تغییر دیدگاه کارکنان وزارت نفت به گزینش
«بعضی از سوال وجوابها خلاف است؛ این نحوه سوالات به هیچ وجه معیار گزینش افراد نیست و ندانستن آنها برای آنان عیبی ندارد. ستاد محترم اشخاصی را مأمور کند که اگر افرادی چه به واسطه سوالهای شرعی که دانستن آنها برای این اشخاص لزوم ندارد و چه سوالهای ناروایی که به اسلام ارتباط ندارد از ادارات اخراج شده‌اند یا به واسطه آن استخدام نشدهاند، تشخیص داده تا اگر اخراج و یا عدم پذیرش به صرف این امور و اشتباه آن بوده است، آنان را به محل خود برای خدمت برگردانند که این نحوه عمل که با آنان شده، ظلم فاحش است».
این جملات بخشی از فرمان دی ماه سال 1361 حضرت امام خمینی (ره) در خصوص تشکیل گزینش است که به گفته دبیر هیئت مرکزی گزینش وزارت نفت، بندبند این فرمان، ملاک و معیار عملکرد گزینش در این وزارتخانه است. گفتوگو با سیدسعید حیدریطیب را که چند ماهی است به عنوان نماینده وزیر و دبیر هیئت مرکزی گزینش وزارت نفت مشغول به کار شده است، در ادامه میخوانید:
لطفا در ابتدا کمی درباره وظایف و مسئولیتهای گزینش وزارت نفت صحبت کنید؛ فکر میکنم اطلاعات کارکنان در این زمینه محدود و کلی باشد.
یکی از عوامل مهم و اساسی موفقیت سازمانها، نیروی انسانی است که اهمیت آن به ویژه در مراکز صنعتی دوچندان می شود. نیروی انسانی، رکن اصلی تولید است و هرچه کارکنان از لحاظ فنی، علمی و اخلاقی صلاحیت بیشتری داشته باشند، قطعا بهرهوری سازمانی نیز افزایش مییابد و گزینش همین نقش را ایفا میکند؛ یعنی به سازمانها در انتخاب افراد اصلح و افزایش بهرهوری کمک خواهد کرد. اگر بتوانیم گزینش منصفانه و کارآمدی داشته باشیم، به هدف خود رسیدهایم.
معمولا انصاف زمانی زیرپا گذاشته میشود که نبود ملاک و معیار، فضا را برای اعمال سلیقههای شخصی مساعد کند. آیا برای اینکه عملکرد گزینش در سطح وزارت نفت منصفانه باشد، دستورالعمل، ضوابط و میزان و معیارهای مشخصی تعیین شده است؟
ملاک و معیار قاطع ما در گزینش، صرفا همان فرمان حضرت امام خمینی (ره) در خصوص تشکیل گزینش در دی ماه سال 61 است. بر اساس این فرمان، افراد گزینشگر نباید افرادی تنگنظر، تندخو و مسامحهکار باشند و یا بر اساس این فرمان، میزان در گزینش حال فعلی افراد است. به طور خلاصه هر آنچه در فرمان رهبر کبیر انقلاب آمده، معیار ماست.
اما متاسفانه غالبا در سازمانها نگرش خوبی نسبت به گزینش وجود ندارد و به نظر می رسد اگر میان آنچه در بخش گزینش نهادهای دولتی از جمله وزارت نفت اجرا میشود با فرمان حضرت امام همخوانی باشد، قاعدتا نباید کارکنان نسبت به گزینش چنین نگرشی داشته باشند. فرمان حضرت امام در این باب، بسیار معقول و روشنگرانه است.
شاید تعارضاتی وجود داشته باشد که باید آن را رفع کرد. اگر قانون را معیار قرار دهیم، بدون شک ذهنیت کارکنان و فراتر از آن، ذهنیت مردم را نسبت به گزینش تغییر خواهیم داد. به من گزارش دادند بعضا افرادی که به مصاحبه گزینش فراخوانده میشوند، با ظاهر متفاوتی میروند. چرا باید عملکرد گزینش به نحوی باشد که کارکنان برای حضور در این بخش از نشان دادن ظاهر واقعی خود پرهیز کنند؟ ریاکاری در شرع هم پذیرفته نیست؛ چه برسد که همکاران متدین و منتخب گزینش بخواهند با عملکرد خود در ترویج آن میان کارکنان سهمی داشته باشند. عملکرد بخش گزینش باید به نحوی باشد که وقتی فرد از اتاق مصاحبه خارج میشود، روحیه و نشاط بهتری پیدا کرده باشد نه اینکه در هراس باشد مبادا سرنوشت شغلیاش تغییر کند.
