آسمان دوباره آبی خواهد شد
طبق پژوهش وزارت بهداشت، درخصوص بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا که اطلاعات سال‌های 92 تا 94 را شامل می‌شود، برای نخستین بار در کشور و بر خلاف روند افزایشی سابق، بیماری‌ها و مرگ‌های مرتبط با آلودگی هوا در کشور روند کاهشی داشته است.
به گزارش «انرژی امروز» ارتقاء استاندارد خودروها، حذف بنزین پتروشیمی، توزیع سوخت با استاندارد یورو 4، خروج خودروهای فرسوده، تغییر سوخت نیروگاه‌ها از مازوت به گاز و بسیاری اقدامات دیگر در حوزه مقابله با آلودگی هوا در دولت یازدهم، ضمن مقابله با آلودگی هوا سبب شده است مرگ و میر و ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا کاهش چشمگیر داشته باشد.این در حالی است که به رغم همه کمبودها و کاستی‌ها و باوجود شرایط سخت همچون بروز طوفان‌های متعدد گرد و غبار، به ویژه طوفان‌های نشأتگرفته از کانون‌های خارجی، شاهد نتایج مثبت و تحولات بسیار راه‌گشایی در‌این عرصه هستیم. در بسیاری شهرها از جمله اصفهان و اهواز اوضاع به نسبت سال‌های گذشته بهتر است و در تهران هم افزایش روزهای سالم و کاهش میزان مرگ و میر و بیماری‌های منتسب به آلودگی هوا و نتایج بهداشتی نشان دهنده اتفاق مثبت در بهبود کیفیت هواست. همچنین دو مصوبه کلیدی در راستای کاهش آلودگی هوا تصویب شده است که یکی با عنوان راهکارهای کاهش آلودگی هوا در سال 93 و دیگری راهکارهای کوتاه مدت در تیرماه 95 است. البته دولت نیز اذعان دارد که هنوز تا نقطه مطلوب برای بهبود و ارتقاء کیفیت هوا در کشور فاصله است، زیرا هم برنامه‌های مقابله با آلودگی هوا بلند مدت و مستمر و هم موانع و چالش‌های‌این حوزه متقاوت و پیچیده است. در ادامه به بخشی از اقدامات موثر دولت در‌این زمینه پرداخته‌ایم.
کاهش مرگ و بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا
طبق پژوهش وزارت بهداشت، درخصوص بیماری‌ها و مرگ‌های منتسب به آلودگی هوا که اطلاعات سال‌های 92 تا 94 را شامل می‌شود، برای نخستین بار در کشور و بر خلاف روند افزایشی سابق، بیماری‌ها و مرگ‌های مرتبط با آلودگی هوا در کشور روند کاهشی داشته است.این پژوهش نشان می‌دهد گام‌های درستی در مسیر هدف غایی برنامه‌های بهبود کیفیت هوا، یعنی ارتقای کیفیت زندگی و کاهش مرگ و بیماری‌های ناشی از آن برداشته شده است. با توجه به‌اینکه آلودگی هوا و گرد و غبار از جمله‌عواملی است که بر بیماری‌های تنفسی و آسم و آلرژی تاثیر دارد، نگاه ویژه دولت یازدهم به محیط زیست و اهمیت خاص برای تالاب‌ها و حفظ و احیاء آنها، از اقدامات تاثیرگذاری بوده که منجر به کاهش مرگ و ابتلا به بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا شده است.
