«زریوار»، قربانی آلودگی پالایشگاهی

ساخت پالایشگاه، دایک خاکی، سرریز شدن فاضلاب به تالاب و ساخت و ساز در کنار دریاچه، حیات «زریوار» را به خطر انداخته است

پریسا سادات عظیمی در شماره امروز روزنامه ایران گزارشی درباره اثرگذاری پالایشگاه نفت در حاشیه زریوار پرداخته است،که در ادامه می‌آید: مطالعات اولیه ساخت پالایشگاه نفت در حاشیه دریاچه زریوار انجام شده و قرار است دلایل ساخته شدن یا نشدن آن در کمیته مخصوص سازمان حفاظت محیط‌‌زیست ارزیابی زیست‌ محیطی و بررسی شود. در این جلسه، مجری طرح چند گزینه و مکان برای ساخت پالایشگاه را پیشنهاد می‌دهد و پس از انجام ارزیابی و ارائه گزارش آن به سازمان محیط زیست نسبت به بررسی مکان‌های پیشنهادی اقدام می‌شود.

«عبدالوحید ریاضی‌فر»، مدیرکل محیط زیست کردستان درباره ساخت پالایشگاه در نزدیکی دریاچه زریوار و مشکلاتی که برای حیات آن به وجود خواهد آمد، گفت: مکان اولیه پیشنهادی جهت ساخت پالایشگاه مورد قبول دفاتر مربوطه سازمان حفاظت محیط زیست قرارنگرفته و باید ضمن معرفی مکان‌های مناسب دیگر گزارش ارزیابی ارائه شده اصلاح شود تا درنهایت به سازمان حفاظت محیط زیست کشور برای تعیین تکلیف و تصمیم‌گیری ارسال و بهترین مکان انتخاب و مورد تأیید قرار گیرد.

بخشی نگری برخی از سازمان‌ها

مدیرکل محیط زیست کردستان بخشی نگری برخی از سازمان‌ها را در وضعیت فعلی دریاچه زریوار دخیل دانست و افزود: متأسفانه هر کدام از سازمان‌ها به‌ دور از برنامه سیستماتیک و مدیریت جامع، عمل می‌کنند که به‌ همین دلیل این عملکرد حتی در برخی موارد سد راه حفاظت تالاب و محیط زیست شده ‌است.

وی مکان‌یابی نامناسب فضولات حیوانی و پسماندهای روستایی، ورود فاضلاب شهری محله‌های«استادیوم» و«سردوشی‌ها» مریوان، آتش‌سوزی نیزار، تغییرات اقلیمی (باعث تغییراتی در حجم آب ورودی تالاب شده) و افزایش فضولات و مواد معدنی که موجب تغذیه‌ تالاب از آنها شده را ازعواملی ذکر کرد که زریوار را تهدید می‌کنند.

ریاضی‌فر خاطرنشان کرد: ساخت وساز غیرمجاز در حاشیه تالاب، باغداری و کشاورزی ناپایدار(نبود الگوی کشت مناسب و مصرف کود و سموم شیمیایی)، تخلیه نخاله‌های ساختمانی در اطراف تالاب توسط افراد ناآگاه و وجود تعاونی صیادان باعث مشکلاتی برای زریوار شده است.

تالاب پرآب است

ریاضی‌فر درباره خشکسالی و کاهش بارندگی و تأثیر آن بر میزان آب دریاچه، افزود: با توجه به بارندگی خوبی که امسال و سال گذشته داشتیم، تالاب هم‌اکنون وضعیت مناسبی دارد. بارندگی خوب در این دو سال باعث سرریز آب تالاب شده، بخصوص سال قبل که سرریز آب 40 روز ادامه داشت.

تأثیر منفی خشکسالی

اما درباره خشکسالی می‌توان گفت، نتایج نشان می‌دهند که این پدیده از نظر کمی و کیفی روی آب دریاچه تأثیر منفی می‌گذارد. در زمینه زندگی جانوری هم موجب کاهش تعداد پرندگان بومی و غیربومی خواهد ‌شد. از طرفی، آب‌های زیرزمینی روند روبه کاهش داشته و با توجه به وابستگی فعالیت‌هایی نظیر آبزی ‌پروری، کشاورزی و گردشگری با دریاچه زریوار شاهد تأثیرات منفی خشکسالی روی این فعالیت‌ها در محدوده دریاچه خواهیم بود، به‌ طوری که خشکسالی زراعت، دامپروری و پرورش طیور در روستاها را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی با اشاره به اینکه خشکسالی تعداد صیادان و مزارع پرورش ماهی را کاهش داده و به‌دنبال آن مقدار صید و تولید ماهی نیز با کاهش مواجه شده، گفت: به طور حتم ورود گردشگران هم با کاهش روبه‌ رو می‌شود. خشکسالی به طور قطع به تالاب ضرر وارد می‌کند همچنان که در چند سال گذشته روی کاهش آب تالاب تأثیر گذاشته و باعث کاهش آب آن شده بود.

