اعماق دریا، پاسخگوی نیازهای نفتی

با برطرف شدن بخش قابل توجهی از موانع و محدودیت‌های مربوط به استخراج نفت از اعماق آب‌های دریاها و یا تولید نفت در مناطق دورافتاده قطبی و در سایه همکاری‌های مشترک شرکت‌های نفتی و ایجاد فناوری‌های مورد نیاز ، چالش‌های موجود در بخش‌های فناوری و مالی برای تولید نفت و گاز از آب‌های عمیق و فوق عمیق ؛ در حال هموار شدن هستند.

از سال‌های دهه هفتاد میلادی تا سال‌های پایانی قرن بیستم ، فعالیت‌های اکتشاف و تولید در آب‌های عمیق و فوق عمیق، در مثلث طلایی غرب آفریقا، خلیج مکزیک و برزیل محدود شده بود اما هم اینک با گسترش سریع این مناطق جذاب از لحاظ اقتصادی ، ما شاهد آغاز توسعه این فعالیت‌ها در شرق مدیترانه، شمال غرب استرالیا و جنوب شرق آسیا هستیم.

از سوی دیگر ما در تولید نفت و گاز از مناطقی که دارای آب و هوای یخ زده و قطبی هستند به موفقیت‌های بزرگی دست یافته‌ایم. هم اینک همچنان مثلث طلایی در کانون تمرکز فعالیت‌های اکتشافی و تولیدی و سرمایه گذاری غول‌های نفتی فعال در آب‌های عمیق قرار دارد اما این تصویر به سرعت در حال تغییر است. در بخش تولید ، شرایط کنونی ما بدین گونه است:

تولید نفت در مناطق دارای آب‌های عمیق در انحصار کشورهای ایالات متحده، برزیل، آنگولا و نیجریه است. تولید گاز در مناطق دارای آب‌های عمیق در انحصار کشورهای ایالات متحده،نروژ، مصر و هند قرار دارد. رشد تولید در مناطق دارای آب های عمیق با نرخ قابل توجه شش درصد در یک دهه اخیر همچنان در حال افزایش داشته است.

و از همه مهمتر اینکه تولید از آب‌های فوق عمیق (که از عمقی بیش از 1500 متر و یا 4921 فوت برخوردارند) با رشدی 12 درصدی در هر سال، در حال افزایش است.  بر اساس گزارش موسسه اینفیلد سیستمز ، مناطق دارای عمق آب بیش از 500 متر ، جذاب ترین  بازار در صنعت نفت و گاز فراساحلی بوده و بخش اعظم سرمایه گذاری‌ها به این بخش، اختصاص دارد.

رشد چشمگیر بازار فعالیت در آب‌های عمیق و فوق عمیق، نشان دهنده ماهیت پویای صنعت نفت و خوش بینی این شرکت‌ها به آینده کار در این مناطق است. با بهره گیری از فناوری‌های نوین در بخش های بالادستی همراه با درک بهتر متخصصان از ویژگی‌های جغرافیایی مناطق دارای آب های عمیق ، شرکت‌های بزرگ نفتی بین المللی،مستقل و ملی،همگی به دنبال توسعه دامنه فعالیت‌های خود در این بخش ها هستند؛مناطقی که در گذشته در حاشیه و دارای بازدهی مالی اندک محسوب می‌شدند.

گزارش موسسه اینفیلد سیستمز با عنوان `گزارش بازار جهانی گستره فعالیت‌های حوزه آب های عمیق و فوق عمیق ` که شرایط این بازار را تا سال 2016 میلادی را پوشش می‌دهد ، حاکی از آن است که علاوه بر چالش‌های زیست محیطی و جغرافیایی فعالیت در آب‌های عمیق که از دیرباز وجود داشته است؛ما در سال‌های اخیر شاهد ملی گرایی و حضور گسترده تر شرکت‌های ملی در این بازار بوده ایم که این اتفاقات به دگرگونی شرایط ژئوپلیتیک بازار و آینده آن خواهد انجامید.

  رهبران سرمایه گذاری در آب های عمیق

در میان بازیگران اصلی بازار آب های عمیق، شرکت دولتی پتروبراس برزیل با اختصاص 26 درصد کل سرمایه گذاری‌های این بخش به خود در میدان سانتوس به عنوان رهبر بازار شناخته می‌شود. جایگاه های بعدی این بازار به شرکت های شورون ، توتال ، شل ، بریتیش پترولیوم و اکسون موبیل تعلق دارد. بر اساس پیش بینی ها تا سال 2016 میلادی ، 65 درصد از کل هزینه های سرمایه گذاری آب های عمیق به این شش شرکت اختصاص خواهد داشت.