تخصیص حقآبه و احیاء 70 درصدی تالاب هورالعظیم
دولت یازدهم گام‌هایی جدی برای احیاء و حفظ تالاب‌های کشور به عنوان زیستبوم‌های بسیار ارزشمند و همچنین عامل پیشگیری از طوفان‌های گرد و غباری و منبع تامین کننده معیشت مردم به ویژه در استان‌هایی همچون خوزستان و سیستان و بلوچستان برداشته است که از آن جمله می‌توان به تخصیص و تامین حق-آبه تالاب‌ها اشاره کرد. برای مثال به رغم‌اینکه تالاب هورالعظیم به کانون جدی گرد و غبار برای خوزستان و حاشیه‌این استان تبدیل شده بود، سازمان حفاظت محیط زیست موفق به رفع موانع‌ایجاد شده روی تالاب و همچنین تخصیص حق آبه تالاب شد و در حال حاضر با احیاء 70 درصدی تالاب هورالعظیم، خطر کانون گرد و غباری‌این تالاب رفع شده و معیشت و گردشگری در‌این منطقه دوباره رونق گرفته است. از دیگر اقدام‌های صورت گرفته در‌این راستا، هرس زود هنگام گیاه غیربومی کنوکارپوس به عنوان عامل اصلی مشکلات تنفسی مردم خوزستان، به ویژه اهواز پس از نخستین باران پاییزی است. با توجه به‌اینکه فرضیه‌های مختلفی همچون باران اسیدی در‌این خصوص مطرح بود، بر اثر‌این اقدام، امسال پس از سه سال فعالیت مستمر و مداوم با دانشگاه‌ها و دستگاه‌های مرتبط، تعداد مراجعه کنندگان به مراکز درمانی به زیر هزار نفر رسید و‌این در حالی است که طی سال‌های گذشته تعداد مراجعه کنندگان به مراکز درمانی پس از نخستین باران پاییزی در خوزستان به حدود 28 هزار نفر هم می‌رسید. البته در خصوص اهواز، مهم ترین چالش در کیفیت هوای‌این شهر، ذرات معلق زیر 2.5 میکرون از منشاء طوفان‌های گرد و غباری غالبا ناشی از کانون‌های خارجی عمدتا عراق است که نشان دهنده ضرورت مدیریت منابع آبی و خاکی در اهواز و خوزستان برای جلوگیری از طوفان‌های ناشی از کانون‌های داخلی است.این در حالی است که با توجه به‌اینکه در سال جاری شاهد طوفان ناشی از کانون هورالعظیم نبوده‌ایم، می‌توان گفت که برنامه‌های احیاء‌این تالاب مهم اثربخش بوده و تقریبا هورالعظیم از لیست کانون‌های داخلی گرد و غبار رو به حذف شدن است. همچنین تمامی آمارها حاکی از موفقیت مصوبه دولت برای مقابله با آلودگی هوا، به ویژه در هشت کلانشهر کشور است، به گونه‌ای که پس از اجرای برنامه‌های مقابله با آلودگی هوای کشور طی نیم قرن، شاهد روند کاهشی آلاینده‌های موجود در هوا هستیم. اگرچه پیش از‌این در برخی مواقع به ثبات در میزان آلاینده‌های هوا رسیده بودیم اما امروز شاهد روند کاهشی هستیم و‌این نتیجه بسیار مثبت و ارزنده است. همچنین آمارها حاکی از آن است که شیراز نیز از جمله نقاطی است که در سال جاری شاهد روند صعودی بسیار محسوس در بهبود کیفیت هوا بوده است.
94 درصد سوخت مصرفی نیروگاه‌ها، گاز طبیعی است
بر اساس مصوبه 10 اردیبهشت ماه 1393 هیات دولت برای مقابله با آلودگی هوا، وظیفه نظارتی سازمان حفاظت محیط زیست در ارتباط با‌این موضوع، معطوف به فعالیت‌های گوناگون از جمله عملکردهای مرتبط با سوخت، نیروگاه‌ها و مسائل مرتبط با فرآیند کنترل و پایش و رعایت استاندارها و قوانین است. در‌این راستا تمامی دستگاه‌ها با توجه به امکانات و شرایط موجود تلاش کردند تا وظایف و تکالیف و مسئولیت‌های خود را به نحو احسن انجام دهند. به طور نمونه در خصوص وضعیت سوخت رسانی نیروگاه‌ها شاهد روند بسیار مطلوب و افزایش میزان مصرف گاز طبیعی و کاهش آلودگی هستیم، به گونه‌ای که در 5 ماه نخست سال جاری 94 درصد سوخت مصرفی نیروگاه‌ها را گاز طبیعی تشکیل داد. همچنین بر اساس برنامه‌ها و پیش بینی‌ها مقرر شده است میزان مصرف سوخت مازوت نیروگاه‌ها زیر 10 درصد باشد که بخشی از آن نیز به دلیل ساختار برخی نیروگاه‌های کشور و نا ممکن بودن استفاده از سوخت گاز است. این در حالی است که مذاکراتی هم با وزارت نیرو مبنی بر تعطیلی نیروگاه‌هایی که صرفا مازوت مصرف می‌کنند انجام شده است تا جایگزینی سوخت آنها با سیکل ترکیبی صورت بگیرد.
