بهتر است گاز را در داخل مصرف کنیم
کارشناس‌ارشد مسائل انرژی گفت: حدود 25 سال است که گفته می‌شود گاز ایران به هندوستان و پاکستان صادر خواهد شد؛ اما هر بار به دلایلی این مسئله ناممکن می‌شود.
نرسی قربان، در گفت‌وگو با خبرنگار نفت و توسعه «انرژی امروز» گفت: گاز ایران به دو طریق LNG یا خط لوله انتقال گاز، می‌تواند به کشورهای مختلف صادر شود. ما امکان صادرات گاز مایع به پاکستان و هندوستان نداریم. انتقال گاز با خط لوله هم به مشکلاتی برخورد کرده است؛ خط لوله ایران تا مرز پاکستان تکمیل‌شده است اما هنوز در پاکستان این خطوط آماده نیست. از طرف دیگر هندوستان هم صنعت گازبر ندارد و نیاز آنها به گاز ایران خیلی پایین است.
وی درباره کشورهای صادرکننده گاز گفت: کشورهایی که می‌توانند ذخایر گاز خود را صادر کنند، محدود است؛ شاید تعداد آنها به انگشتان دودست هم نرسد، ایران هم جز کشورهای صادرکننده گاز است. اما کشورهایی مثل قطر که مصرف داخلی و صنعت گازبر ندارد، اگرچه منابع گازی کمتر در مقایسه با ایران دارند اما همه گاز خود را صادر می‌کند.
نرسی قربان افزود: ایران کارهایی می‌تواند انجام دهد که از صادرات گاز بهتر و به‌صرفه‌تر باشد. اولین مسئله تزریق گاز به چاه‌های قدیمی نفت و استحصال گاز بیشتر است. راه دیگر تبدیل گاز به برق و صنایع فرآورده نفتی است. راه سوم که ایران مجبور است انجام دهد، تنظیم سبد انرژی از نفت به گاز است؛ برای اینکه صادرات نفت راحت‌تر از صادرات گاز انجام می‌شود. اولویت آخر یا اولویت چهارم ایران، صادرات است. اما همزمان ایران هر چهار حوزه را به‌پیش می‌برد.
ایران و صادرات گاز
ایران از سال 1356 می‌خواست که گاز LNG صادر کنند؛ اما این مسئله به دلایل متعددی عملی نشده است. این کارشناس‌ارشد انرژی درباره دلایل عدم موفقیت ایران در صادرات گاز گفت: آن زمان که قراردادهای صادرات گاز بسته شد تا ایران گاز مایع صادر کند، شرایط مهیا بود؛ اما بعدازآن این قرارداد به انقلاب و جنگ و تحریم برخورد کرد و تا الآن این مهم امکان‌پذیر نشده است؛ اگرچه صادرات LNG با مشکلات زیادی مواجه است.
او درباره این مشکلات تصریح کرد: صادرات LNG مستلزم سرمایه‌گذاری بسیار سنگین و دسترسی به لایسنس‌هایی است که در دنیا محدود است و شرکت‌های خاصی در اختیاردارند.
به‌گفته نرسی قربان، ایران تا سال 2025 صادرات LNG نخواهد داشت یا حجم صادرات ایران کم خواهد بود و حجم صادرات ما به‌هیچ‌وجه به‌پای قطر نخواهد رسید.
چه باید کرد؟
نرسی قربان درباره کشورهایی که می‌توانند از ایران گاز خریداری کنند، گفت: آنچه برای ایران مهم است که بتواند نیاز 15 کشور همسایه را تأمین کند؛ این کشورها نیاز مبرم به گاز ایران دارند که از طریق خط لوله انتقال گاز ممکن است.
او درباره این کشورها گفت: یکی از این کشورها، ترکیه است که ما یک خط لوله انتقال گاز به آنجا داریم و از سال 1381 به ترکیه گاز صادر می‌کنیم. کشور مهم دیگر برای گاز ایران عراق است؛ که خط لوله انتقال گاز به عراق در دست بهره‌برداری است. کشورهای حوزه خلیج‌فارس مثل امارات متحده عربی هم خواستار گاز ایران هستند که منجر به قرارداد کرسنت شد. کویت و عمان هم خواستار گاز ایران هستند.
نرسی قربان درباره کشور عمان گفت: کشور عمان خود گاز مایع صادر می‌کند؛ ایران می‌تواند با این کشور در حوزه صادرات گاز مایع همکاری کند. البته اخیرا قراردادی هم با این کشور امضاشده است.
