی به یک دوراهی جدید رسیده است». رسانه‌های دولتی این کشور بوق و کرنا می‌کنند که چین باید با کشورهای همفکر برای حفظ منشور سازمان ملل و «ایجاد یک سیستم حکومت جهانی عادلانه‌تر و منصفانه‌تر» همکاری کند. با وجود اینکه این موارد در پوشش چندجانبه‌گرایی بیان می‌شوند، اما به باور اکونومیست همه اینها کلماتی رمزی هستند برای یک نظم جهانی دوستدار چین که در آن قدرت‌های بزرگ بر حوزه‌های نفوذ تسلط دارند و از حقوق بیشتری نسبت به قدرت‌های کوچک برخوردارند.

کمتر کشوری می‌خواهد آسیا توسط چین اداره شود. همه آن حاضران در جشن بزرگ شی در مورد همه چیز با هم اتفاق نظر ندارند. سازمان همکاری شانگهای با اتحادی به سبک ناتو بسیار متفاوت است. به غیر از عامل وحدت‌بخش سرخوردگی از آمریکای ترامپ، این کشورها اغلب چندان اشتراکاتی باهم ندارند. و رهبران اروپایی هم به طور قابل توجهی غایب بزرگ این جشن‌ها بودند. با این حال، تشکیل جلسات احزاب ناهمگون با منافع مختلف نشانه ضعف نیست. این همان کاری‌ست که ابرقدرت‌ها به طور منحصر به فردی قادر به انجام آن هستند. اینکه چین این همه رهبر را در تیانجین و پکن جمع و هدایت کند، نمایشی از قدرت رو به رشدش است. چین هنوز نظم جهانی جدیدی را فرماندهی نمی‌کند. اما نشان می‌دهد که ترامپ چه آسیبی به منافع آمریکا وارد می‌کند.

در همین رابطه، نیوزویک نیز در تحلیلی نوشت: دیدن هند در تیترهای خبری ایالات متحده، اتفاقی نادر است اما اعمال تعرفه توسط ترامپ علیه این کشور، این اتفاق را از حالت نادر بودن خارج کرده است. هند به عنوان متحد مهم ایالات متحده در منطقه هند و اقیانوسیه در نظر گرفته می‌شود، متحدی که با تسلط چین در زنجیره‌های تأمین جهانی مقابله می‌کند. اما رابطه ایالات متحده و هند که به نظر می‌رسید تنها چند ماه پیش خیلی خوب بود، به بزرگترین مانع خود در دهه‌های اخیر برخورد کرده است. آنچه که با ادعاهای دونالد ترامپ، مبنی بر آتش‌بس میانجیگرانه بین دو رقیب هسته‌ای هند و پاکستان آغاز شد، به زودی به یک جنگ تعرفه‌ای تبدیل شد. حال و هوای عمومی در هند، که قبلا نسبت به ترامپ مساعد بود، به سرعت رو به وخامت گذاشته است.

مکس آبراهام، استاد علوم سیاسی در دانشگاه نورث ایسترن و عضو ارشد شورای سیاست خارجی آمریکا، به نیوزویک می‌گوید: «به نظر می‌رسید رابطه ایالات متحده و هند در دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ تقویت خواهد شد. پایگاه MAGA ترامپ، چین را تهدید اصلی ژئوپلیتیکی این کشور می‌داند، اما این عناصر «اول آمریکا» در حزب جمهوری‌خواه نیز منافع ملی ایالات متحده را بر اتحادها و توافق‌های بین‌المللی اولویت می‌دهند. آنها از خرید نفت روسیه توسط هند خوششان نمی‌آید، اما در مورد خرید نفت روسیه توسط چین، البته در حجمی بسیار بیشتر از هند، سکوت می‌کنند. این اعمال گزینشی اصول «اول آمریکا»، رابطه ایالات متحده و هند را متشنج کرده است.»

سوبهاش کاک، استاد ارشد دانشکده مهندسی برق و کامپیوتر در دانشگاه ایالتی اوکلاهما در استیلواتر، هم معتقد است که تعرفه‌ها علیه هند «یک اشتباه محاسباتی بزرگ» از سوی دولت ترامپ است. کاک می‌گوید تعرفه‌های ترامپ ناشی از این باور است که تعرفه آخرین فرصت آمریکا برای اطمینان از باقی ماندن به عنوان قدرت برتر جهان چه از نظر اقتصادی و چه از نظر نظامی است. با این حال، کاک معتقد است که تعرفه‌های بالا به طور کلی یک قمار بزرگ برای ایالات متحده است، زیرا بریکس پلاس که تقریبا ۴۱ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را در اختیار دارد، از گروه هفت به رهبری ایالات متحده که ۲۸ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می‌دهد، پیشی گرفته است. این تغییر توسط چین (۱۹.۶ درصد از اقتصاد جهانی) و هند (۸.۵ درصد) که هر دو دو کشوری پرجمعیت هستند، هدایت می‌شود.

