FPSO CYRUS در پارس جنوبی مستقر شد

نخستین شناور پالایشگاهی کشور به نام FPSO CYRUS در کنار سکوی چاه‌های لایه میدان نفتی پارس جنوبی مستقر شد؛ حدود 26 سال است که از آغاز تولید نفت قطر از لایه نفتی مشترک می گذرد و درحالی که میزان تولید نفت این کشور عربی از مرز یک میلیارد بشکه عبور کرده، با وجود امضای قرارداد توسعه، ایران در طی فعالیت دولت‌های نهم و دهم که مصمم به برداشت نفت از پارس جنوبی بود، نتوانست حتی یک بشکه نفت هم تولید کند، اما با توجه به عزم وزارت نفت در سال‌های اخیر، رویای برداشت نفت از پارس جنوبی محقق می‌شود.

به گزارش خبرنگار انرژی امروز، مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران از آغاز عملیات استقرار نخستین شناور پالایشگاهی کشور به نام FPSO CYRUS در کنار سکوی چاه‌های لایه میدان نفتی پارس جنوبی خبر داد و گفت: با بهبود شرایط جوی، شناور FPSO CYRUS  اسکله عسلویه را به مقصد منطقه عملیاتی در موقعیت چاه های لایه نفتی پارس جنوبی «SPOL» ترک کرده و عملیات نصب لنگرهای مهاری آن آغاز شده است.

حمید بورد با تاکید براین‌که در صورت مساعد بودن شرایط جوی، عملیات نصب و راه‌اندازی تاسیسات این شناور پالایشگاهی مطابق برنامه از پیش تعیین شده به پایان می رسد و تولید از لایه نفتی پارس جنوبی آغاز می شود، گفت: میزان نفت درجای لایه نفتی پارس جنوبی بیش از ١۴ میلیارد بشکه برآورد می شود که فرایند تولید از آن با بهره‌گیری از یک سکوی تولیدی با هفت حلقه چاه و پیش‌بینی ٣ حلقه چاه تزریقی، همچنین شناور پالایشگاهی مجهز به آخرین فناوری‌های روز صنعت نفت که کلیه فرایندهای تولید، آماده‌سازی، ذخیره‌سازی و در نهایت صادرات را به طور متمرکز امکان‌پذیر می‌کند میسر خواهد شد.

وی تولید از این میدان را در فاز اول بین ٢۵ تا ٣۵ هزار بشکه نفت در روز پیش‌بینی کرد و گفت: آغاز تولید از لایه نفتی پارس جنوبی از چند جهت ارزشمند است که مهمترین آن آغاز رقابت در عرصه تولید نفت با رقیب قطری، بهره‌گیری از آخرین فناوری‌های روز صنعت نفت و راهبری این تاسیسات پیشرفته است.

به گفته بورد، برای این منظور از بین نخبگان مناطق عملیاتی شرکت نفت فلات قاره، گروه‌های راهبری از مردادماه در منطقه کیش و ستاد طرح توسعه، به مطالعه مدارک و نشست‌های تخصصی و آموزشی در این‌باره پرداخته‌اند و به محض استقرار کامل شناور، در کنار مجری و پیمانکار طرح برای آشنایی با تاسیسات نصب شده در FPSO CYRUS در این شناور مستقر خواهند شد تا پس از دوره زمانی پیش‌بینی شده راهبری این تاسیسات را بر عهده گیرند.

 چالش کارکنان عملیات دریایی در مهار FPSO CYRUS

مدیرعامل شرکت نفت فلات قاره ایران تصریح کرد: بر اساس برنامه پیش‌بینی شده، قرار است پس از نصب این شناور پالایشگاهی، نفت موجود در لایه نفتی پارس جنوبی از طریق خط لوله ١٢ اینچی وارد این شناور شده و پس از انجام مراحل تصفیه، به نفتکش‌های صادراتی منتقل شود. به دلیل اینکه این شناور چرخ دنده (تارت) ندارد عملیات مهار آن یکی از مشکل‌ترین عملیات‌های پهلودهی خواهد بود که با توجه به توانمندی‌های کارکنان عملیات دریایی شرکت نفت فلات قاره ایران، این اقدام با مهارت و دقت بسیار خوبی انجام می شود.

به گزارش انرژی امروز، با توسعه اکتشافات و بهره‌برداری از میادین جدید در دریا، شرکت‌های فعال در صنعت فراساحل با میادینی مواجه می‌شدند که بهره‌برداری از آن‌ها به شیوه همیشگی (ساخت سکوهای ثابت و نصب خط لوله به منظور انتقال فرآورده‌های آنها به خشکی) اصلا مقرون به صرفه نبود. اما از آنجایی که چشم‌پوشی از مجموع ذخایر موجود در چنین میادینی با توجه به نیاز روز افزون به نفت غیر ممکن می‌کرد، شرکت‌های فعال در صنعت فراساحل با چالش جدیدی در خصوص چگونگی بهره‌برداری اقتصادی از میادین مواجه شده بودند. چالشی که در نهایت با اتخاذ روشی ابتکاری و ساخت نسل جدیدی از سازه‌های فراساحلی به نام شناورهای FPSO به آن پاسخ داده شد.