صادرات گاز به اروپا ممکن نیست
این کارشناس ارشد انرژی با بیان اینکه «ایران بعد از صادرات گاز به ترکیه امیدوار بود که به بازار اروپا دسترسی داشته باشد، اما این امر ممکن نشد»، درباره دلیل این مساله گفت: منابع مختلف گاز از کشورهای مختلف به اروپا می‌رود. گاز روسیه، الجزیره، لیبی، دریای شمال و آمریکا به اروپا صادر می‌شود و از قطر هم گاز مایع به اروپا می‌رود؛ برای همین بازار اروپا بازار اشباع‌شده است. از طرف دیگر اروپا، به دنبال این است که مصرف هیدروکربن را به خاطر گازهای گلخانه‌ای کم کند. برای همین بازار اروپا، بازار خیلی خوبی نیست که درحال‌توسعه باشد. برای همین گاز ایران بهتراست در صنایع تبدیلی ایران مصرف شود که هم ارزش‌افزوده ایجاد کند و هم از خام‌فروشی جلوگیری شود.
او این صنایع را صنایع برق، صنایع پتروشیمی و صنعت تبدیل گاز به فرآورده‌های نفتی و انواع صنایع دیگر چون فولاد و سیمان عنوان می‌کند که از گاز به‌عنوان انرژی برای تولید استفاده می‌کنند؛ اگرچه این صنایع مشکلات زیادی دارند.
مشکلات صنایع مرتبط با گاز کدام است؟
به گفته نرسی قربان، پتروشیمی و برق خود درگیر مشکلات دیگری هستند؛ پتروشیمی از خام فروشی می‌گوید و صنعت برق از ورشکستگی. او تصریح کرد: صنعت برق گاز را به قیمت معین می‌خرد و بعداً برق را به قیمت تعیین‌شده توسط دولت می‌فروشد. از طرف دیگر وزارت نیرو مبالغ بالایی را به تولیدکننده‌های برق بدهکار است.
واردات و صادرات مساوی است
ایران از ترکمنستان گاز وارد می‌کند و به ترکیه گاز صادر می‌کند. نرسی قربان گفت: اندازه واردات و صادرات ایران به این دو کشور به یک اندازه است؛ شاید حدود پنج درصد تولید گاز ایران صادر می‌شود و پنج درصد مصرف گاز ایران از ترکمنستان وارد می‌شود؛ اما بالاتر از 95 درصد گاز ایران در داخل مصرف می‌شود.
وی افزود: البته ایران می‌تواند جز کشورهای صادرکننده گاز باشد و صادرات خود را توسعه دهد؛ ولی این اولویت ما نیست مگر اینکه شرکت کنسرسیوم بین‌المللی حاضر باشد که مخارج توسعه گاز را بدهد یا هزینه خطوط انتقال گاز را خودش تأمین کند و فروش گاز در کشورهای دیگر را هم خودش به عهده بگیرد و گاز را از ما بخرد در آن صورت ما گاز را می‌فروشیم یا صادرات گاز را توسعه می‌دهیم. ولی به‌غیراز این، صلاح نیست ما خود را درگیر میلیاردها دلارسرمایه‌گذاری و مسائل سیاسی یا LNG شرکت خارجی بکنیم. ما از راه دیگر راحت‌تر پول درمی‌آوریم.
گاز بعد از برجام
بعد از برجام هیات تجاری زیادی به ایران آمدند اقبال آنها به حوزه گاز چقدر بوده است؟ نرسی قربان به این ئرسش پاسخ می‌دهد: بدون شک در مورد صنایع پتروشیمی، برق علاقه‌مندی بوده است اما بحث صادرات گاز در سطح مذاکرات دولت‌هاست و ربطی به هیات‌های تجاری ندارد. من شنیده‌ام که در مورد LNG هم‌صحبت‌هایی شده اما هنوز نتیجه قطعی آن مشخص نیست.
او درباره سهم بخش خصوصی از انرژی گاز و صنایع وابسته آن تصریح کرد: صنایع گازبر لزوما دولتی نیستند. اخیرا پتروشیمی‌ها هم به بخش خصوصی واگذارشده که آنها خود را متولی این حوزه می‌دانند تا تولیدکننده فرآورده. البته نباید نادیده گرفت شاید حدود 20 درصد از اقتصاد کل کشور و کل در اختیار بخش خصوصی باشد و به نسبت این حجم در حوزه انرژی (نفت، گاز، پتروشیمی) کمتر است و نقش دولت پررنگ‌تر.