نیوزویک معتقد است تعرفه‌های بالاتر ممکن است روند دلارزدایی را تسریع کند، که نگرانی اصلی پایگاه MAGA حزب جمهوری‌خواه است. تعرفه‌های بالا منجر به حجم بالاتر تجارت در بلوک بریکس خواهد شد و به طور فزاینده‌ای باعث دلارزدایی از تجارت بین‌المللی خواهد شد. ترامپ سعی دارد هند را با قلدری وادار به پذیرش سلطه ایالات متحده با شرایطی غیرمنطقی و ناعادلانه کند. این فقط به رقیب اصلی ژئوپلیتیکی ایالات متحده، چین، کمک خواهد کرد.

پالیتیکو  هم نوشت: چین به جهان نشان می‌دهد که نظم جهانی در حال تغییر است، زیرا ایالات متحده از طریق سیاست‌های تجاری تهاجمی «اول آمریکا»، خود را منزوی می‌کند. این پیامی است که این ابرقدرت شرق آسیا از زمان اعلام تعرفه‌های دونالد ترامپ علیه متحدان و دشمنان، به تدریج در حال تدوین آن بوده است. دیپلمات‌های چینی طی ماه‌های گذشته از کشورهای شرق و غرب بازدید کرده‌اند تا خود را به عنوان جایگزینی قابل اعتماد برای ایالات متحده معرفی کنند. شی جین پینگ در موارد متعدد، تاکتیک‌های «قلدری» ترامپ را به باد انتقاد گرفته است، که آخرین مورد آن در اجلاس سازمان همکاری شانگهای بود که او به حدود ۲۰ رهبر خارجی گفت که باید «با ذهنیت جنگ سرد، رویارویی بلوکی و شیوه‌های قلدری مخالفت کنند».

پالیتیکو از رگه مشترک ضد آمریکایی می‌گوید که شی را با پوتین، کیم و اخیرا مودی متحد کرده است. این نشریه درباره پوتین می‌نویسد: پوتین اهداف خودش را دارد. با طولانی شدن جنگ با اوکراین، روسیه نیاز دارد صادرات نفت خود را به هند و چین، دو شریک تجاری بزرگ خود، افزایش دهد و همکاری پوتین با مودی و شی می‌تواند به او کمک کند تا یک قدم به این هدف بیشتر نزدیک‌تر شود. روسیه به ویژه به روابط گرم‌تر و معامله‌ای خوب برای هند نیاز دارد، که توسط ترامپ با اعمال تعرفه ۲۵ درصدی اضافی برای خرید نفت روسیه مجازات شده است.

و برای چین هم جایزه این همنشینی مشخص است: فرصتی برای این کشور به وجود می‌آید تا به ابرقدرت پیشرو جهان تبدیل شود و دوران جدیدی را آغاز کند که شی از آغاز دوره دوم ریاست جمهوری خود به دنبال آن بوده است. این یک رویای بلندپروازانه است که ممکن است در حال حاضر تحقق آن دور از ذهن باشد، اما شی به لطف برخی احساسات ضد آمریکایی مشترک، موفق شده است گام‌هایی به سوی این هدف بردارد.

این درحالی است که سی‌ان‌ان با اشاره به تصویر شی در کنار پوتین و کیم، می‌نویسد این تصویر حامل پیام بزرگی‌ست: چین عمدا ایالات متحده و شرکایش را تحریک می‌کند.

بلافاصله پس از آن رئیس جمهور آمریکا در شبکه‌های اجتماعی خطاب به شی جین پینگ نوشت: «لطفا گرم‌ترین درودهای من را به ولادیمیر پوتین و کیم جونگ اون برسانید، شما دارید علیه ایالات متحده آمریکا توطئه می‌کنید.»

به باور تحلیلگران سی‌ان‌ان برای شی جین پینگ، قرار دادن کیم و پوتین در کنارش، راهی قاطع برای تأکید بر این باور او بود که نظام بین‌المللی موجود به رهبری ایالات متحده، مقصر درگیری‌ها و رویارویی‌های فعلی است، نه مردانی که دور او نشسته‌اند. شی  و مقامات چین بارها و بارها با استفاده از رمز پکن برای توصیف سیاست خارجی آمریکا، گفته‌اند که ریشه این جنگ «ذهنیت جنگ سرد، رویارویی بلوکی و شیوه‌های قلدری» است.

وانگ یی‌وی، مدیر موسسه امور بین‌الملل در دانشگاه رنمین در پکن با اشاره به «ابتکار حکومت جهانی» چین می‌گوید: حکمرانی جهانی نه تنها بر (امنیت) بلکه بر امور مالی نیز متمرکز است، سیستم سوئیفت، تحریم‌ها، تجارت، حکمرانی هوش مصنوعی، حکمرانی اقیانوس‌ها، تغییر اقلیم… و ما باید کاری کنیم که کشورهای جنوب جهان (در سازمان ملل) حرف و قدرت بیشتری داشته باشند.

ناظران می‌گویند ابتکار شی جین‌پینگ قرار است هم به عنوان نقطه عطفی برای کشورهایی باشد که احساس می‌کنند توسط یک سیستم بین‌المللی تحت فشار قرار گرفته‌اند که آنها آن را ناعادلانه تحت سلطه غرب می‌دانند، و هم به چین کمک کند تا با تقسیم قدرت ایالات متحده در طیف وسیعی از مناطق، آن را تضعیف کند.

فاطمه لطفی

هفته نامه صدا