افزایش تاثیرگذاری شرکت های مستقل بهره بردار از میادین آب های عمیق و فوق عمیق نظیر آنادارکو پترولیوم ، نوبل انرژی ، هس و تولواویل در پنج سال آینده ، از دیگر ویژگی های این بازار به شمار می‌آید.

در بخش ذخایر کشف شده پیش بینی می شود  تا سال 2016 میلادی ، 39 درصد ذخایر کشف شده به بخش آب های عمیق اختصاص خواهد داشت. و شصت درصد این ذخایر به آب های عمیق کشور برزیل محدود می گردد. میدان جانسز با ذخیره 2.8 میلیارد بشکه نفت در محدوده آب های عمیق استرالیا با عمق تقریبی 1300 متری آب در آن منطقه و با مشارکت دو شرکت اکسون موبیل و شورون در حال توسعه است که از جذابیت بالایی برخوردار است.

در قاره سیاه نیز بخش فراساحل به سرعت در حال توسعه است و با افزایش سرمایه گذاری ها در این میادین به حدود 30 درصد کل حجم سرمایه گذاری ها ، که معادل بودجه اختصاص شده در منطقه آمریکای لاتین است ، در جایگاه دوم قرار می‌گیرد. همچنین با تثبیت سهم 21 درصدی خلیج مکزیک در  سرمایه گذاری های بخش فراساحلی آب های عمیق ، قاره های اروپا و آسیا در رده های بعدی قرار می‌گیرند.

کارشناسان معتقدند بخش اعظم سرمایه های این بخش به فناوری های نصب خطوط لوله در بستر دریا و برقراری ارتباط خطوط لوله در یک بلوک تولیدی تعلق دارد که 39 درصد سرمایه گذاری ها را به خود اختصاص خواهد داد.

از سوی دیگر ، در پنج سال آینده ، پر هزینه ترین طرح لوله گذاری به خط لوله سوث استریم شرکت گاز پروم اختصاص خواهد داشت که در عمق 2200  متری بستر دریا نصب خواهد شد. 

با اجرایی شدن تعداد بیشتری از طرح‌های آب‌های عمیق در غرب آفریقا، پیش بینی می شود که در پنج سال آینده این منطقه از بالاترین رشد در بخش سرمایه گذاری های این حوزه برخوردار باشد. در سایه رویکرد غول های نفتی به حضور در مناطق دورتر ، سردتر و دارای عمق بیشتر ، تجهیزات پیشرفته تری باید مورد استفاده قرار گیرد که چنین سامانه هایی دارای قیمت های بالاتری هستند. تا سال 2016 میلادی ، 25 درصد تجهیزات این بخش به حوزه آب  های فوق عمیق اختصاص خواهد یافت.

در پنج سال آینده شرکت برزیلی پتروبراس با 18.9 میلیارد دلار هزینه سرمایه‌ای،توسعه میادین یارا ، لیبرا ؛ فرانکو و ایگواکو را با چند طرح آزمایشی و حفر چند چاه اکتشافی در آب های کشور برزیل آغاز خواهد کرد.

 تولیدکنندگان تجهیزات ویژه میادین واقع شده در آب های عمیق نیز با رویکردی جهانی به دنبال توسعه بازار خود هستند. هم اینک 690 مجموعه تجهیزات درون چاهی و سرچاهی برای نصب در بستر دریاهای دارای آب های عمیق و آب های فوق عمیق در حال ساخت است. و همچنان برزیل و غرب آفریقا دارای بیشترین حجم تقاضای این تجهیزات خواهند بود.

  فناوری های پیشرفته زیر دریا

 پیشرفت در فناوری های استخراج نفت از مناطق دارای آب های عمیق و ساخت تجهیزات ویژه جهت تولید از این مناطق ، برای حل مشکلات و موانع توسعه چنین میادینی در حال پیگیری و اجراست. ساخت تجهیزات دارای توانایی تولید پایدار در مناطق دارای آب و هوای نامناسب و یا در بستر آب های عمیق همراه با دارا بودن نرخ مناسب بازدهی تولید ،  امکان فعالیت در میادین دارای فشار کم مخزن و میادینی که عمر آنها از نیمه گذشته است ، همراه با در نظر گرفتن کارایی در انرژی و هزینه های جانبی مورد توجه شرکت های فعال در حوزه آب های عمیق است.