فکر میکنید این نکته در گزینش وزارت نفت رعایت میشود؟ یعنی کارکنان پس از مصاحبه، شادتر و باروحیهتر میشوند؟
باید چنین باشد؛ اگر هم نیست، باید به این سمت حرکت کنیم.
در فرمان حضرت امام (ره) که خود نیز به آن به عنوان ملاک اصلی گزینش اشاره کردید، تجسس در احوال اشخاص جز در موارد استثنا، مطلقا ممنوع عنوان شده است. این اصل در گزینش وزارتخانه مدنظر قرار می گیرد؟
بله. من در جلساتی که با روسای هستههای گزینش وزارت نفت داشتهام، به شدت تاکید کردهام که گزینشگران باید در انتخاب سئوالات و پرهیز از ورود به احوال شخصی افراد دقت کنند. بعضا به من گزارش دادند از کارمندی پرسیدهاند «وضع پوشش شما در خارج از محل کار چگونه است؟»؛ این که خارج از محیط کار فرد چه پوششی دارد، به گزینش مربوط نمیشود. یا گزارشی رسید مبنی بر اینکه گزینشگر با اشاره به حرفهایی مبنی بر مازاد نیرو در وزارت نفت، کارمند را به حذف از مجموعه تهدید کرده است! در حالی که هیچگاه گزینه حذف نیرو روی میز وزارت نفت نبوده و نخواهد بود و حتی با پیگیریهایی که از مدتها پیش آغاز شده، بهبود شرایط رفاهی کارکنان غیررسمی نیز در دستور کار قرار گرفته است. گزینشگری که با سئوال و یا برخورد خود، فرد را به کل مجموعه وزارت بدبین میکند، خود باید مورد بازخواست قرار گیرد. یا گزارش رسیده که فردی به دلیل حضور نیافتن در نماز جماعت، تهدید به بیکاری شده است! ما حق نداریم فردی را تهدید به حذف یا بیکاری کنیم. گزینشگر نباید ابزار تهدید یا در حکم چکشی بر سر کارکنان باشد. اگر هم فردی ضعفی در اعتقاداتش دارد، باید برخورد ما به نحوی باشد که وی را به تقویت باورهای دینیاش ترغیب کنیم.
در مورد پوشش کارکنان گفتید. خاطرم آمد سخنان آیت الله خامنهای درباره پوشش بانوان در سخنرانی معروفشان که از بدحجابی به عنوان یک نقص ظاهری یاد کردند و این بیت خیام را هم خواندند: «گفتا؛ شیخا، هر آنچه گویی هستم.. آیا تو چنان‌که می‌نمایی هستی؟»
کاملا درست است. ما نباید کندتر یا تندتر از رهبر انقلاب حرکت کنیم. خیرالامور اوسطها. بنده قبلا هم که در دستگاه قضایی بودم، به هیچ وجه اجازه تندروی نمی‌دادم. ما باید برای مواخذه افراد به اقناع وجدانی برسیم چون در برابر سرنوشت کارکنانمان مسئولیت داریم. آنچه برای ما مهم است، عاملیت، صالح بودن، باور به نظام، رفتار اجتماعی خوب با مردم، وجدان کاری، تعهدپذیری و مواردی از این دست است. حتی پیگیری فعالیتهای سیاسی فرد هم در حیطه مسئولیتهای گزینش نیست و بر طبق قانون، وزارت اطلاعات میتواند درباره فعالیت های سیاسی و وابستگی های حزبی افراد اظهارنظر کند.
بعضا در ادارات دولتی، نامههایی به دست واحد گزینش میرسد که منجر به پرونده سازی برای کارکنان میشود. آیا از دید شما، ارسال یک نامه که در آن اتهاماتی متوجه فردی خاص میشود و بعید نیست اغراض شخصی پشت آن باشد، می تواند ملاک تشکیل پرونده شود و عملکرد افراد را زیر سئوال ببرد؟
به هیچ عنوان. از زمانی که من به عنوان دبیر هیئت گزینش وزارت نفت کار خود را آغاز کردهام، حتی یک نامه بدون امضا نخواندهام. هستههای گزینش نه تنها اجازه ندارند موضوع نامهای را که بی نام و نشان است، پیگیری کنند، حتی حق ندارند روی آن نامه درنگ کنند. نامه بی امضا در گزینش هیچ جایگاهی ندارد و اگر هم نامهای با امضای شخصی ارسال شود، باز ملاک نیست و تا شخص ارسال کننده نامه، مستندات خود را مبنی بر متهم کردن فردی دیگر ارائه ندهد، گزینش مجاز نیست روی نامه اقدامی انجام دهد.
