زمین زیر پای تهرانیها خالی شده است
اکنون ما با سازندی روبهرو هستیم که در گذشته از آب اشباع بود اما درحالحاضر با توجه به کاهش میزان تزریق آب و ایجاد فاضلاب شهری، یک سازند اسفنجی در تهران ایجاد شده که خطرات بسیاری دارد. پس باید تدبیری برای جلوگیری از وقوع فاجعه در تهران داشته باشیم. به گزارش «انرژی امروز» مهرداد شکوهی رازی، رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران در همایش «مخاطرات زمینشناسی تهدیدکننده شهر تهران و نقش سازمان نظام مهندسی معدن در اطلاعرسانی و کاستن اثرات آن»، اظهار کرد: از ۲۰۰سال گذشته که تهران بهعنوان پایتخت انتخاب شد مردم برای دفع فاضلاب خود از چاههای جذبی استفاده میکردند. این موضوع تا به امروز که تهران جمعیت ۱۵میلیونی دارد ادامه یافته و اکنون با یک سفره آب زیرزمینی در سازند کهریزک که بخش عمدهای از سطح زیرزمینی تهران را تشکیل میدهد مواجه شدهایم. این درحالی است که آب موجود در سازند کهریزک در سالهای گذشته دچار دگرگونی شده است.
به گفته رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران، این آب حدود ۲۵سال پیش به قدری افزایش یافته بود که در مناطقی مانند قیطریه یا راهآهن (در جنوب تهران) هنگام بارش باران، آب به داخل منازل ورود میکرد اما زمانی که طرح راهاندازی فاضلاب تهران اجرایی و جدی شد بخشی از آب موجود در آن کم شد به گونهای که چاههایی که شهرداری در آن زمان برای تخلیه آبهای زیرزمینی ایجاد کرده بود امروز تعطیل شدهاند. شکوهیرازی ادامه داد: اکنون سطح آب زیرزمینی در تهران که عمده آن در سازند کهریزک است کاهش یافته، کاهش بارندگیها نیز باعث کم شدن میزان تزریق آب به سفره زیرزمینی شده است. از طرفی سطح زمین تهران به دلیل پوشانده شدن با آسفالت، عایق شده و در زمان بارندگی، این آب به درون سازند کهریزک وارد نمیشود. در جنوب تهران نیز به دلیل برداشت بیرویه از آبهای زیرزمینی و حفر چاههای غیرمجاز، روند تخلیه آب سازند کهریزک ادامه یافته است.
یک سازند اسفنجی با خطرات زیاد در تهران ایجاد شده
شکوهیرازی ادامه داد: تهران دارای شیب ۱۸۰۰متری در بالاترین نقطه است و در مرکز تهران میدان امام خمینی ۱۱۰۰متر و در کهریزک به ۱۰۰۰متر کاهش پیدا میکند. بنابراین ما با شیبی به اختلاف ارتفاع۸۰۰متری در استان تهران روبهرو هستیم. زمانی که سازند کهریزک از آب اشباع شود به سمت جنوب حرکت خواهد کرد. در این میان با توجه به مهاجرت آب به سمت جنوب شهر، این آب، مواد مختلفی را با خود حمل و هدایت میکند.
به گفته وی، اکنون ما با سازندی روبهرو هستیم که در گذشته از آب اشباع بود اما درحالحاضر با توجه به کاهش میزان تزریق آب و ایجاد فاضلاب شهری، یک سازند اسفنجی در تهران ایجاد شده که خطرات بسیاری دارد. پس باید تدبیری برای جلوگیری از وقوع فاجعه در تهران داشته باشیم. شکوهیرازی اظهار کرد: در سال ۹۴، سطح تهران حدود ۳۷ سانتیمتر نشست کرد و این نشست حاصل فشار بارهای روی زمین به طبقات زیرین است. البته باید توجه کرد که این نشست در سطح شهر تهران یکنواخت نیست و فروچاله، ناشی از همین پدیده بوده و بسیار خطرناک است.
بنابراین با آمدن زلزله در تهران فاجعهای بسیار وحشتناک رخ میدهد و امکان امدادرسانی غیرممکن خواهد شد.
وی افزود: سازمان نظام مهندسی معدن در این زمینه احساس وظیفه میکند و میتواند با نیروهای زمینشناس بسیار قویاش در این زمینه ورود کند. به همین دلیل تصمیم گرفت نخستین همایش در زمینه مخاطرات زمینشناسی را برگزار کند. آنچه باید بهطور جدی موردنظر قرار گیرد این است که نقاط پایش برای اندازهگیری میزان فرونشست زمین، اندازهگیری تغییرات جانبی همراه با جانمایی گسلهای تهران، اندازهگیری میزان خلل و فرج، مطالعات ژئوفیزیک، تهیه نقشه پهنهبندی ریسک، دریافت اطلاعات از عمق زمین و درنهایت، تهیه نقشه جامع کاهش ریسک در شهر تهران ایجاد شود.
در صادر کردن جواز ساخت باید تعادل پایدار زیستی مدنظر باشد
شکوهیرازی اعلام کرد: وظیفه ما آگاهسازی درباره مخاطرات زمینشناسی است و هرلحظه آماده همکاری هستیم. در واقع آنچه درباره وضعیت تهران گفته شد سیاهنمایی نیست و واقعیت است. وی معتقد است دستگاههای دولتی بهویژه شهرداری تهران باید به وظایف خود آگاه بوده و برای مواجه شدن با حوادث غیرمترقبه در هر زمانی برنامهای داشته باشند. به طور نمونه شهرداری در صادر کردن جواز ساخت باید تعادل پایدار زیستی را موردنظر قرار دهد. البته این موضوع، ویژه تهران یا دیگر استانها نیست.
در ۸۰ شهر چین نیز این موضوع دیده شده و شهرداریها با هماهنگی یکدیگر سعی میکنند از خطرات ناشی از فرونشست زمین جلوگیری کنند. آنها برنامه جامعی تنظیم کردند و در ۸۰ شهر آن را اجرایی میکنند. ایران نیز میتواند در این زمینه از تجربه چین استفاده کند.
به گفته وی، جلوگیری از برداشت بیرویه آب در زمین، ایجاد تعامل زیستمحیطی (جلوگیری از نشست سفرههای زیرزمینی) و جلوگیری از برداشت بیرویه آب بهویژه در جنوب تهران(با توجه به سست شدن زمین بهدلیل تخلیه فاضلابها) میتواند مخاطرات زمین را کاهش دهد. رئیس سازمان نظام مهندسی معدن استان تهران افزود: اگر قرار به استفاده از آبهای زیرزمینی یا فاضلاب باشد، میتوان فاضلاب تهران را که سرشار از فلزات سنگین است تصفیه کرد و به مصرف رساند. ایجاد لینینگ بهدلیل زمین سستی که زیر پایمان ایجاد شده و میخکوب کردن ساختمانها به زمین (همچون رول پلاک کردن) با استفاده از میخ بتنی و بتنآرمه باید در دستور کار قرار گیرد زیرا پدیده فرونشست در سطح شهر یکنواخت نیست و باید زیرساخت ساختمانها تقویت شود.
شکوهی رازی معتقد است باید به آینده فرزندان خود فکر کنیم زیرا بمبهایی همچون منابع آب زیرزمینی و لولهکشی گاز در زیر شهر تهران وجود دارد که با یک زلزله باعث تخریب قطعی تهران میشود.
