معمای نفتی آینده کردستان
امیر مهدی عراقی، کارشناسی ارشد مهندسی نفت شرکت نفت فلات قاره ایران
ذخیره نفت عراق در حدود 150 میلیارد بشکه اعلام شده است که این میزان 11 درصد ذخیره نفت در کل جهان به شمار میرود و ذخایر نفتی اقلیم کردستان عراق 45 الی 60 میلیارد بشکه تخمین زده میشود (طبق اعلام وزارت منابع طبیعی کردستان عراق). یعنی 3.5 درصد ذخیر نفتی جهان در این منطقه قرار دارد و در حال حاضر 57 قرارداد در حوزه نفت با بیش از 30 شرکت در 19 کشور جهان به ثبت رسانده است. بر اساس گزارشی از مرکز بینالمللی تحقیقات صلح IPSC، ذخیره نفت خام اقلیم کردستان با ذخیره نفت خام در لیبی و گاز طبیعی اقلیم نیز با ذخیره گاز کشور قزاقستان برابری میکند.
برای فروش نفت این منطقه سه راه جنوب عراق، ایران و ترکیه وجود دارد که عبارتند از با کسب مجوز دولت مرکزی عراق و صادات از طریق خلیج فارس، بخش کوچکی بصورت سوآپ از طریق خاک ایران و عمدتا از طریق ترکیه. اقلیم کردستان چند سال است که به خاطر اختلاف با دولت مرکزی عراق، نفت خود را از طریق خط لوله کرکوک – جیهان به سواحل ترکیه در دریای مدیترانه میفرستد که بنا بر اعلام رسمی در ماه ژانویه 2017 با تولید روزانه بیش از 710 هزار بشکه نفت و صادرات حدود 600 هزار بشکه نفت خام در بهترین وضعیت تولید و صادرات قرار داشته است و با صدور روزانه ششصد هزار بشکه در روز جایگاه هفدهمین صادرکننده نفت را به خود اختصاص داده است. شایان ذکر است خط لوله کرکوک-جیحان همان خط لولهای است که توسط داعش جهت صدور نفت استفاده میشد.اخیرا رییس حکومت اقلیم اعلام کرده تا سال ٢٠١٩ قصد افزایش صادرات نفت خام از اقلیم کردستان به دو میلیون بشکه در روز را دارد که اظهاراتی بلندپروازانه به شمار میرود. در راستای این بلندپروازیهای سرسختانه، دولت اقلیم کردستان به دنبال دو کار مهم است. دعوت از شرکتهای فرامنطقهای و بینالمللی جهت توسعه میادین خود و نیز ایجاد خطوط انتقال نفت. خط اول انتقال نفت اقلیم کردستان تقریبا به اتمام رسیده و به خط لوله موجود کرکوک- جیحان متصل خواهد شد. این خط لوله که ظرفیت انتقال 6 1میلیونبشکه نفت را داراست، در حال حاضر فقط بخشی از ظرفیت آن جهت انتقال نفت عراق به بندر جیحان استفاده میشود و میتواند روزانه تا ٧٠٠هزار بشکه نفت خام را وارد بازارهای جهان کند. از سوی دیگر اخبار منابع رسمی حاکی از آن است که دولت اقلیم در تلاش است قرارداد چند میلیارد دلاری احداث خط لوله انتقال نفت و گاز را با ترکیه منعقد کرده که بر اساس آن، بخشی از نفت و گاز خود را از طریق ترکیه به بازارهای جهان صادر کند. در این صورت این ناحیه میتواند روزانه دو میلیون بشکه نفت خام و ١٠میلیونمترمکعب گاز به ترکیه و بازارهای دیگر جهان انتقال دهد.اما حکومت اقلیم با دو مشکل اساسی در راه استقلال خود مواجه است. اول اینکه کارخانجات، پالایشگاهها و تولید کافی برای پس از آنچه استقلال مینامد ندارد به طوریکه با تهدید سه کشور(ایران،ترکیه ودولت مرکزی عراق) به بستن مرزها و توقف پروازها، شاهد هجوم مردم به فروشگاهها و پمپ بنزینها و مراکز فروش بود. بر مبنای گزارشها قیمت بنزین دو روز پیش از رفراندوم از 450 دینار به 1000 دینار افزایش یافت، مشابه سرنوشت فعلی قطر که پس از بستن مرزهای کشورهای عربی شاهد قحطی مواد غذایی و هجوم مردم به فروشگاهها و خالی شدن قفسه فروشگاهها بود. مشابه این حالت نیز میتواند برای اقلیم کردستان عراق تکرار شود. البته در مورد قطر با حمایتهای ایران و ترکیه و بسته نبودن مرز دریایی مشکل تا حدی برطرف شد. اما آیا اقلیم نیز قادر به حل مساله خواهد بود؟ مشکل دوم اقلیم عراق این است که در صورت بسته شدن مرزهای ایران، عراق و ترکیه و عدم اجازه صادرات نفت، دولت بارزانی با مشکل اساسی مواجه خواهد شد. هماگونه که ذکر شد سه راه برای انتقال نفت اقلیم وجود دارد. سرزمین اقلیم یا باید از طریق خاک عراق به خلیج فارس دسترسی داشته باشد که طبق گفته حیدرالعبادی اجازه این کار را نخواهد یافت. همچنین حکومت بغداد مقرر کرده صادرات نفت این منطقه باید تحت نظر دولت مرکزی قرار گیرد، در غیر اینصورت دسترسی به خلیج فارس از طریق خاک عراق برای صادرات میسر نخواهد بود. یا از طریق ترکیه و خط لوله کرکوک-جیحان و در نهایت به دریای مدیترانه، که اردوغان اجازه نخواهد داد. در نهایت سواپ نفتی از ایران که دولت ایران هم با فرستادن سردار قاسم سلیمانی و اعلام موضع رسمی ایران عملا تهدید به بستن مرزها کرده است. مرز موصل با سوریه نیز با خروج داعش عملا مرز موصل با اقلیم در کنترل حشد الشعبی و ارتش عراق خواهد بود و به این ترتیب صادرات نفت عملا متوقف خواهد شد.
