آیا راه تکرار بر خطر بسته می‌شود؟
فاطمه لطفی، خبرنگار توسعه پایدار انرژی امروز
در کتاب فارسی دوره دبستان هم سن و سالان من، شعری بود به نام «دو کاج» با موضوع دوستی. خلاصه داستان این است که دو کاج در کنار خطوط سیم برق روییده بودند و در یک روز طوفانی، یکی از کاج‌ها روی دیگری می‌افتد، و کاج همسایه دوستش را تحمل نمی‌کند و هل می‌دهد و کاج بر روی سیم‌ها می‌افتد و سیم‌ها پاره می‌شوند… و در نهایت شاعر می‌نویسد: سیمبانان پس از مرمت سیم، «راه تکرار بر خطر بستند، یعنی آن کاج سنگدل را نیز با تبر تکه تکه بشکستند»…
تکه تکه با تبر شکسته شدن، سزای کاجی بود که سیم‌های برق و احتمالا تلگراف آن زمان را قطع کرده بود. بعد از آن چه اتفاقی می‌افتد، موضوع صحبت ما نیست، موضوع این است که این روزها کاجی باعث نشده است تا سیم‌ها پاره شود، و شاعر باید ذرات ریز گرد و غبار را جانشین کاج‌ها کند. و اما آیا سیمبانان خوزستان خواهند توانست «راه تکرار بر خطر را ببندند».
به گزارش «انرژی امروز» روزهایی وجود دارند که گویی قرار است به نوعی تاریخ‌سازی کنند. این روزها، خوزستان رخ‌دادهایی را می‌بیند که ثبت شدنی هستند. دو بار سفر عالی‌رتبه‌ترین مقام وزارت نیرو و در کنار آن سفر وزیر کشاورزی به این دیار، نشان آن است که این مردم روزگار سختی می‌گذرانند.
خوزستانی‌ها وقایع بهمن ماه سال ۱۳۹۳ را از یاد نبرده‌‌اند که وقایع بهمن سال ۱۳۹۵ تکرار می‌شود. در سال ۹۳، خوزستان در غفلت حضور به موقع ستاد بحران، شاهد طوفان‌های گرد و غبار بسیار شدیدی بود. آن موقع بود که هیات دولت برنامه‌های کوتاه مدت مالچ پاشی ۳ هزار هکتار و نهال‌کاری ۸ هزار هکتاری و آبخیزداری ۱۲ هزار هکتاری را با اعتبار ۱۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان در راس برنامه‌های خود قرار داد.
اما آنطور که معلوم است از این اعتبارات فقط در سال ۹۴ حدود ۱۷ میلیارد تومان دست مسوولین این برنامه‌ها را گرفت.
اگر ریزگردها تا پیش از این اهواز را تبدیل به یکی از آلوده‌ترین شهرهای دنیا کرده بود، امسال در بهمن ۹۵ این مهمانان ناخوانده‌ای که میزبانشان به شدت از آن‌ها متنفرند، آب و برق را هم از مردم این شهر دریغ داشت.
ریزگردها روی سیم‌ها نشستند، رطوبت هوا ریزگردها را تبدیل به گِل کرد، گِل، هادی برق شد و برق قطع شد.
برق‌ها که قطع شد، آب هم قطع شد. و اینجا بود که بحث برق اضطراری تصفیه‌خانه‌ها پیش آمد تا این‌که چهارشنبه ژنراتورهای برق در تصفیه خانه شماره یک اهواز و پنج شنبه در تصفیه خانه شماره دو اهواز نصب شدند تا بلکه از این پس ریزگردها نتوانند لب‌های خوزستانی‌ها را خشک کنند.