از شناورهای FPSO که پس از سکوهای ثقلی بتنی یا Gravity Based Structure مهمترین تحول در فناوری‌های به کار گرفته شده برای توسعه میادین دریای شمال محسوب می‌شوند، تاکنون بیش از شش میلیارد بشکه نفت از میادین فراساحلی در سراسر جهان برداشت شده و سال به سال نیز به تعداد این شناورها در سراسر جهان اضافه می‌شود.

عبارت FPSO که مخفف حروف اول «  Floating Production Storage and Offloading» است‌، به یک شناور مخصوص اطلاق می‌شود که به منظور تولید (Production) و همچنین پالایش و فرآوری ترکیبات هیدروکربنی (Process) از یک سو و ذخیره سازی (Storage) و نیز انتقال آن به تانکرهای نفت‌کش (Offloading) به کار می‌رود. این کشتی طوری طراحی شده که قادر است هیدروکربن تولید شده را از تجهیزات زیر آب و سکوهایی که در نزدیکی آنها کناره می‌گیرد دریافت، پالایش و ذخیره سازد. شناورهای FPSO به دلیل سهولت در انجام فرآیند سه گانه فوق، در صنایع فراساحلی ارجحیت دارند زیرا با استفاده از آن‌ها دیگر نیازی به ساخت تاسیسات زیر‌بنایی نظیر سکو، جکت و خطوط لوله برای بهره‌برداری از میادینی که ذخیره چندانی ندارند، نخواهد بود و همین عامل سبب می‌شود تا بهره‌برداری از میادین کوچک که در فواصل بسیار دوری از خشکی قرار گرفته‌اند برای شرکت‌های نفتی مقرون به صرفه باشد، زیرا پس از بهره‌برداری از یک میدان، شناور می‌تواند به یک موقعیت جدید رفته و اقدام به بهره‌برداری از سایر میادین کند.

البته ابعاد این شناورها به حدی بزرگ است که تمام تجهیزات فرآوری، تولید، ذخیره‌سازی و انتقال نفت را به راحتی در خود جای می‌‌دهند و هم در سطح عرشه و هم در زیر بدنه این شناورها، انواع گوناگونی از تاسیسات جا‌سازی شده اند. برای اینکه بتوانید در ذهن خود بزرگی یک شناور FPSO را تصور نمایید فقط کافی است بدانید که سه بوئینگ ۷۴۷ غول پیکر، به راحتی بر روی عرشه این شناور قرار می گیرند.

نحوه طراحی شناورهای FPSO به حوزه فعالیت آنها بستگی دارد و بر اساس اینکه شناور مذکور قرار است در آب های آرام، نیمه آرام و یا آب‌های متلاطم مانند دریای شمال که کمتر از ۲ درصد در طول سال شرایط آرام دارد، مشغول به فعالیت شود، طراحی بدنه شناور و سیستم‌های داخلی آن متفاوت خواهد بود. یکی دیگر از نکات قابل توجه در خصوص شناورهای FPSO این است که این کشتی‌ها می‌توانند در یک زمان به چندین چاه نفت در عمق آب متصل شده و از طریق لوله‌های سیار، هیدروکربن را جمع‌آوری کرده و به مخازن موجود در سطح کشتی منتقل کنند.

تاسیسات پالایشی روی عرشه دقیقا مشابه با تاسیسات پالایشگاه‌های ساحلی است. این تاسیسات شامل بر تجهیزات جداسازی و تزریق آب، تصفیه و فشرده‌سازی گاز، و سایر تکنولوژی‌های مرتبط است‌.

تاریخچه ومزایای استفاده از FPSO

همانطور که خرید شناورهای جنگی مازاد نیروی دریایی آمریکا و تغییر کاربری آنها نقش مهمی در توسعه و پیشرفت صنعت فراساحل در خلیج مکزیک ایفا  کرد، خرید نفت‌کش‌های دست دوم و ارزان و تبدیل آنها به شناورهای FPSO نیز نقش بسیار مهمی در بهره‌برداری از میادین کوچک دریایی ایفا  کرده است؛ زیرا بسیاری از شناورهای FPSO اولیه همان ابر نفت‌کش‌های تغییر شکل یافته قدیمی هستند که به منظور استفاده در صنعت فراساحل به شناورهای FPSO تبدیل شده‌اند. (تمام شناورهای FPSO در فاصله زمانی ۱۹۷۷ تا سال ۱۹۸۶ به استثنای شناور Arco Ardjuna که بارج انبار LPG بوده است، بر اساس تغییر کاربری نفت‌کش‌های دست دوم شروع به فعالیت  کرده‌اند.

