جنگ بی‌پایان بر سر خط لوله صلح

نسیم بنایی، خبرنگار بین‌الملل «انرژی امروز»

روز شنبه دومِ اردیبهشت بود که «ایاز صادق» رییس مجلس ملی پاکستان با علی لاریجانی رییس مجلس ایران دیدار کرد. او در راس هیاتی از پاکستان به ایران سفر کرده‌بود. یکی از تاکیدهای لاریجانی هم بر خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان بود. لاریجانی در این دیدار، مساله انتقال گاز از ایران به پاکستان را استراتژیک خواند و به همتای پاکستانی خود گفت: «اتمام این خط لوله می‌تواند امنیت انرژی شما را تامین کند».

بیش از دو سال از زمانی‌که علی لاریجانی به پاکستان سفر کرده‌بود، می‌گذرد. او در آن سفر با رؤسای مجالس ملی و سنای پاکستان دیدار کرده‌بود. یکی از مسائل مهمی که در آن دیدار مطرح شده‌بود، بحث خطوط لوله گازیِ ایران و پاکستان بود.

لاریجانی در آن سفر به دیدار نیر حسین بخاری، رییس مجلس سنای پاکستان، رفته و تاکید کرده‌بود که نهایی شدنِ خط لوله گازی ایران و پاکستان به نفع پاکستان خواهد بود. او در آن زمان تاکید کرده‌بود که انتظار دارد مشکلات هرچه سریع‌تر حل شود و دو کشور به نتیجه برسند تا از این طریق راهی برای پایداری اقتصادی نیز پیدا کنند.

اما حالا بیش از دو سال از آن سفرِ لاریجانی به پاکستان می‌گذرد و این بار ایاز صادق به ایران سفر کرده در حالی‌که هنوز پیشرفتی در زمینه خطوط لوله گازی ایران و پاکستان مشاهده نمی‌شود.

اواسط دهه 50میلادی بود که یک مهندس جوان پاکستانی ایده خط لوله گازی میان ایران و پاکستان را مطرح کرد. این خط لوله که با عنوان «خط لوله صلح» نیز شناخته می‌شود، امروز به خط لوله جنگ و خصومت تبدیل شده‌است.

از زمانی‌که این ایده مطرح شد تا زمانی‌که صورتِ عملیاتی به خود گرفت حدود چهار دهه طول کشید. بالاخره در سال 1989 جرقه اجرایی شدنِ این ایده، زده شد.

بر اساس این طرح، قرار بود ایران از طریق خط لوله، گاز را به کشورهای هند و پاکستان صادر کند. در واقع تفاهم‌نامه‌ای به امضا رسیده‌بود که بر اساس آن ایران باید به مدت 25سال، گاز خود را با قیمت مشخص به هند و پاکستان می‌فروخت. اما تاخیرهایی که در طول این سال‌ها صورت گرفته، باعث شده طرح با تغییراتی همراه شود.

آینده نامعلوم خط لوله‌ای که پیر شده‌است

بررسی‌های «انرژی امروز» نشان می‌دهد بخش اصلی این خط لوله در ایران است که در حال حاضر به فرجام رسیده؛ اما تنش‌هایی که در پاکستان و مرز آن با ایران وجود دارد، مانع پیشرفت این خط در آن قسمت شده‌است.

هزینه‌ای که در ابتدا برای این طرح برآورد شده‌بود، حدود چهارمیلیارد و 500میلیون دلار بود اما برآوردهای فعلی نشان می‌دهد این هزینه به حدود هفت میلیارد دلار رسیده‌است.

تاخیرها و افزایش هزینه باعث شده ایران چندین بار برای لغو این طرح اقدام کند. بر اساس آخرین گزارش‌ها، پاکستان تلاش کرده مذاکراتی با ایران داشته‌باشد تا از این طریق اصلاحاتی در تفاهم‌نامه ایجاد کند. اما این اصلاحات در شرایط فعلی به نظر خیلی دیر می‌آید.

قرارداد در سال 2009 به امضا رسیده و مدت زمانِ زیادی از آن می‌گذرد. ایران بیش از 900کیلومتر خط لوله را در کشور خود ساخته‌است. در حالی‌که پاکستان هنوز کار ساخت خطوط لوله را به صورت جدی آغاز نکرده‌است.

قرار بود گاز ایران طبق برنامه در روز اول ژانویه 2015 به کشورهای مقصد، صادر شود. اکنون بیش از دو سال از این موعد می‌گذرد و هنوز خبری از صادرات گاز نیست. ایران حتی جریمه‌ای نیز برای این تاخیرها در نظر گرفته و در این زمینه اقداماتی کرده‌است. اما این جریمه‌ها مانند سخنانِ دو سال پیشِ رییس مجلس، تاثیر چندانی نداشته و پروژه را پیش نبرده‌است.

بحث‌ها و مجادله‌هایی که بر سر این پروژه گازی صورت گرفته باعث شده خط لوله صلح به میدان جنگی تمام‌عیار تبدیل شود و هنوز هم خبری از آتش‌بس و تعیین تکلیف نیست.