اولین شورای حفاظت از محیط زیست یادگار هاشمی

دکتر مجید عباسپور، مسوول مرکز تحقیقات و مطالعات محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، و مشاور هاشمی رفسنجانی در حوزه محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار انرژی امروز، از آیت الله هاشمی رفسنجانی و نقش غیرقابل انکار ایشان در زمینه محیط زیست و آموزش عالی گفت.

عباسپور می‌گوید: به هرحال همیشه نه تنها در ایران بلکه در همه دنیا، بحث تقابل متولیان صنعت و مسوولان حوزه محیط زیست مطرح بوده است. در ایران نیز در گذشته فعالین صنعت و معدن، مدیران توسعه محیط زیست کشور را مانع توسعه اقتصادی و صنعتی کشور می‌دانستند. از طرفی متولیان محیط زیست هم صنعت و صنعت‌گران را مخرب محیط زیست قلمداد می‌کردند.

استاد دانشگاه صنعتی شریف می‌گوید: در دهه 90، موضوعی با نام توسعه پایدار مطرح شد و در همین راستا، در سال‌های 71 تا 72 و پس از آن نیز در ایران دو اتفاق میمون و مبارک رخ داد.

اولین شورای حفاظت از محیط زیست یادگار هاشمی رفسنجانی

عباسپور اولین اتفاق را مربوط به تشکیل شورای عالی حفاظت از محیط زیست می‌داند و می‌گوید: برای اولین بار در کشور در دوران ریاست‌جمهوری آقای هاشمی، شورای عالی حفاظت از محیط زیست به ریاست ریاست جمهوری تشکیل شد که دبیر این شورا هم رییس سازمان حفاظت از محیط زیست بود و وزرای راه و ترابری، کشاورزی و… عضو این شورا بودند.

مسوول مرکز تحقیقات و مطالعات محیط زیست دانشگاه آزاد، که از نزدیک با فعالیت‌های آقای هاشمی رفسنجانی در حوزه محیط زیست آشنایی دارد، هدف از تشکیل این شورا را در آن دوران نزدیک کردن تفکر توسعه کشور و حفاظت از محیط زیست آن می‌داند و تاکید می‌کند: در سال 1373 در دوران ریاست جمهوری آقای رفسنجانی، اتفاق خوبی افتاد. و آن این بود که قرار شد اگر در کشور پروژه‌ای راه‌اندازی شود ابتدا مطالعات زیست محیطی آن پروژه باید انجام گیرد. این مطالعات یا همان مطالعات EIA در آن زمان برای اولین بار در کشور مورد توافق قرار گرفت.

به گفته عباسپور، مطالعات EIA برای 9 پروژه در زمینه‌های راه‌سازی، نیروگاه، راه‌آهن، سیمان، و… صورت گرفت. این مطالعات تا بعد از ریاست‌جمهوری آقای هاشمی و در دولت‌های هفتم و هشتم نیز ادامه پیدار کرد.

عباسپور می‌گوید: این مطالعات تثبیت این تفکر بود که توسعه یک امر ضروری و انکار ناپذیر است. اما این توسعه با کمترین آسیب به محیط زیست باید ادامه یابد.

هاشمی رفسنجانی و توسعه پایدار

این کارشناس محیط زیست با بیان این‌که «مطالعات ارزیابی زیست محیطی، همان اصل توجه به توسعه پایدار با تضمین بقای نسل آینده است» گفت: آقای هاشمی به این اصل توجه ویژه داشتند و با جدییت این مباحث را دنبال می‌کردند.

به گفته عباسپور، این شورا در دولت نهم و دهم منحل شد. اما در دولت یازدهم دوباره احیا شد.

عباسپور اتفاق مبارک دوم را مربوط به دوران ریاست هاشمی رفسنجانی در مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌داند و می‌گوید: در همین یکی دو سال اخیر که سیاست‌های نظام در حوزه محیط زیست توسط رهبر ابلاغ شد، ایشان در مجمع تشخیص مصلت نظام با حضور خودشان و کارشناسان فن در این حوزه، طی جلسات متعدد، به بررسی این سیاست‌ها پرداختند.

عباسپور که خود در این جلسات به عنوان مشاور هاشمی رفسنجانی حضور داشته است جدییت آقای هاشمی را بسیار ستودنی می‌داند و می‌گوید: ایشان بعدها از طریق همین مجمع پیگیر پیاده‌سازی این برنامه‌ها در برنامه‌های توسعه 5 ساله بودند و غیر از آن خودشان به عنوان یک حامی قوی در این حوزه عمل می‌کردند.

گسترش آموزش عالی، باقیات الصالحات هاشمی

استاد دانشگاه صنعتی شریف، نقش هاشمی رفسنجانی را در حوزه گسترش آموزش عالی نیز غیر قابل انکار می‌داند و می‌گوید: دغدغه‌ای که ایشان از اوایل انقلاب داشتند، توسعه آموزش عالی در همه ابعاد بود. با توجه به این‌که سطح آموزش عالی در سال‌های اول انقلاب بسیار پایین بود، و به غیر از دانشگاه تهران که فقط یک دوره 5 ساله فوق لیسانس داشت، در دیگر رشته‌های فنی تحصیلات تکمیلی وجود نداشت و دانشجویان برای دوره های فوق لیسانس و دکتری مجبور بودند به خارج از کشور عزیمت کنند.

این دغدغه در ذهن مسوولان و هاشمی رفسنجانی مصادف شد با دوران دفاع مقدس و نیازی که برای از خود گذشتگی در همه زمینه‌ها احساس می شد.

مشاور هاشمی رفسنجانی می‌گوید: خاطرم هست در آن دوران و زمان ریاست جمهور رهبر انقلاب، افراد زیادی مراجعه می‌کردند و ادعا می‌کردند توانمندی‌های نظامی و فنی دارند اما در واقع فقط صرف هزینه بدون نتیجه می‌شد.

از این رو ایشان در نماز جمعه معروف و مطرح کردن دانشگاه آزاد، و با حمایت‌های امام (ره) و مقام معظم رهبری، توانستند با تشکیل دانشگاه آزاد اسلامی یک باقیات صالحات برای خود فراهم آورند.

عباسپور ادامه داد: توجه به مسایل علمی در یک بخشی به صورت دانشگاه آزاد نمایان شد و در بخش دیگری به صورت ارتقاء توان علمی کشور نماد یافت. زمانی که به سمت مشاوره ایشان را داشتم می‌دیدم با چه جدییتی پیگیر گزارش‌های بازدیدها هستند و با چه دقتی این گزارش‌ها را مطالعه می‌کنند و سوالات فنی زیادی می‌پرسند و همین امر موجب شده بود که فعالان صنعت با دقت زیادی در کار خودشان مواجه باشند.

عباسپور در پایان سخنان خود، می‌گوید: در حال حاضر دانشگاه آزاد با وجود بیش از 18 رشته تخصصی در زمینه محیط زیست و وجود آزمایشگاه‌های بزرگ در این زمینه، در کشور پیشرو هست و گزارش‌های این پیشرفت‌ها به طور مرتب در اختیار هاشمی رفسنجانی قرار می‌گرفت و ایشان همیشه پیگیر این گزارش‌ها بودند.

عباسپور تاکید می‌کند: در این اواخر بحث دانشگاه سبز را مطرح کردیم و در حوزه‌های مدیریت محیط زیست و پسماند و فضای سبز، با حمایت ایشان به نتایج خوبی هم دست یافتیم  و در همین اواخر در هفته پژوهش عنوان تنها دانشگاه دولتی سبز را کسب کردیم.