از شناورهای FPSO در مناطق بسیار دوردست یا آب‌های عمیق که در آنها ساخت خط لوله در بستر دریا از نظر هزینه‌ای مقرون به صرفه نیست، بسیار مفید است زیرا این کشتی‌ها نیاز به نصب خطوط لوله طولانی از چاه نفت تا ترمینال ساحلی را از بین می‌برند. در واقع این شناورها می‌توانند با پایان عمر یک میدان به یک میدان جدید نقل مکان کنند. استفاده از شناورهای FPSO همچنین در مناطقی از جهان که دارای طوفان‌های موسمی مانند شمال غرب استرالیا یا شرایط سخت جوی مانند یخ‌های قطبی کانادا هستند و فعالیت و بهره‌برداری از میادین موجود در آن در تمامی طول سال امکان پذیر نیست، بهترین گزینه در مقایسه با ساخت سکو و خطوط لوله محسوب می‌شود.

 اولین، بزرگترین و کوچکترین شناور FPSO

اولین شناور FPSO دنیا Shell Castellon نام دارد که در سال ۱۹۷۷ میلادی برای بهره‌برداری از یک میدان در عمق ۱۱۴ متری در کشور اسپانیا ساخته شده است. بزرگترین شناور FPSO جهان نیز Kizomba A نام دارد که ظرفیت ذخیره‌سازی آن ۲.۲ میلیون بشکه است. این شناور با هزینه‌ای بالغ بر ۸۰۰ میلیون دلار توسط شرکت صنایع سنگین هیوندایی، در اولسان کره جنوبی ساخته شده و توسط شرکت اگزون موبیل در حال استفاده است‌. کوچکترین شناور FPSO نیز که در صنعت فراساحل دنیا در حال استفاده است‌ Crustal Ocean نام دارد که در عمق ۱۳۷متری و در تنگه Bass بین استرالیا و تاسمانی در میدان نفتی Basker Manta در حال فعالیت است‌. تنها شناور FPSO دنیا که بر خلاف دیگر انواع این شناورها که در آب‌های بسیار عمیق مشغول به فعالیت هستند، در آبی به عمق ۱۳ متر و در میدان نفتی Okoro در آب‌های نیجریه در غرب آفریقا در حال فعالیت است‌، Armada Perkasa  نام دارد.

 آشنایی با نحوه تثبیت موقعیت  FPSO

شناور FPSO برای تثبیت موقعیت خود بر روی امواج دریا از یک سیستم پیشرفته لنگر اندازی استفاده می‌کند که این عملیات نیز طی چند مرحله و به کمک چندین سیستم لنگر انداز انجام می‌پذیرد. لنگرها در وسط کشتی تعبیه شده‌اند تا شناور بتواند به راحتی حول محور آنها بچرخد و با تغییر جریان‌های زیر آبی یا در شرایط طوفانی، به راحتی موقعیت خود را در دریا تثبیت کند. یک سیستم مهار مرکزی به کشتی اجازه می‌دهد تا آزادانه بچرخد و به بهترین نحو نسبت به شرایط آب و هوایی، یا بادنما واکنش نشان دهد و در همان حال سیستم‌های مهار گسترده، کشتی را از جهات مختلف به کف دریا مهار می‌کنند.

 چشم انداز پیش ‌رو

از سال ۲۰۰۴ میلادی تاکنون بیش از ۷۰ فروند شناور FPSO در سطح جهان مشغول به فعالیت یا در حال ساخت است‌. این در حالی است که طبق پیش‌بینی‌ها، چشم انداز بازار شناورهای FPSO در خلال سال‌های ۲۰۰۹- ۲۰۱۳ با ۳۲ میلیارد افزایش نسبت به ۵ سال گذشته از مرز ۸۵ میلیارد دلار فراتر خواهد رفت. در همین حال پیش‌بینی می‌شود که تا فرا رسیدن سال ۲۰۱۳ میلادی در مجموع ۲۲۹ شناور FPSO وارد صنعت فراساحل شوند که از این تعداد ۶۱ شناور سهم آسیا، ۴۶ شناور سهم آمریکای لاتین و ۴۳ شناور هم سهم قاره آفریقا خواهد بود. لازم به ذکر است که علاوه بر افزایش تعداد این شناورها، نسل جدیدی از این شناورها به نام FDPSO نیز توسعه یافته که علاوه بر قابلیت‌های مورد اشاره، امکان حفاری میدان را نیز دارا است‌.  اولین کشتی حفاری، تولید، ذخیره و تخلیه شناور FDPSO در سال ۲۰۰۹ برای میدان Azurite متعلق به Murphy Oil در جمهوری کنگو تهیه شده است.

مزیت یک نیمه شناور نسبت به یک FPSO حرکات آرام آن در مسیر دریا بود که برای جداره‌های (riser) تولید و جداکننده‌ها (separator) هم حسن داشت. از دید منفی، یک نیمه شناور برای نفت خام تولید شده هیچ‌گونه فضایی برای انبار نداشت از این رو همیشه یا نیازمند نفت‌کش بود که به طرز دائم در مجاورت آن مهار شده یا خط لوله‌ای که به ساحل امتداد پیدا می‌کرد.