گام تازه برای تحقق رؤیای بورس نفت ایران
۱۷ سال از طرح ایده تاسیس بورس نفت ایران می‌گذرد اما هنوز خبری از آغاز معاملات نفت در بورس انرژی نیست ولی مذاکرات سه‌جانبه در پشت پرده در جریان است.
روزنامه «همشهری» در شماره امروز خود با اشاره به این مطلب، گزارش داد: گفته می‌شود در تازه‌ترین رویداد دو بانک برای انجام معاملات ارزی بورس نفت پذیرفته شده‌اند. به گزارش همشهری، بیش از 17سال از طرح اولیه تاسیس بورس ارز در سال 1379می‌گذرد. از آن زمان تاکنون چند کشور تازه تاسیس در حوزه خلیج‌فارس مبادلات نفت را از طریق بازار سرمایه آغاز کرده‌اند اما ایران هنوز توفیقی در این کار نداشته است.
اکنون یک مذاکره سه‌جانبه میان وزارت نفت، سازمان بورس و بورس انرژی برای تاسیس بورس نفت که یکی از بخش‌های بورس انرژی است در جریان است اما هیچ مشخص نیست که آیا قرار است دولت این کار را انجام دهد یا خیر. اگر‌چه برخی محدودیت‌های بین‌المللی در زمینه نقل و انتقال ارز پس از برجام کم شده است اما ناتوانی بانک مرکزی در جذب بانک‌های خارجی و همینطور تداوم برخی محرومیت‌های مالی برای ایران در فضای بین‌المللی بحث نقل و انتقال ارز را به مهم‌ترین چالش پیش پای بورس نفت تبدیل کرده است و در عین حال بحث هجینگ مبادلات نفتی که درواقع نوعی معاملات مشتقه نفتی است که از آن در ایران اصطلاحا تحت عنوان بیمه معاملات نفتی یاد می‌شود از دیگر چالش‌های پیش پای تاسیس بورس نفت است.
در کنار این دوچالش اکنون یک چالش اساسی داخلی هم برای آغاز مبادلات نفت در بورس انرژی مطرح است و آن هم اختلاف بر سر قیمت‌گذاری نفت است. هم‌اکنون شرکت ملی نفت قیمت نفت را بر مبنای میانگین قیمت نفت‌خام عمان و دوبی محاسبه می‌کند درحالی‌که اگر قرار باشد نفت در بورس انرژی عرضه شود،
قیمت آن باید توسط سازوکار عرضه و تقاضای بازار مشخص شود و تغییر این نحوه قیمت‌گذاری به لحاظ بوروکراسی ابهام‌های زیادی را در مورد قیمت‌گذاری نفت در بورس انرژی به‌وجود آورده است. با این حال، گویا هنوز امیدواری‌هایی برای تاسیس بورس نفت بعد از 17سال از طریق بورس انرژی وجود دارد و حتی تحت‌تأثیر این امیدواری‌ها برخی سرمایه‌گذاران خارجی کد معاملات هم گرفته‌اند و منتظر آغاز معاملات نفت هستند.
اما با وجود این هیچ تاریخ دقیقی در مورد زمان آغاز معاملات مشخص نیست و سیدعلی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی هم هیچگاه تاریخ دقیقی اعلام نمی‌کند. او دیروز هم در پاسخ به این پرسش که بورس نفت بالاخره از چه زمانی فعالیتش را آغاز می‌کند، به همشهری گفت: باور کنید نمی‌توانم تاریخ دقیقی ارائه کنم اما مذاکرات و تلاش‌های بسیار خوبی با همکاری سازمان بورس در جریان است که امیدواریم هرچه زودتر به نتیجه برسد.
مدیرعامل بورس انرژی با اشاره به تلاش‌های رئیس سازمان بورس به‌منظور پیگیری و حل مسائل باقیمانده بر سر عرضه نفت خام، ابراز امیدواری کرد که حداکثر تا پایان سال ۹۶ عرضه نفت خام در رینگ صادراتی بورس انرژی امکان‌پذیر شود و گفت: به‌زودی اتفاق‌های مهمی روی خواهد داد. از او درباره اینکه قرار است نقل و انتقال‌های ارزی بورس نفت چطور انجام شود، پرسیدیم که گفت: بانک‌های توسعه صادرات و ملت در این زمینه اعلام آمادگی کرده‌اند و قرار است این دو بانک به‌عنوان بانک‌های عامل کار تسویه مبادلات نفت را انجام دهند. او توضیح داد: سپرده‌گذاری مرکزی همانطور که کار تسویه معاملات ریالی را در داخل کشور انجام می‌دهد، همین کار را از طریق این دو بانک و روابط کارگزاری این دو بانک با بانک‌های خارجی انجام می‌دهد.