اجباری شدن استاندارد یورو 5 برای خودروهای تولید داخل از ابتدای 96
در دولت یازدهم استاندارد خودرو از یورو 2 به یورو 4 افزایش یافته و از شماره‌گذاری خودروهای فاقد فیلتر دوده و خودروهای بنزینی فاقد استاندارد یورو 4 نیز جلوگیری شده است. همچنین از ابتدای مهرماه سال جاری، بر اساس مصوبه‌ای شاهد توقف شماره‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری بر اساس برنامه زمانبندی از پیش تعیین شده بودیم. این در حالی است که با توجه به برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته امروز شاهد تولید مدل‌های گوناگون موتورسیکلت انژکتوری در کشور هستیم و در نتیجه با چالش توقف صنعت داخلی یا حذف اشتغال در کشور مواجه نیستیم. راه‌اندازی سیستم یکپارچه معاینه فنی (سیمفا) هم سبب شده که همه مراکز معاینه فنی به دوربین‌های پلاکخوان مجهز شوند و اکنون تمامی مراکز معاینه فنی کشور به سیستم یکپارچه متصل شده‌اند. این در حالی است که با توجه به نظارت مستمر بر تست خودروها در شاخص‌های مشخص شده از سوی سازمان حفاظت محیط زیست، تا کنون تولید 10 مدل خودرو بنزینی و 8 مدل خودرو گازسوز به دلیل برخوردار نبودن از استانداردهای لازم متوقف شده است. علاوه بر‌این با توجه به ارتقاء استاندارد خودروهای گازسوز از روز نخست فروردین ماه سال جاری و تاکید بر ضرورت و اجبار برخورداری خودروهای جدید تولید داخل از استاندارد یورو 5 از ابتدای سال 1396 در مصوبه مقابله با آلودگی هوا هیات وزیران در سال 1393، نظارت‌ها با جدیت دنبال خواهد شد. ناگفته نماند که با توجه به توزیع سوخت استاندارد در کشور و ارتقاء استانداردهای سوخت، همزمان با ارتقاء استانداردهای خودرو، موفقیت‌های چشمگیری در‌این حوزه کسب شده است.
راه‌اندازی 190ایستگاه پایش آلودگی هوا
در حال حاضر بالغ بر 28 میلیون لیتر سوخت گازوئیل مورد نیاز کشور با استاندارد یورو 4 توزیع می‌شود. در همین راستا، طبق تعهد وزارت نفت شاهد توزیع 35 میلیون لیتر بنزین استاندارد یورو 4 در کشور بوده‌ایم. همچنین توزیع سوخت استاندارد یورو ۴ برای تمام شهرها در مرحله دوم برنامه‌های مقابله با آلودگی هوا آغاز شده است و تا پایان سال ۱۳۹۶ سراسر کشور از این سوخت استاندارد بهره‌مند خواهد شد. علاوه بر این اکنون 190ایستگاه پایش آلودگی هوا در سراسر کشور، کار پایش هوا در شش آلاینده پارامتریک را انجام می‌دهند که البته با توجه به اینکه میزان منواکسید کربن موجود در هوای کشور در هیچ کجا بیش از حد استاندارد نیست، برنامه‌ای برای حذف‌این پارامتر در سنجش آلودگی هوا و جایگزینی پارامتر جدیدتر تعریف شده که به زودی اجرایی خواهد شد.