ریاضی‌فر درباره ورود فاضلاب بخشی از مریوان به این دریاچه و مشکلاتی که در این راستا به وجود آمده، تصریح کرد: سه حوزه توسعه گردشگری، حفظ محیط‌ زیست و حفظ و صیانت از منابع آبی دریاچه زریوار از اولویت‌های ستاد نجات بخشی این دریاچه است و همه دستگاه‌های اجرایی باید توان خود را برای نجات بخشی و ساماندهی این مکان طبیعی به‌کار گیرند. نجات‌بخشی دریاچه در چند بخش برنامه‌ریزی و عملیاتی خواهد شد که رسیدگی و ساماندهی وضعیت شبکه فاضلاب شهری و روستایی و ورود پساب‌های آلاینده به داخل دریاچه با سرعت بیشتر در اولویت برنامه‌ها خواهد بود.

تشکیل ستاد نجات‌بخشی دریاچه

وی از تشکیل ستاد نجات‌بخشی دریاچه زریوار و کارهای زیادی که در این زمینه انجام شده اشاره کرد و یاد آور شد: ساخت مسیرهای فاضلاب برای انتقال فاضلاب روستاهای اطراف دریاچه که تأثیر مهمی در کاهش حجم مواد آلی آب دریاچه و میزان آلودگی آن دارد، از جمله اقدام‌ها بوده است. طی چند سال اخیر تمام اهتمام محیط زیست کردستان با طرح مسائل اصلی زریوار در ستاد نجات بخشی و تأکید این اداره کل بر بالا رفتن تغذیه‌گرایی تالاب از فاضلاب‌های روستاهای اطراف آن بوده که این مسأله باید کنترل شود. البته با پیگیری‌‌های صورت گرفته و همکاری مجموعه استانداری و اداره‌های آب و فاضلاب شهری و روستایی مقدمات ساماندهی و انحراف فاضلاب 7 روستا از 10 روستا انجام شده و 3 روستای باقیمانده و محله‌های استادیوم و سردوشی‌ها مریوان نیز در حال انجام است و این موضوع از اولویت اول اداره کل و ستاد نجات بخشی این تالاب است.

توقف ساخت و سازهای غیرمجاز

این مقام مسئول در محیط زیست کردستان در مورد ساخت و سازهایی که در حریم دریاچه انجام شده، گفت: ساخت و سازهای غیرمجاز در حاشیه تالاب زریوار به طور کلی متوقف شده است. با دستور«عبدالمحمد زاهدی»، استاندار وقت کردستان در خصوص اینکه تمام دستگاه‌های اجرایی استان باید تالاب زریوار را به‌عنوان یکی از موضوعات جدی و اساسی استان رصد و پیگیری کنند و با تشکیل ستاد نجات بخشی تالاب که در آن وظایف دستگاه‌ها به روشنی بیان شده ساخت و ساز غیرمجاز در حاشیه تالاب متوقف شده است. ساخت خانه باغ‌ها نیز با کمک سازمان جهاد کشاورزی، دادستان و نیروی انتظامی کنترل شده و در این زمینه تخریب بیش از 40 مورد بنای غیرمجاز در حاشیه تالاب براساس آرای قطعی دادگاه و بازداشت متخلفان با پیگیری قضایی و اقدام بموقع جهاد کشاورزی و نیروی انتظامی انجام شده است.

تأیید نشدن ساخت و ساز داخل حریم پناهگاه حیات وحش تالاب

ریاضی فر در زمینه تشکیل پرونده برای ساخت و سازهای غیرمجاز در حریم تالاب، خاطرنشان کرد: 250پرونده در دادگستری دراین خصوص تشکیل شده است. هرگونه ساخت و ساز در داخل حریم پناهگاه حیات وحش زریوار به‌دلیل تبعات غیرقابل جبران بر اکوسیستم تالاب مورد تأیید این اداره کل نیست و به محض مشاهده بلافاصله از طریق ارگان‌های قضایی نسبت به جلوگیری و تخریب اقدام می‌شود، بنابراین هرگونه ساخت و ساز در زریوار باید با اخذ مجوز از اداره کل محیط زیست انجام گیرد.

