تاثیرات زیست محیطی نشت نفت در دریاها

در حال حاضر تصور زندگی بدون نفت و محصولات تقریبا غیر ممکن است. از مواد مصرفی برای ساخت همین کیبوردی که برای تایپ این مطب به کار رفته تا گرمایش منازل و استارت خودروهای شخصی و عمومی و دیگر جنبه‌های زندگی همگی به نوعی به نفت وابسته است.

اما هرآنچه که تاکنون برای بشر و پیشرفت جوامع مفید بوده به همراه خود مصائب دیگری نیز به همراه داشته است. این مصائب نه فقط از جنبه آلودگی‌هایی است که پیامدهای آن تغییرات اقلیم است بلکه نشت نفت و محصولات نفتی جزء لاینفک صنعتی است که تمامی کشورهای دنیا را درگیر خود کرده است.  

به گزارش خبرنگار بین‌الملل «انرژی امروز» نشت نفت انتشار هیدورکربن‌های نفتی در محیط زیست، اعم از دریا، سواحل، بیابان، جنگل یا مزارع کشاورزی و به طور کلی نشت نفت در مکانی غیر ازمیادین نفتی است اما در بحث نشت نفت بیشترین مواردی که به آن اشاره می‌شود اکوسیستم‌های آبی است.

نشت نفت می‌تواند از تانکرهای نفتی باشد، از سکوهای نفتی باشد یا از چاه‌ها و دکل‌های حفاری به اقیانوس منتشر شود. حتی نشت نفت می‌تواند از طریق تولیدات نفتی مثل بنزین و دیزل و محصولات جانبی آن و از طریق کشتی‌های بزرگ و یا از طریق زائدات نفتی صورت می‌گیرد.

نفت نشتی در میان پرهای پرندگان نفوذ کرده و توان ایزولاسیون این پرندگان را کاهش می‌دهد و درنتیجه پرندگان در مقابل تغییرات دمایی حساس‌تر می‌شوند و امکان شناور ماندن بر روی آب را از دست می‌دهند.

پاک‌سازی آب دریا یا اقیانوس از مواد نفتی کار بسیار سختی است و بستگی به فاکتورهای بسیاری چون نوع نفت منتشر شده، دمای آبی که نفت در آن نشت یافته (که بر تبخیر و تجزیه زیستی آن تاثیر می‌گذارد) و نیز نوع سواحلی دارد که درگیر این مشکل هستند. پاک‌سازی نشت نفت گاه ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشد.

نشت نفت برای جامعه، اقتصاد و محیط زیست عواقب مصیب‌باری به همراه دارد. از این رو نشت نفت معمولا باعث جلب توجه رسانه‌ها شده و هیاهوی سیاسی ایجاد می‌کند و بر سر بهترین راه مقابله با آن کشمکش سیاسی به وجود می‌آید.

تاکنون اکوسیستم‌های بسیاری در آلاسکا، خلیج مکزیک، جزایر الاپاگوز، فرانسه، ساندرابانس، اوگونیلند و بسیاری دیگر از مناطق دنیا به دلیل نشت نفت از طریق تانکرهای حامل نفت دچار صدمات شدیدی شده‌اند که گاه این صدمات جبران ناپذیر هستند.

البته این موارد مربوط به حوادثی هستند که دسترسی اطلاعاتی به آن‌ها وجود دارد. گاه ممکن است این آلودگی‌ها در مناطقی رخ دهد اما هیچ اطلاعات از آن منتشر نشود.

نشت نفت در دریا معمولا بسیار مخرب‌تر از نشت نفت در خشکی است. لکه‌های نفتی گاه با لایه بسیار نازکی سطح آب دریا را در مناطق وسیعی می‌پوشانند. این لکه‌ها می‌توانند باعث مرگ مرغان دریایی، پستانداران، نرم‌تنان و دیگر ارگانیسم‌های سواحل شوند. نشت نفت در خشکی را بسیار سریع‌تر از نشت نفت در دریا می‌توان مدیریت کرد.