منتقدان دولت تعداد روزهای سالم را نادیده می‌گیرند
در شهر تهران، بر اساس اطلاعات موجود و طبق پایشی که انجام شده، طی سال‌های 90 و 91 در روند بیماری‌ها یا مرگ و میرهای منتسب به آلودگی هوا تغییری‌ایجاد نشده است، اما از سال 92، به رغم افزایش جمعیت، روند کاهش مرگ و میر آغاز شده است. این پایش در مورد گروه بزرگسالان بالای 30 سال و در خصوص بیماری‌هایی همچون انسداد مزمن ریوی، سرطان ریه، ایسکمیک قلب، سکته مغزی، مراجعات بیمارستانی و مرگ ناشی از اثرات طولانی مدت یا کوتاه مدت مواجهه با آلودگی هوا انجام شده است. در واقع‌این پایش در 25 شهری که اطلاعات غلظت آلاینده ذرات معلق زیر 2.5 میکرون آنها ارائه شده انجام شده است.
همچنین آمارها نشان می‌دهد هوای تهران در 240 روز گذشته از سال 95 سالم تر از مدت مشابه تمام سال‌های اخیر بوده است و از مجموع این مدت، 204 روز هوای تهران پاک یا سالم بوده است در حالی که در همین مدت در سال 90، تهران فقط 96 روز هوای پاک یا سالم داشته است. البته این وضعیت فقط مربوط به سال 90 نیست و در سه سال گذشته با تدابیر دولت یازدهم روزهای هوای ناسالم تهران به طور مستمر کاهش یافته است.
براساس گزارش شرکت کنترل کیفیت هوا در سال 90 روزهای ناسالم و بسیار ناسالم هوای تهران 145 روز بود اما این وضعیت در سال‌های 93، 94 و 95 به ترتیب به 59، 51 و 36 روز کاهش یافت.
این در حالی است که رسانه‌های منتقد دولت در برخی روزها که شاهد هوای ناسالم در تهران بودیم، این موضوع را بزرگنمایی می‌کردند و شرایط کلی در 240 روز گذشته را نادیده گرفتند. نکته حائز اهمیت‌اینکه، ارتقای کیفیت سوخت و خودروها از عوامل موثر در سه سال گذشته برای بهبود سلامت هوا بوده است.
حذف روزانه هزار و ۸۷۲ تن آلودگی سوخت مازوت از هوای اصفهان
در حالی که اصفهان و شهرهای اقماری آن در سال ۱۳۹۲ در ردیف آلوده‌ترین کلانشهرها و شهرهای کشور بودند و حدود ۷۵ تا ۸۰ درصد جمعیت استان اصفهان هوایی آلوده تنفس می کردند، اکنون با گذشت سه سال، این استان از جمله موفق ترین استان‌های کشور در اجرای برنامه‌های مقابله با آلودگی هواست، تا جایی که تعداد روزهای ناسالم آن در سال جاری به صفر و روزهای سالم نیز از ۷۵ روز در سال ۱۳۹۲ به ۲۳۹ روز در سال جاری رسید. این در حالی است که یکی از مهمترین اقدامات برای بهبود کیفیت هوای اصفهان، حذف سوخت مازوت از دو نیروگاه بزرگ اصفهان بود. با این اقدام، روزانه 1۸۷۲ تن آلودگی سوخت مازوت از هوای اصفهان حذف شد. اصلاح سوخت مصرفی و توزیع بنزین و گازوئیل استاندارد یورو ۴ در اصفهان، آنالیز و پایش مداوم سوخت توزیعی در جایگاه‌ها، توسعه حمل و نقل عمومی، جایگزین کردن خودروهای فرسوده، مدیریت ترافیک، اجرای سیستم یکپارچه معاینه فنی (سیمفا)، توقف توسعه صنایع آلاینده در اصفهان و پایش مستمر صنایع استان، برخی از اقدام‌هایی است که منجر به بهبود چشمگیر هوای اصفهان شده است.