برخورد با حفاران غیرمجاز

مدیرکل محیط زیست کردستان درباره برخورد با حفاران غیرمجاز چاه در اطراف دریاچه زریوار برای آبیاری اراضی کشاورزی، یادآور شد: ستاد نجات بخشی تالاب زریوار دی ماه سال 93 با هدف فعالتر کردن اداره‌های متولی حفاظت دریاچه، تلفیق و هماهنگی برنامه‌ها و همکاری اداره‌های دولتی و سازمان‌های مردم ‌نهاد و اجرای سیاست‌های محیط زیستی دولت، شکل گرفت. با توجه به پیگیری‌های انجام شده توقیف و جمع‌آوری 76 مورد تلمبه غیرمجاز و 4 مورد ماشین‌آلات غیرمجاز برداشت شن و ماسه، شناسایی 560 حلقه چاه غیرمجاز، انسداد 60 حلقه چاه غیرمجاز در حاشیه دریاچه و 10 مورد اخطاریه نصب کنتور هوشمند روی چاه‌های حاشیه دریاچه از جمله اقدام‌های صورت گرفته از سوی شرکت آب منطقه‌ای استان برای احیا و نجات زریوار بوده است. ریاضی فر افزود: با توجه به اینکه طرح آبیاری با استفاده از انتقال آب سد «گاران» در دست اقدام است، درصورت اتمام آن، آبیاری از طریق چاه قطع می‌شود و حتی از آب چاه‌های مجاز نیز با پایان این طرح (با توجه به تعهدی که توسط شرکت آب منطقه‌ای اخذ شده) استفاده نخواهد شد.

تغذیه‌گرایی و رشد نیزارها

مدیرکل محیط زیست کردستان به رویش نیزارهایی که در سطح دریاچه ایجاد شده اشاره کرد و گفت: بیشتر رشد نیزار در ضلع جنوبی تالاب است یعنی جایی که فاضلاب وارد تالاب ‌شده و باعث تغذیه‌گرایی و رشد نیزار می‌شود. البته با توجه به پیگیری‌های انجام گرفته، طرح هدایت فاضلاب محله «سردوشی‌ها» و «استادیوم» و 3 روستای حاشیه زریوار که فاضلاب آن وارد تالاب می‌شود در دست اقدام است و تا یک سال آینده به سرانجام خواهد رسید.

زریوار در خطر

دریاچه «زریوار» در شهرستان مریوان یکی از اصلی‌ترین و بزرگ‌ترین ظرفیت‌های زیست محیطی و گردشگری کردستان و زیباترین دریاچه آب شیرین غرب کشور به شمار می‌رود که این ویژگی مهم باعث شده تا نام این دریاچه به‌عنوان صد و دومین اثر طبیعی در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گیرد. وجه تسمیه دریاچه «زریوار» یا «زریبار» هردو درمنطقه متداول است، به معنی دریاچه «وار» است که نشان از وسعت و بزرگی این دریاچه و اهمیت آن دارد. تنوع اقلیمی و صید تفریحی ماهیان خوراکی می‌تواند هم گردشگران بسیاری را به این منطقه جذب کند وهم موجب رونق معیشت زندگی مردم محلی شود. هم‌اکنون در اطراف این دریاچه مراکز رفاهی و خدماتی مناسبی وجود دارد که گردشگران و مسافران می‌توانند از این اماکن استفاده کنند وعلاوه برآن با قایق‌های موتوری از زیبایی‌های دریاچه بهره‌مند شوند.

با توصیف این زیبایی‌ها و امکانات فراهم شده درحریم این مکان طبیعی و دیدنی، متأسفانه این روزها وضعیت کلی «زریوار» مناسب نیست و با گذشت زمان زیبایی‌های این اثر منحصر به فرد در حال از بین رفتن است. ساخت پالایشگاه، دایک خاکی، سرریز شدن فاضلاب بخشی از شهر مریوان به داخل تالاب، ساخت و ساز در کنار دریاچه و افزایش بی‌رویه چاه‌های غیرمجاز در حریم آن حیات دریاچه را به خطر انداخته و شاید بزودی شاهد مبتلا شدن این جاذبه طبیعی به سرنوشت دریاچه ارومیه باشیم.