چرا برق قطع می‌شود؟
یکی از اجزای مهم شبکه‌های فشار قوی، مقره‌ها هستند و شکل مقره‌ها بستگی به شرایط آب و هوایی استفاده از آن‌ها دارد. وظیفه مقره در شبکه انتقال و توزیع برق، تحمل وزن هادی‌های خطوط انتقال و توزیع و عایق بندی هادی‌هاست. مقره بایستی آنقدر استقامت داشته باشد که در بدترین شرایط آب و هوایی مثل رطوبت بالا، باران، آلودگی و یا صاعقه، دچار مشکل نشوند. بنابراین بایستی در برابر نفوذ آب و آلودگی مقاوم باشد.
مقره‌ها یا چینی هستند یا شیشه‌ای و یا پلیمری. مقره‌های چینی هم در بر سطح خود یک لایه لعاب شیشه‌ای دارند تا از نفوذ گرد و غبار و رطوبت در آن جلوگیری شود. مقره‌های چینی مناسب مناطقی نیستند که طوفان شن در آن مناطق رخ می‌دهد.
مقره‌های شیشه‌ای گرد و خاک را بیشتر جذب می‌کنند. مقره‌های پلیمری در برابر شرایط جوی مقاومت بیشتری دارند. در بین مقره‌های پلیمری هم، مقره‌های لاستیک سیلیکونی عملکرد بهتری دارند. در این مقره‌ها آب بر روی مقره پخش نمی‌شود، بلکه به صورت قطره آب متمرکز در یک قسمت باقی می‌مانند و از این رو قوس الکتریکی بر روی این مقره‌ها تشکیل نمی‌شود. مقره‌های سیلیکونی مناسب آب و هوای مرطوب هستند.
وقتی بر روی مقره، گرد و غبار و رطوبت و آلودگی بنشیند، سطح مقره رسانا می‌شود و جریان نشتی روی سطح مقره بین هادی و پایه فلزی آن برقرار می‌شود و ارزش عایقی سطح مقره کم می‌شود.
کارشناسان می‌گویند بی‌اطلاعی از تاثیرات شرایط محیطی و آب و هوایی بر روی مقره‌ها باعث پدیده جرقه سطحی یا شکست الکتریکی شده و مشکلات بهره‌برداری چون قطع جریان، استهلاک تجهیزات و ایجاد هزینه‌های اضافی چون شستشوی مقره‌ها به وجود خواهد آمد.
رطوبت (باران، شبنم، ذوب یخ و برف) و انواع آلودگی‌ها، مقاومت عایق سطح مقره‌ها کاهش می‌دهد. باد با بلند کردن و نشاندن ذرات آلودگی، گرد و خاک و شن و ماسه بر روی مقره‌ها در تسریع فرآیند خوردگی آن‌ها موثر خواهد بود.
در انتخاب مقره‌ها پارامترهای محیطی تاثیر گذار هستند. به‌طور خلاصه از این پارامترها می‌توان، شرایط آب و هوایی، پارامترهای مختلف دمایی، رطوبت هوا، تشعشعات حرارتی و ماوراء بنفش، بارش باران، صاعقه و سطوح ایزوکرونیک منطقه، باد، شدت و نوع آلودگی منطقه، انواع پروفایل مقره، ارتفاع از سطح دریا، آرایش و نصب مقره، جنس مقره و در نهایت زمین‌لرزه را نام برد.
در این میان ثابت شده است اگرچه بارش باران می‌تواند آلودگی سطح مقره‌ها را از بین ببرد، اما بارش‌های ناچیز و کوتاه مدت در طول دوره خشک تعداد خطاهای عایقی شبکه را افزایش می‌دهد. چون به جای پاک شدن سطوح عایقی، این سطح خیس شده و گِل تشکیل می‌شود و با ایجاد مسیر الکترولیت مناسب و کاهش سطوح عایقی، منجر به تخلیه سطحی می‌گردد.
به تجربه ثابت شده است که در اکثر مناطق خشک و نیمه خشک ایران، دفعات وقوع خطا در طول دوره خشک به ویژه در اوایل دوره بارندگی افزایش می‌یابد. در مناطق گرم و مرطوب جنوب نیز، در کل دوره خشک و هم راستا با شرجی بودن هوا این مشکل بیشتر نمایان می‌شود.