نشت نفت امکان آتش‌سوزی هم دارد. آتش‌سوزی‌های حاصل از نفت در کویت باعث تولید آلودگی هوا و ایجاد مشکلات تنفسی برای مردم منطقه شد. و انفجار در Deepwater Horizon باعث کشته شدن 11 کارگر دکل حفاری شد.

نشت نفت باعث آلودگی آب‌های آشامیدنی هم می‌شود. به عنوان مثال در سال 2013 باعث آلودگی آب آشامیدنی 300 هزار مالزیایی و 80 هزار اکوادوری شد. در کنتاکی هم در سال 2000 نشت نفت باعث آلودگی چشمه‌های آب آشامیدنی این ایالت شد.

تاثیرات زیست محیطی نشت نفت

به طورکلی تاثیراتی که نشت نفت می‌تواند بر محیط زیست داشته از دو جنبه قابل بررسی است: اول تاثیرات مستقیم نشت نفت بر اکوسیستم‌هاست و دوم تاثیر فرآیند پاک‌سازی نفت از این اکوسیستم است.

ممکن است نشت مقادیر کمی نفت در زمان و مکان نامناسب تاثیرات بسیار شدیدتری از نشت مقادیر زیاد نفت در مکانی دیگر و زمانی دیگر داشته باشد.

نشت نفت می‌تواند بر کیفیت هوا نیز تاثیرگذار باشد. مواد شیمایی موجود در نفت، معمولا هیدورکربن‌هایی هستند که حاوی مواد سمی چون بنزن، تولئن، پلی‌آرومایک هیدروکربن‌ها و پلی‌سیلیک هیدروکربن‌های آروماتیک اکسیژنه هستند.

این مواد شیمایی اگر وارد دستگاه تنفسی شوند تاثیرات بسیار مخربی برای بدن به همراه خواهند داشت. از طرفی این مواد با اکسیدشدن در اتمسفر، ذرات ریزی تولید می‌کنند که این ذرات با نفوذ در لایه‌های زیرین دستگاه تنفسی قادر خواهند بود مواد سمی را نیز به بدن وارد کنند.

حتی فرآیند پاک‌سازی لکه‌های نفتی از دریا نیز می‌تواند فرآیند مخربی برای محیط زیست تلقی شود. به عنوان مثال این فرآیند قادر است آلودگی‌هایی چون اکسید نیترید و ازون را وارد اتمسفر کند.

در نشت نفت اکسون والدز در سال 1989، حدود 260 هزار بشکه نفت وارد اقیانوس شد. این نشت نفت باعث از بین رفتن 400هزار مرغ دریایی، هزار سمور دریایی و مقادیر بسیار فراوانی ماهی شد.

بین سال‌های 1991 تا 2004 حدود 35.7 درصد از حجم نفت نشت یافته در اقیانوس از تانکرهای نفتی، 26.6 درصد از تاسیسات نفتی، 19.9 درصد از مواردی غیر از کشتی‌های نفت‌کش و 9.3 درصد از خطوط لوله بوده است. منبع نشت 7.4 درصد از نشت نفت هم مشخص نشده است.

روش‌های پاک‌سازی نشت نفت

پاک‌سازی نشت نفت از دریا به روش‌های گوناگونی انجام می‌شود که بستگی به فاکتورهایی چون نوع نفت نشت یافته، دمای منطقه‌ای که نفت منتشر شده و نوع محیط دریایی دارد.

به طور خلاصه می‌توان روش‌های پاک‌سازی نشت نفت را به صورت زیر طبقه‌بندی کرد:

1- پاکسازی زیستی: استفاده از میکروارگانیسم‌ها یا مواد زیستی برای شکستن یا حذف نفت.

2- تسریع کنندگان پاک‌سازی زیستی: استفاده از اولیفیک‌ها و مواد شیمیایی هیدروفوبیک.

3- سورزاندن کنترل شده: که می‌تواند باعث کاهش میزان نفت در آب شود.

4- پراکنده سازی لکه نفتی.

5- لایروبی

6- کف‌گیری کردن

7- جامد کردن

8- مکش