شوک نفتی با عربستان چه کرد؟
کشورهای صادرکننده نفت در خاورمیانه اقتصادهایی وابسته به نفت و صادرات آن دارند. مطالعات نشان می‌دهد در زمان افزایش قیمت نفت در جهان، نرخ رشد اقتصادی این کشورها هم رشد می‌کند و در زمان کاهش قیمت نفت فشارهایی در جهت افزایش کسری بودجه و کاهش سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی اقتصاد کشورهای مذکور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
به گزارش خبرنگار بین‌الملل انرژی امروز، عربستان سعودی یک پنجم از کل ذخایر نفتی دنیا را دارد و هر ساله بالغ بر 70 درصد از درآمد صادراتی این کشور و 88 درصد از کل درآمد عربستان از فروش نفت تامین می‌شود.بنابراین، نفت نقشی کلیدی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند و نوسان قیمت نفت و درآمد نفتی هم باعث می شود تاعملکرد اقتصادی این کشور تحت تاثیر قرار بگیرد.
به همین دلیل طی دو سال گذشته که قیمت نفت در بازارهای جهانی سقوط کرد. عربستان با کسری بودجه کلان روبرو شد و اجرای بسیاری از پروژه‌ها متوقف شد. درهمین زمان بر سر ضرورت کاهش وابستگی اقتصاد عربستان به نفت و درآمد حاصل از صادرات آن بالا گرفت.آمارها نشان می‌دهد عربستان در سالهای 2012 تا 2014 میلادی ساخت چند پالایشگاه برای تولید محصولات پتروشیمی را آغاز کرد و قصد دارد با صادر کردن فراورده های پتروشیمی به جای نفت خام ارزش افزوده این فعالیت اقتصادی را افزایش دهد.
رابطه رشد اقتصادی و رشد قیمت نفت
بررسی‌ها نشان می‌دهد در شوک‌های افزایشی قیمت نفت، ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور هم رشد کرده است. در اولین شوک نفتی که در سالهای 1973 و 1974 میلادی اتفاق افتاد قیمت نفت در بازار جهانی 200 درصد رشد کرد. در نتیجه این اتفاق ارزش تولید ناخالص داخلی کشور عربستان از 53 هزار و 47 میلیون ریال به 159 هزار و 276 میلیون ریال رسید که نشان از افزایش 200 درصدی داشت.
در جریان دومین شوک قیمتی نفت در سل 1978 و 1979 میلادی قیمت نفت در دنیا 24 درصد و ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور 38 درصد رشد کرد. حتی در جریان شوک سوم نفتی در سال 1990 میلادی که اغلب کشورهای حاشیه خلیج فارس به دلیل درگیری عراق در جنگ با کویت زیان اقتصادی متحمل شدند، عربستان شاهد افزایش 13 درصدی ارزش تولید ناخالص داخلی خود بود.
در شوک بعدی نفت که در سال 2003 میلادی آغاز شد و باعث افزایش 18 درصدی قیمت نفت در بازار جهانی شد هم عربستان رشد 16.7 درصدی تولید ناخالص داخلی را تجربه کرد. اما آخرین شوک نفتی که در سال 2008میلادی اتفاق افتاده است و این بار کاهش 38 درصدی قیمت نفت را به همراه داشته است زمینه را برای افت 24 درصدی تولید ناخالص داخلی این کشور فراهم کرد و در جریان کاهش قیمت نفت در سال 2014 میلادی هم قیمت‌ها بالغ بر 100 درصد و ارزش تولید ناخالص داخلی عربستان سعودی بیش از 49 درصد تنزل یافت.
نفرین وابستگی
وابستگی اقتصاد کشورهای صادرکننده نفت به صادرات این منبع انرژی باعث شد تا اغلب کشورها در دو سال اخیر با مشکلات اقتصادی و کسری بودجه مواجه شوند . این مشکلات اقتصادی در کشورهایی که دارای ذخایر ارزی پایین‌تری هستند؛ بیش از دیگر کشورها است. به همین دلیل است که اقتصاددانان در مورد ضرورت ایجاد تنوع در اقتصاد و کاهش وابستگی به نفت صحبت می‌کنند.
ساخت پالایشگاه‌های تولید محصولات پتروشیمی، توسعه صنایع، توسعه توریسم، ارتقای سطح فعالیت‌های فرهنگی از کارهایی است که می‌تواند بسترساز افزایش منابع درآمدی کشورها شود و رشد اقتصادی را حتی در سال‌هایی که قیمت نفت در سطح پایینی قرار دارد؛ برای کشورهای نفت‌خیز به ارمغان بیاورد.