قاعدتا این الزامات را به هستههای گزینش اعلام کرده اید. درست است؟
بله. ما حتی برای پرسنل گزینش کلاسهای آموزشی گذاشتهایم. باور من این است، کارکنان هم باید آموزش ببینند چراکه حق نداریم فردی را که آموزش ندیده است، بازخواست کنیم. در قرآن هم آمده: ما کُنَّا مُعَذِّبِینَ حَتَّى نَبْعَثَ رَسُولًا». باید افراد آموزش ببینند؛ کتابهای آموزشی در اختیارشان قرار گیرد تا اطلاعاتشان تکمیل شود و سپس مورد سئوال قرار گیرند؛ آن هم با اخلاق خوب و خوش. اخلاق خوب گزینشگر بسیار حائز اهمیت است. ببینید اگر نگاه کارمند به گزینش مثبت باشد، نگاهش به وزارتخانه، به نظام و به مجموعه جمهوری اسلامی ایران بهبود پیدا میکند و اگر نگاه به گزینش مثبت نباشد، برعکس این روند اتفاق میافتد؛ بنابراین ما در گزینش مسئولیت خطیری بر عهده داریم.
آقای مهندس؛ به نظر می رسد الان تمرکز اصلی حوزه گزینش بر کارکنان قراردادی مدت موقت است. قبل از شکلگیری این نوع قرارداد در وزارت نفت، محور فعالیتهای گزینش چه بود؟
گزینش تا مرحله رسمی شدن افراد انجام میشود و زمانی که کارمندی استخدام رسمی شد، دیگر به گزینش فراخوانده نمی شود. در باقی موارد، گزینش شامل کارکنان قراردادی، پیمانی، پیمانکار، روزمزد و … است. دانشجویانی که برای استخدام پذیرفته میشوند و یا آنان که با آزمون استخدامی به صنعت نفت راه پیدا میکنند هم گزینش خواهند شد. افرادی که مامور میشوند، انتقال پیدا میکنند و … نیز گزینش میشوند. بنابراین قبل از جذب کارکنان قراردادی نیز گزینش فعالیتهای خود را داشته است.
تعداد دفعاتی که کارکنان غیررسمی به گزینش فراخوانده میشوند، تابع ضوابط خاصی است یا هستههای گزینش میتوانند هر از چندگاهی نسبت به مصاحبه مجدد با کارکنان اقدام کنند؟
این ضوابط را مشخص میکنیم. طبق قاعده باید حداقل بین دفعات مصاحبه 2 سال فاصله باشد؛ مگر آنکه موارد خاصی باشد و مستندات کافی درباره فردی ارائه شده باشد که وی را برای دفاع از عملکردش فرابخوانند. قرار نیست کارکنان مدام در حال رفت و آمد به گزینش باشند.
از میزان ریزش نیروها به دلیل رد صلاحیت در گزینش آماری دارید؟
در سال های 94 و 95، از مجموع حدود 34 هزار پروندهای که به هستههای گزینش وزارت نفت ارسال شده است، کمتر از 50 نفر رد صلاحیت شدند. غالب این افراد، کارکنان مبتلا به اعتیاد بودهاند که پس از چند بار تذکر و مهلت، باز هم نسبت به ترک اعتیادشان اقدام نکردند. البته بنده اواخر سال گذشته به دبیری هیئت مرکزی منصوب شدم و تلاش خود را به کار می گیرم که با همراهی همکاران خوبم در هستههای گزینش، این رقم به سمت صفر حرکت کند. باید حداقل ریزش را در گزینش داشته باشیم. گزینش نباید مرحله ای برای حذف افراد از سیستم باشد.
به عملکرد گزینش وزارت نفت چه نمرهای می دهید؟
عملکرد ما بدون عیب و نقص نیست. ممکن است رویههای غلطی حاکم بوده باشد که به تدریج اصلاح میشود. درب اتاق من و تمام روسای هستههای گزینش با خوش خلقی و روی گشاده به روی کارکنان باز است. برخوردهای تهدیدآمیز و یا برخوردهایی که کارمندان شریف ما را دچار استرس کند، هیچ توجیهی ندارد و شرعی و قانونی نیست. گزینش جایگاهی برای اعمال قدرت نیست چراکه قدرت بدون افسار، فساد به دنبال دارد. گزینش مجاز نیست با اعتبار، حیثیت و آبروی افراد بازی کند. حدیث داریم «مسلمان نیست آن کسی که مردم از دست و زبانش در امان نباشند» و اگر خلاف این رویه در واحدی مشاهده شود، قطعا برخورد خواهد شد. با کسی هم تعارف ندارم؛ اصل بر تکریم سرمایه انسانی است و بس. مطمئن باشید دیدگاهها نسبت به گزینش در آینده تغییر خواهد کرد.