اختلاف در قیمت‌گذاری
او با بیان اینکه ساختار دولتی حاکم بر صنعت نفت و وجود برخی رویه‌ها و سازوکارهای سنتی مانع از تحقق کامل اهداف تعیین شده برای توسعه بازار نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی در بورس انرژی ایران شده است، تأکید کرد: هم‌اکنون قیمت‌گذاری نفت‌خام صادراتی که متولی فروش آن امور بین‌الملل شرکت ملی نفت ایران است بر مبنای میانگین قیمت نفت‌خام عمان و دوبی انجام می‌شود که برای تغییر این رویه و مرجع قرار دادن قیمت کشف شده نفت‌خام در بورس انرژی ایران باید برنامه‌ریزی مناسبی را پایه‌ریزی کرد. مدیرعامل بورس انرژی تأکید کرد:
عرضه نفت‌خام و فرآورده‌های نفتی از طریق بورس و فراهم کردن شرایط حضور پالایشگاه‌های خارجی و خریداران این محصولات می‌تواند علاوه بر افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان، موجب بهبود شرایط و ثبات فروش نفت و فرآورده‌های نفتی در کشور شود. بر‌این اساس شناسایی و تحلیل بازارهای هدف برای کارشناسان حوزه انرژی کشور تسهیل شده و برنامه‌ریزی برای توسعه تجارت نفت و فرآورده‌های آن با اطمینان بیشتری صورت می‌گیرد.
نقل و انتقال پول نفت از کانال اگزیم بانک
مدیرعامل بانک توسعه صادرات گفت: با توجه به روابط کارگزاری که بانک توسعه صادرات با بانک‌های دنیا دارد، این امکان را داریم که وجوه حاصل از فروش نفت خام را جا‌به‌جا کنیم. علی صالح‌آبادی، مدیرعامل بانک توسعه صادرات ایران درخصوص روند همکاری بانک توسعه صادرات با بورس انرژی گفت:
حسب درخواستی که بورس انرژی و سازمان بورس و همچنین شرکت سپرده‌گذاری مرکزی از ما داشت، بنا شد در صورت عرضه نفت خام در بورس انرژی، مسئولیت تسویه معاملات فیمابین بر‌عهده بانک توسعه صادرات باشد. صالح‌آبادی گفت: پس از ارائه این پیشنهاد، بانک توسعه صادرات اعلام آمادگی کرد که عاملیت تسویه ارزی این وجوه را برای مجموعه نفت انجام بدهد. به گفته وی، با توجه به روابط کارگزاری که بانک توسعه صادرات با بانک‌های دنیا دارد، این امکان را داریم که وجوه حاصل از فروش نفت خام را جا‌به‌جا کنیم. او با بیان این نکته که سازوکار این فرایند در بانک توسعه صادرات تعریف شده و قابل اجراست، افزود: هم‌اکنون در انتظار توافق نهایی مجموعه بازار سرمایه و وزارت نفت هستیم و در صورت رفع مشکلات فنی مربوط به عرضه محصول در بورس، بانک توسعه صادرات آمادگی کامل برای انجام پروسه تسویه را دارد.
مکانیسم تسویه معاملات ارزی مهیا شد
مدیرعامل سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار گفت: برای نخستین‌بار مکانیسم تسویه معاملات ارزی نفت خام در بازار سرمایه ایران مهیا شد تا گام بلندی برای معاملات بین‌المللی این محصول استراتژیک برداشته شود. محمدرضا محسنی با بیان مطلب فوق افزود: درطول ماه‌های اخیر اقدامات گسترده‌ای جهت فراهم کردن زیرساخت‌های لازم برای معاملات بین‌المللی نفت خام در بورس انرژی آغاز شد که خوشبختانه هم‌اکنون شرایط برای معاملات این محصول فراهم شده است.
وی خاطرنشان کرد: بانک‌های ملت و توسعه صادرات ایران، بانک‌هایی خواهند بود که تسویه معاملات ارزی نفت خام را در بورس انرژی انجام خواهند داد. البته رایزنی‌ها برای افزایش تعداد بانک‌ها همچنان ادامه دارد. مدیرعامل سمات با بیان اینکه تسویه معاملات نفت خام در بورس انرژی با یورو انجام خواهد شد، گفت: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی با ارسال نامه‌ای به شرکت ملی نفت ایران، آمادگی خود را برای انجام این معاملات در بازار سرمایه اعلام کرده است که امیدواریم هرچه سریع‌تر فرایند اجرایی این معاملات آغاز شود.