در گزارش موسسه اینفیلد سیستمز ، این نکته مورد توجه قرار گرفته است که با بهره گیری از فناوری های نوین می توان برای آغاز مجدد تولید در میادین قدیمی ای که هم اینک در حال فعالیت نیستند ، برنامه ریزی کرد.

در آفریقا،شرکت های توتال ، بریتیش پترولیوم ، اگزون موبیل ، شورون و انی که در سال های اخیر فعالیت های گسترده ای در آن داشته اند ، به دنبال یافتن راه حل هایی برای جایگزینی میادین جدید پس از پایان عمر چاه های کنونی قدیمی و دارای افت شدید تولید خود هستند. توتال با یک طرح هشت میلیارد دلاری ، شرکت پیشگام در این بخش به حساب می‌آید.

استرالیایی‌ها نیز که از رهبران تولید گاز از آب های عمیق به حساب می آیند ، با ساخت و راه اندازی شناورهای استخراج ، ذخیره سازی و فشرده سازی گاز طبیعی به دنبال افزایش 50 درصدی حجم تولید گاز خود از آب های عمیق هستند.

در خلیج مکزیک که از اواسط سال 2012 میلادی ، با تغییر قوانین حاکم بر تولید نفت روبرو بوده ، زمینه گسترش دامنه فعالیت ها برای شرکت های فعال در این حوزه همراه با توجه بیشتر به اصول ایمنی فراهم آمده است. هرچند تغییرات جدید به افزایش سرمایه گذاری های مورد نیاز انجامیده است .

 شورون در لبه تیغ

شرکت شورون که در دو دهه اخیر از رهبران بازار آب های عمیق به شمار می‌رود در شش سال آینده 30 درصد سرمایه گذاری های خود را به این حوزه اختصاص داده است. همچنین بر اساس برنامه میان مدت اعلام شده از سوی شرکت شورون ؛ 35 درصد سرمایه گذاری این شرکت در شش سال آینده به طرح های ال ان جی به ویژه در میادین اوسان و آگبامی-دو در نیجریه و میدان تاهیتی-دو در خلیج مکزیک اختصاص خواهد یافت. در سال 2013 میلادی نیز توسعه میدان های پاپا ترا در برزیل ، جک است ، مالو ، بیگ فوت و توبولار بلز در خلیج مکزیک و همچنین میدان گورگون در استرالیا در دستور کار رهبران شورون قرار دارد.

گری لاکویت ، مدیر بخش اکتشاف و تولید شرکت شورون در آمریکای شمالی می‌گوید : سال هاست که ما حضور گسترده ای در آب های عمیق داشته ایم و در صدد گسترش دامنه فعالیت های خود هستیم. موفقیت های ما در بخش های جذاب اکتشاف و تولید در خلیج مکزیک ، نیجریه و آنگولا به الگویی جهانی تبدیل شده است. در این طرح ها دستیابی به حجم تولید روزانه 375 هزار بشکه نفت ، یک موفقیت قابل توجه محسوب می شود. بدین ترتیب ما امیدواریم که با توسعه خطوط لوله نصب شده خود در بستر دریا ، در سال 2017 میلادی به حجم تولید روزانه 470 هزار بشکه نفت از این میادین دست نخورده ، دست یابیم.

شورون هم اینک سه طرح مهم در حال راه اندازی دارد که شامل طرح شامل میدان اوسان در نیجریه با تولید 180 هزار بشکه نفت در روز ، مرحله دوم توسعه میدان آگبامی با استفاده از شناور تولید ، ذخیره سازی و صدور نفت (FPSO) و میدان تاهیتی -دو در خلیج مکزیک است. در پروژه خلیج مکزیک ، عملیات نصب عرشه به پایان رسیده است و بر اساس پیش بینی ها در فوریه سال 2013 میلادی ، تولید از این سکو آغاز می‌شود.

  توسعه فناوری های مشترک

شورون همواره از حامیان توسعه فناوری های بالادستی و همکاری مشترک با شرکت های دیگر است. مهمترین زمینه های همکاری شرکت های بزرگ این حوزه عبارتند از:

 – تصویر برداری از مخازن قرار گرفته در زیر لایه های نمکی.

 – لرزه نگاری سه بعدی و مطالعات مخازن.

 – حفاری در آب های دارای عمق بیش از 3000 متر (10 هزار فوت).

 – طراحی و ساخت نسل بعدی شناورهای حفاری.

 – بهسازی چاه ها بدون استفاده از دکل های حفاری.

 – نصب خطوط لوله طولانی در بستر دریاهای عمیق (خطوط لوله نفت با طول بیش از 80 کیلومتر و خطوط لوله گاز با طول بیش از 320 کیلومتر).

