چشم انداز پرتلاطم صنعت پتروشیمی روسیه

با وجود جنگ و بحران های اقتصادی گذشته، صنعت پتروشیمی روسیه، تلاش نموده تا چارچوب خود را حفظ نماید، این صنعت را باید یکی از معدود صنایع کم و بیش موفق روس‌ها دانست.

پتروشیمی یکی از بخش‌های پیش برنده اقتصاد روسیه است. راه‌اندازی طرح‌های جدید همراه با نوسازی طرحهای قدیمی، باعث افزایش پنج درصدی صادرات خواهد شد. روابط شکننده روسیه با غرب در کنار تحریم‌ها و سقوط درآمدها به دنبال کاهش قیمت نفت، بر این صنعت سایه افکنده است. فقدان زیرساخت‌های حمل و نقل و تامین دشوار خوراک برای تعدادی از طرحها، مسیر دشواری برای صنعت پتروشیمی روسیه ترسیم کرده است.

صنعت پتروشیمی روسیه در سالهای گذشته با فراز و نشیب‌های مختلفی روبرو بوده است و اگرچه این صنعت در سایه رکود بزرگ اقتصادی، آسیب‌های فراوانی دیده است، اما به نظر می رسد در حال تغییر و سرمایه گذاری در بخش نوسازی تاسیسات و تجهیزات قدیمی و خارج از رده می باشد.

صنعت پتروشیمی روسیه در چند دهه پیشین، چند تغییر نظام حاکم، جنگ، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و بحران اقتصادی سال 2008 را پشت سر نهاده است. در همه این رویدادها، این صنعت تلاش نموده تا چارچوب خود را حفظ نماید. و این صنعت را باید یکی از معدود صنایع کم و بیش موفق روس‌ها دانست.

صنعت پتروشیمی روسیه بر پایه منابع عظیم طبیعی و خام این کشور پهناور، بنیان نهاده شده است. روسیه ذخایر بی پایانی از نفت خام، گاز طبیعی، زغال سنگ و اورانیوم در اختیار دارد. وجود معادن بزرگ انواع فلزات نیز به رشد صنعت این کشور کمکهای شایانی نموده است. اما موانعی مانند شرایط ویژه آب و هوایی، کمبود زیرساخت‌های جاده ای و فواصل زیاد میان منابع تا واحدهای صنعتی وجود دارد.

روسیه بزرگترین دارنده ذخایر گاز طبیعی دنیا بوده و در بخش منابع نفتی در جایگاه هشتم دنیا قرار دارد. هم اینک این کشور در دنیا، بزرگترین تولیدکننده نفت، دومین تولیدکننده گاز طبیعی پس از ایالات متحده و سومین عرضه کننده بزرگ سوختهای مایع پس از ایالات متحده و عربستان سعودی است.

در ادامه با ویژگیهای مهم صنعت پتروشیمی روسیه آشنا می شویم. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تولد روسیه جدید، مهمترین رویداد تاریخ این سرزمین محسوب می شود. اما در سایه شرایط جدید سیاسی، تولیدات محصولات پتروشیمی با کاهشی قابل توجه روبرو گردید و تا حدود یک دهه، روسها نتوانستند تولید خود را به ارقام سال 1990، نزدیک نمایند.

براساس آخرین اطلاعات منتشر شده توسط روسها، صنعت و محصولات پتروشیمی 8 درصد اقتصاد ( 1.5درصد تولید ناخالص داخلی) روسیه را تشکیل می دهد. آنها را تشکیل می دهد. در این بخش، 800 شرکت بزرگ و متوسط و بیش از 100 موسسه پژوهشی در حال فعالیت هستند. ارزش تولیدات سالانه این شرکتها نیز 72.4 میلیارد دلار می باشد.

ارزش تاسیسات ثابت طرحهای پتروشیمی این کشور، 5 درصد کل صنایع روسها می باشد. هرچند نیاز به نوسازی تاسیسات و تجهیزات قدیمی طرح ها کاملا احساس می شود. در ده سال گذشته، رهبران کرملین، تلاش نموده اند تا با نوسازی طرحهای پتروشیمی کشورشان، از کاهش مقدار تولید این پروژه ها جلوگیری نمایند. اطلاعات منتشر شده نشان می دهد سرمایه گذاری در صنعت پتروشیمی روسیه در 15 سال گذشته به استثنای سال 2009، همواره رو به افزایش بوده است.

در فاصله سالهای 2004 تا 2012 ، سرمایه گذاری در بخش تامین تجهیزات پتروشیمی با رشد چشمگیر 360 درصدی روبرو بوده است. مدیران شرکتهای دولتی تلاش زیادی نموده اند تا با جذب سرمایه های داخلی و خارجی، علاوه بر نوسازی تاسیسات، کارایی مصرف انرژی را بهبود دهند. در این میان، تکمیل پروژه پلی پروپیلن توبولسک سیبری با ظرفیت 500000 تن در سال از اولویتهای مهم روسها محسوب می شود. سرمایه گذاری روسیه در صنعت پتروشیمی در سال 2012، بیش از 8 میلیارد دلار بوده است که در سال 2014 به حدود 10 میلیارد دلار (140 میلیارد روبل) رسید که 12 درصد رشد را نشان می دهد.

روسیه در سالهای گذشته، از صادرکنندگان محصولات پتروشیمی بوده است. صادرات اصلی این کشور شامل کودهای شیمیایی، مواد پلاستیکی، آمونیاک و متانول می باشد. هرچند واردات زیادی نیز در این بخش داشته اند.  در سال 2012، روسیه 45 مییلون تن واردات و 31 میلیون تن صادرات فراورده های پتروشیمی داشته است.

در فاصله سالهای 2000 تا 2006 ، صادرات روسیه به دلیل بالا رفتن قیمتهای جهانی محصولات پتروشیمی، افزایش قابل توجهی یافت. اما از سال 2005 ، واردات از صادرات فراتر رفت. دلیل اصلی این اتفاق، بالا رفتن مصرف داخلی و عدم توازن میان تولید و مصرف این محصولات بوده است.

صنعت پتروشیمی را باید یکی از بخشهای پیش برنده اقتصاد روسیه به شمار آورد. پیش بینی می شود نرخ صادرات در سالهای فرارو با رشد 5 درصدی همراه شود. راه اندازی طرحهای جدید همراه با نوسازی و روزآمد نمودن طرحهای قدیمی، نقش پررنگی در بالا رفتن مقدار صادرات روسیه خواهد داشت. هرچند روابط شکننده روسها با دولتهای غربی، تحریمهای وضع شده به دنبال بحران الحاق جزیره کریمه و سقوط درآمدهای روسیه به دنبال کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی، بر این صنعت سایه افکنده است. در داخل این کشور نیز فقدان زیرساختهای حمل و نقل و تامین دشوار خوراک برای تعدادی از طرحها، راه دشواری را در برابر مدیران صنعت پتروشیمی روسیه در سالهای فرارو گشوده است.