شادگان؛ تالاب بلاتکلیف

پساب‌های نیشکر سالانه بیش از سه تا پنج تن نمک وارد تالاب شادگان می‌کند که بر اثر ورود این حجم نمک، دریاچه‌ای نمکی در مساحتی حدود 90 هزار هکتار در بخش غربی تالاب شادگان شکل گرفته است.

به گزارش «انرژی امروز»، این روزها صحبت در مورد تالاب‌ها و مشکلاتشان به بحثی داغ میان مردم و مسئولان استان خوزستان تبدیل شده است. تالاب شادگان یکی از همان تالاب‌هاست که متاسفانه به دلایل مختلف دچار مشکل شده و به قولی تا 70 درصد آن از بین رفته است.

کارشناسان می‌گویند این تالاب به‌ دلایلی از جمله سدسازی‌های بی‌رویه، اجرای طرح‌های انتقال آب فاقد ارزیابی زیست‌محیطی، تخلیه پساب‌های آلوده نیشکر، پرورش ماهی و به عبارت ساده تر بی توجهی مدیران و مسئولان به موضوع محیط زیست، دچار مشکلات بسیاری شده است.

این تالاب که در قسمت جنوبی شهرشادگان و در فاصله 97 کیلومتری از اهواز واقع شده است به علت تامین نشدن حقابه آن، بخش‌های زیادی از تالاب از بین رفته و کاملا خشک شده است.

کارشناسان هشدار می‌دهند درصورت بی‌توجهی به این تالاب مشکلی تازه به مشکلات متعدد فعلی مردم خوزستان اضافه می‌شود.

فیصل عامری، فعال محیط زیست دراین‌باره به جام‌جم می‌گوید: وضعیت کنونی تالاب شادگان وخیم است و در حال حاضر حدود 70 درصد آبی که در این تالاب وجود دارد از پساب‌های حاصل از نیشکر، شیلات، فاضلاب‌های شهری،صنعتی و بیمارستانی شرق اهواز است.

دریاچه نمکی درون شادگان

وی می‌افزاید: پساب‌های نیشکر سالانه بیش از سه تا پنج تن نمک وارد تالاب شادگان می‌کند که بر اثر ورود این حجم نمک، دریاچه‌ای نمکی در مساحتی حدود 90 هزار هکتار در بخش غربی تالاب شادگان شکل گرفته است.

عامری ادامه می‌دهد: متاسفانه شوری و آلودگی بیش از حد آب سبب از بین رفتن 132گونه گیاهی و کم شدن چشمگیر تعداد ماهی‌ها در تالاب شده است.

وی می‌افزاید:علاوه بر این پیدایش ماهی تیلاپیا که گونه‌ای غیربومی و مهاجم است و می‌تواند سریع تکثیر شود و حیات ماهیان دیگر را به مخاطره بیندازد این روزها به یکی از مشکلات صیادان تبدیل شده است ؛ چراکه تیلاپیا ماهی‌های بومی تالاب را می‌خورد و رفته رفته حیات آنها را به خطر می‌اندازد.

این فعال محیط زیست با اشاره به سدسازی‌های گسترده در بالادست رودخانه‌های استان خوزستان می‌گوید: متاسفانه ساخت سد مارون، بند بهبهان، بند جایزان، بند رامشیر و شادگان در بالادست رودخانه جراحی سبب خشکی این رودخانه و تامین نشدن حقابه قانونی تالاب شادگان شده است.

وی می‌افزاید: انحراف سیلاب‌های مربوط به رودخانه مارون به وسیله بند رامشیر و دستکاری‌های بدون مطالعه در طبیعت از جمله عوامل خشکی بخش‌هایی گسترده از تالاب شادگان است.

عامری همچنین به مسأله اشتغال بومی‌های منطقه اشاره می‌کند و می‌گوید: متاسفانه امروز بیکاری در شادگان بیداد می‌کند ؛ چرا که در گذشته شغل اصلی و منبع درآمد بیشتر مردم منطقه دامپروری،صیدماهی و شکار پرندگان بوده است.

نخلستان‌های شور!

وی ادامه می‌دهد: بخش‌هایی قابل توجه از نخلستان‌های شادگان براثر ورود پساب‌های شور نیشکر آسیب جدی دیده اند و حدود ده هزار هکتار از مرغوب‌ترین زمین‌های شادگان دیگر زیرکشت نمی‌رودکه همین موضوع سبب گسترش بیکاری در بین اهالی منطقه شده است.

عامری توقف پروژه سد مارون2 (در بالادست مارون) و سد آریوبرزن (در بالادست بهبهان) در بالادست رودخانه جراحی را از مطلبات مردم شادگان بیان می‌کند و می‌افزاید: در گذشته‌ای نه‌چندان دور حدود 60 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی شادگان به زیر کشت می‌رفته است که امروز به‌دلیل نبود آب تنها ده هزار هکتار از این زمین‌ها آن هم با آب شور کشت‌می‌شود.

وی تصریح می‌کند: یکی از راهکارهای نجات تالاب شادگان انتقال آب از کارون به تالاب است چراکه درگذشته بخش‌هایی از آب مورد نیاز تالاب شادگان به‌وسیله سیلاب‌های فصلی این رودخانه تامین می‌شده است. پس اگر بتوانیم بخشی از حقابه تالاب شادگان را به‌وسیله سیلاب‌های لحظه‌ای تامین کنیم، قطعا بخشی از مشکلات این اکوسیستم حل‌خواهد شد.