 – فعالیت های فراوری نفت و گاز در بستر دریا.

 – تجهیزات قابل انتقال استخراج و تولید نفت از میادین کوچک دارای ذخیره 50 تا 200 میلیون بشکه نفت در جا.

 – استانداردهای طراحی و ساخت گوی های شناور بارگیری نفت .

 – چاه های هوشمند و راهکارهای توسعه و راهبری میادین با استفاده از بستر اینترنت.

همچنین در بخش آب های فوق عمیق ، توسعه فناوری های ساخت تجهیزات سرچاهی نصب شده در بستر دریا ، سامانه های کنترلی و تولیدی برای فعالیت در بستر دریا ، رایزرهای مورد استفاده در اعماق بیش از 3000 متر و توسعه فناوری های نوین ساخت خطوط لوله برای بهره گیری در آب های عمیق و فوق عمیق در اولویت همکاری شرکت های بزرگ نفتی قرار دارد.

همچنین برنامه ریزی اقتصادی برای استخراج از میادین کوچک، بالا بردن کارایی تجهیزات ، بهبود دسترسی به سامانه های عملیاتی، ارتقای عملکرد دکل های حفاری، بالا بردن کارایی اقدامات مربوط به تکمیل چاه ها و همچنین توسعه سیستم های تولید زودهنگام از دیگر موارد مورد توجه است. همکاری های مشترک شرکت های نفتی و پیمانکاران این بخش، از منافع متعددی برای همه شرکت ها به ویژه برای رویایی با چالش های کنونی در این صنعت دارد. مثلا در پروژه پژوهشی دیپ استار، ده شرکت بزرگ نفتی و سی و پنج شرکت تامین کننده و ارائه کننده خدماتی مشارکت دارند. در این پروژه ده ها شرکت نفتی، شرکتهای تامین کننده تجهیزات، نهادهای قانونگذاری، مراکز دانشگاهی و سازمانهای پژوهشی برای دستیابی به فناوری های مورد نیاز جهت برطرف کردن چالش های تعیین شده ، مشارکت دارند.

در سایه این همکاری ها، ریسک ها و هزینه های توسعه این فناوری ها به دلیل حضور و همفکری بیش از هزار متخصص این مراکز در آن ، کاهش چشمگیری می یابد. در مرحله ششم این طرح که در سال 2013 میلادی پایان می یابد؛ علاوه بر دستیابی به اتفاق نظر در بخش قوانین حاکم بر این حوزه ، تلاش می شود تا فناوری های مورد نیاز برای فعالیت در سراسر دنیا ارائه شود. چندی پیش نیز وزارت انرژی ایالات متحده ده میلیون دلار، برای سرمایه گذاری در پروژه های پژوهشی تولید از میادین آب های فوق عمیق اختصاص داد؛ همچنین در سه سال آینده 26میلیون دلار دیگر به این بخش اختصاص خواهد یافت.

بر اساس گزارش های دولتی انتشار یافته ، مهمترین عناوین پروژه های در دست اجرای دولت آمریکا عبارتند از:

 -بهبود سامانه های اندازه گیری حجم تولید در بستر دریا در آب های عمیق.

 -استفاده از شناورهای کم هزینه و دکل های حفاری با هزینه اقتصادی راهبری پایین.

 -بررسی تاثیرات تغییر اقلیم ، آب و هواهای نامساعد و روش های مقابله با توفان های آینده در اقیانوس آتلانتیک شمالی.

 -سیمان کاری در آب های عمیق .

 -بازرسی خودکار از تاسیسات نصب شده در بستر دریا با استفاده از فناوری لیزر سه بعدی.

 -ساخت سیستم های کاملا الکتریکی برای کار در اعماق دریاها که دارای فشار بالا هستند .

همچنین روشهای نوین تامین برق مورد نیاز تاسیسات، ساخت خطوط لوله بسیار طولانی در بستر دریاها و  جداسازی و تصفیه آب همراه ، از دیگر موضوعات مورد توجه به حساب می آیند.

در سایه چنین همکاری های مشترکی می توان به نتایج اثربخش و راه گشایی دست یافت که کاهش هزینه ها و بالا بردن سرعت توسعه و بکارگیری راهکارهای نوین فناوری برای پروژه های آب های عمیق در راستای اکتشاف و تولید از میادین جدید، می تواند گامی مهم برای تامین تقاضای رو به رشد دنیای امروز ما به انرژی محسوب شود.

نویسنده : مارک توماس

برگردان : محسن داوری

منبع : WWW.EPMAG.COM