همچنین در ۹ ماه ابتدای سال جاری، ۷ هزار و ۴۱۴ صنعت در اصفهان مورد پایش و نظارت قرار گرفته است . برخورد با صنایع و معادن آلوده استان به ویژه کارخانه‌های تولید گچ و آجر از دیگر برنامه‌های اجرایی در‌این سه سال بوده است.
بهره‌مندی از سوخت استاندارد
دولت یازدهم در حوزه نفت و گاز با اجرای طرح پیمایش موفق شده بدون هیچ چالشی، با تخصیص روزانه حدود 45 میلیون تن، مصرف سوخت بخش حمل و نقل را تا 8 میلیون تن کاهش دهد. این در حالی است که اکنون 28 میلیون تن نفت و گاز یورو 4 در کشور تولید می شود و این میزان تا پایان امسال به 40 میلیون تن خواهد رسید. در واقع‌این به معنای آن است که بخش عمده نفت و گاز حمل و نقل کشور تا پایان سال جاری یورو 4 خواهد شد و البته تا سال 97 کل کشور حتی نفت و گاز مورد نیاز بخش صنعت از سوخت یورو 4 تامین خواهد شد. همچنین تا آذرماه امسال 39 میلیون تن بنزین یورو 4 داخلی تولید شده که حدود 65 درصد بنزین مورد نیاز برای توزیع در داخل کشور را تامین کرده است. علاوه بر‌این‌ها سوخت یورو 4 جز در هشت کلانشهر، در 40 شهر دیگر همچون قم، خرمشهر و شاهینشهر نیز توزیع می‌شود و دولت امیدوار است این میزان تا پایان سال‌جاری به 100 شهر برسد. ناگفته نماند که وزارت نفت اعلام آمادگی کرده تا سوخت یورو 4 مورد نیاز در 7 شاهراه اصلی تردد داخل کشور را هم تامین کند.
جایگزینی17 هزار اتوبوس،140هزار تاکسی و65 هزار کامیون
جایگزینی 17 هزار دستگاه اتوبوس فرسوده، نوسازی 65 هزار دستگاه کامیون و کِشنده، ارتقاء کارایی انرژی در 600 هزار موتورخانه و ساختمان مسکونی، برقدار کردن چاه‌های کشاورزی، جایگزینی 140 هزار دستگاه تاکسی و طرح ریلی از دیگر اقدامات دولت برای کاهش آلودگی هوا بوده است. این در حالی است که از ابتدای طرح خروج خودروهای فرسوده، یعنی سال ۸۱ تاکنون دو میلیون و ۱۰۰ هزار خودرو از رده خارج شده، در حالی که در سه سال گذشته ۹۱۵ هزار خودرو از رده خارج شده است. همچنین بر اساس ابلاغ 29 فرودین ماه سال‌جاری معاونت اجرایی رئیس جمهوری نوسازی 7 هزار دستگاه اتوبوس فرسوده، 20 هزار دستگاه کامیون و کِشنده بالای 10 تن،40 هزار تاکسی و ون فرسوده و 30 هزار موتورخانه در دستور کار قرار گرفته است. این در حالی است که تا پایان سال‌جاری، اصلاح الگوی مصرف و بهینه سازی30 هزار موتورخانه انجام می‌شود. همچنین دولت به دنبال اجرای طرحی است که منجر به استفاده از پسماندهای جامد شهری در صنعت سیمان برای جایگزینی سوخت فسیلی تا 50 درصد می شود و این اقدام منجر به رشد و توسعه اقتصادی و ذخیره بالای انرژی هم می‌شود. البته طرح استفاده از موتورهای سه سیلندر در خوردوها نیز در همین راستا در دستور کار قرار دارد.