نگرانی جدی محیط‌زیست

در همین باره، محمدحسن فقیه، مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست شهر شادگان می‌گوید: آبی که در حال حاضر در تالاب شادگان جریان دارد آبی پاک و سالم نیست و وضعیت این تالاب بسیار نگران‌کننده است.

وی ادامه می‌دهد: تخلیه انواع فاضلاب‌های شهری شادگان، پساب‌های مجتمع پرورش ماهی آزادگان و زهاب‌های شرکت‌های توسعه نیشکر در تالاب شادگان، این تالاب را از وضعیت ایده‌آل خود دور کرده است.

فقیه با اشاره به خشک شدن رودخانه جراحی به‌دلیل سدسازی‌های بی‌رویه در بالادست این رودخانه می‌گوید: تا چند سال قبل و پیش از مداخله‌های شدید انسانی در طبیعت رودخانه جراحی با تامین 85 تا90 درصد از آب مورد نیاز تالاب شادگان به‌عنوان منبع اصلی تامین‌کننده حقابه این تالاب شناخته می‌شد اما امروز با توجه به تغییراتی که در بالادست این رودخانه اتفاق افتاده است ما شاهد خشک شدن رودخانه جراحی و به‌دنبال آن تامین نشدن آب مورد نیاز تالاب شادگان هستیم .

این مقام مسئول می‌افزاید: تا حدود 20 سال قبل پیش از اجرای طرح‌های مختلف روی مخازن آبی منطقه (سدسازی)، هرچند سال یک‌بار سیلاب‌هایی به‌وقوع می‌پیوست و تمام آلایندگی‌های تالاب را پاکسازی می‌کرد. آن موقع وضعیت تالاب شادگان بسیار مطلوب بود؛ اما متاسفانه امروز آلایندگی‌هایی در تالاب حادث می‌شود و به‌صورت مستمر در بخش‌های آبی، گیاهی و جانوری در حال اتفاق افتادن هستند. فقیه می‌گوید: زمانی در تالاب شادگان گونه‌ای خاص به نام نیلوفرآبی داشتیم که این گیاه گل سفیدرنگی داشت و در سطح آب رشد می‌کرد و از آنجا که نیلوفر تنها در آب پاک و بدون آلودگی‌ها رشد می‌کرد، خود شاخصی برای سنجش کیفیت آب تالاب بود؛ اما این گونه ده سال قبل به سبب وجود آلایندگی‌های موجود در آب از بین رفت و نیلوفرآبی به رویای تالاب شادگان بدل گشت.

فقدان مطالعات زیست محیطی

مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست شهر شادگان با اشاره به انجام نشدن مطالعه و پیش‌بینی اثرات زیست محیطی طرح‌های سدسازی می‌گوید: در مطالعات هیچ کدام از پروژه‌های سدسازی در استان خوزستان آینده تالاب‌ها و رودخانه‌های استان در نظر گرفته نشده است.

وی می‌افزاید: این حجم از سدسازی‌ها در مسیر رودخانه‌های مارون و جراحی و توسعه صنایع بدون ظرفیت سنجی در منطقه از دلایل اصلی وضعیت اسفناک تالاب شادگان است.

فقیه همچنین با اشاره به ورود پساب‌های‌های تصفیه نشده نیشکر به تالاب شادگان ادامه می‌دهد: سازمان حفاظت محیط‌زیست در تلاش است شرکت‌های توسعه نیشکر را ملزم کند آب مضری را که پس از مصرف به سمت تالاب روانه می‌کنند، تصفیه کند و آن آب را در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار دهند تا هم در مصرف آب صرفه‌جویی شود و هم در زمان‌هایی که به این آب تصفیه نشده نیازی ندارند، آن را به سمت تالاب شادگان روانه کنند.

نجات شادگان، طرحی بلاتکلیف

مدیر اداره حفاظت محیط‌زیست شهر شادگان می‌گوید: از سال 90 طرحی با چشم انداز 25ساله با هدف احیای تالاب شادگان تدوین شد تا براساس آن بتوانیم تالاب را از شرایط بحرانی خارج کنیم ؛ اما متاسفانه و به رغم انتظارمان و همچنین تامین نشدن اعتبار لازم از سوی دولت و عدم ورود و همکاری برخی دستگاه‌های بین بخشی نتوانستیم این برنامه را بدرستی ادامه دهیم.

فقیه می‌افزاید: تنها بخشی که تقریبا موفق به انجام آن شدیم اجرای طرح انتقال آب از رودخانه کارون به تالاب شادگان است که این پروژه از دو سال قبل کلید خورد و تا امروز حدود 90 درصد آن اجرایی شده است.

وی تصریح می‌کند: از دولت و مسئولان ارشد استان انتظار داریم برای تامین حقابه تالاب‌ها و رودخانه‌های استان تلاش کنند؛ چراکه خشکی آنها سبب ایجاد شرایط نامطلوب و افزایش تنش‌های اجتماعی خواهد شد.