دیپلماسی خاکستری نفتی عربستان
سالیان متمادی، عربستان سعودی نیروی محرکه دنیای نفت بود، اما چنین به نظر می رسد این کشور پادشاهی می بایست استراتژی خود را تغییر داده و بازی متفاوتی را آغاز کند.
به گزارش خبرنگار بین الملل انرژی امروز، ماهیت متغیر صنعت انرژی، افزایش تولید نفت شیل آمریکا، نوسانات قیمت نفت و افزایش تولید گاز طبیعی معادلات ژئوپلتیک را برهم زده و عربستان به عنوان یک تولیدکننده برتر انرژی، از یک سو می بایست کاهش درآمدهای نفتیش را جبران کند و از سوی دیگر، روسیه، چین و آمریکا مترصد فرصتی هستند تا در این میان بتوانند منفعت مالی کسب نمایند.
روسیه که از تحریم های اعمال شده غرب و قیمت پایین نفت درس های بسیاری آموخته ، درتلاش است قراردادهای قابل توجهی با عربستان – علیرغم رقابتشان در سوریه و حمایت از جناح های متفاوت – منعقد سازد. چین هم با وجود کاهش سریع تولید داخلی نفت در تکاپوست تا نه تنها از نفت عربستان بهره مند شود، بلکه از سرمایه گذاری انبوه این کشور در صنایع روبه رشد پتروشیمی و پالایش نیز منتفع گردد.
اما واشنگتن همچنان امیدوار است علاوه بر نظارت دورادور روابط تجاری کشورها، عربستان به معاندت خود با ایران ادامه داده و متحد استراتژیک آمریکا در منطقه باقی بماند. در عین حال، خواسته ها و تمایلات هر سه ابرقدرت با استراتژی عربستان همراستاست، زیرا این کشور به عنوان بخشی از برنامه ریزی کشور برای گذار از اقتصاد متکی به نفت، جبران کاهش شدید بودجه و تضمین رفاه عمومی کشور خواهان و درپی یافتن شرکای سرمایه گذاری جدید است.
مهم ترین بخش پروژه عربستان نیز عرضه عمومی سهام آرامکوست که می تواند صدها میلیارد دلار عواید نقدی برای کشور دربر داشته باشد. اما حضور افتخاری خالید الفالیح وزیر انرژی عربستان در مراسم افتتاحیه ترمینال صادرات گاز یامال و تمجید وی از این پروژه، روی دیگر بازی ژئوپلتیک سران نفتی را خاطرنشان و جلوه گر ساخت.
برای پوتین، اشتیاق متهورانه متحد دیرین آمریکا از همکاری با کشورش گزینه ای بسیار مناسب به شمار می آید، زیرا وی درتلاش است علیرغم تحریم ها، حضور کشورش در عرصه انرژی را بیش از پیش افزایش دهد. برای الفالیح نیز، این پروژه فرصتی تازه برای مذاکره در مورد قراردادهای آتی گاز، جذب سرمایه گذاری در آرامکو و مشارکت دوجانبه برای حمایت از قیمت جهانی نفت محسوب می شود.
موفقیت نهایی عرضه عمومی سهام آرامکو و اصلاح اقتصادی عربستان هنوز در هاله ای از ابهام قرار دارد و هنوز هم بسیاری از سرمایه گذاران آمریکا، چین و روسیه درباره ادعاهای مطرح شده مبنی بر برگزاری آن تا اواخر امسال در شک و تردید به سر می برند. از سویی، ترامپ خواستار برگزاری IPO در بورس نیویورک است، و از سویی دیگر برخی گمانه زنی ها حاکی از آن است که این عرضه در لندن یا هنگ کنگ صورت خواهد گرفت.
چشم انداز برگزاری IPO چنان قدرتی به مقامات سعودی اعطا کرده که در تلاشند قدرت اضمحلال یافته شان در سازمان کشورهای صادرکننده نفت، که مدت های مدید سردمدار آن بودند را بهبود بخشند. به گفته بیل ریچاردسون سفیر سابق آمریکا در سازمان ملل متحد، سعودی ها با تغییر رویکرد در سیاست خارجی و سیاستگذاری انرژی شان تنها به دنبال جبران موقعیت از دست رفته شان دردنیای نفت نیستند، بلکه در تلاشند در عرصه سیاست جهانی نیز عرض اندام نمایند.
حداقل از جنگ جهانی دوم ببعد، عربستان همواره نقشی کلیدی در عرصه انرژی جهان برعهده داشت. برنامه عربستان در اواسط دهه 1980 برای به دست گرفتن سهم بازار از طریق افزایش عرضه جهانی نفت چنان باعث کاهش قیمت نفت شد که به ورشکستگی اتحاد جماهیر شوروی سابق منجر گردید، درست مقارن با زمانی که عربستان به شورشیان افغان نیز برای جنگ با نیروهای شوروی کمک مالی می کرد.
نفت عربستان روز به روز جای خود را در بازارهای نفتی بیشتر باز می کرد و از چنان اهمیتی برای آمریکا برخوردار گشته بود که در اواسط دهه 1990 واشنگتن را به دلیل حمایت از عربستان در برابر تعرض احتمالی عراق، وارد جنگ ساخت. در نخستین سال های عزم چین برای توسعه اقتصادی، باز هم عربستان بود که آمادگی خود برای عرضه مقادیر فراوان انرژی موردنیاز این کشور را اعلام کرد.
به اعتقاد تحلیلگران، دیگر اوپک نمی تواند به تنهایی قیمت نفت را کنترل نماید. فوران نفت شیل از میادین آمریکا، واردات این کشور از تولیدکنندگان اوپک را کاهش داده و آمریکا را تبدیل به صادرکننده نفت به بازارهایی ساخته که پیش از این تحت سیطره نفت خام عربستان قرار داشتند.
عربستان نیز، به رهبری شاهزاده محمد بن سلمان، در تلاش بود طی 2 سال گذشته توافق کاهش تولید اوپک را همسو با کاهش تولید از سوی روسیه، دیگر تولیدکننده بزرگ غیرعضو اوپک – و در جهت بالانگهداشتن قیمت نفت به پیش براند، زیرا سعودی ها در طولانی مدت درنظر دارند واردات گاز طبیعی را که عمدتا برای تولید برق موردنیاز کشور استفاده می شود افزایش داده و نفت خام بیشتری را برای صادرات اختصاص دهند.
در عین حال، عربستان در حال توسعه سرمایه گذاریهایش در نیروگاه های پتروشیمی و پالایشگاه های سرتاسر آسیا و آمریکاست تا از یک سو مشتریان ثابت نفت خامش را از دست نداده و از سوی دیگر، فراورده های پالایشی باکیفیتی همچون بنزین و گازوئیل را به فروش برساند.
به گفته بروس ریدل، تحلیلگر حوزه خاورمیانه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا، قیمت پایین نفت زندگی سعودی ها را بی ثبات ساخته و درپی جایگزین برای تغییر این روند هستند، از این رو هر شریک تجاری دیگری که بتواند به آنها در این گذار کمک نماید، با روی باز پذیرایش خواهند بود و به نظر می رسد بهترین گزینه، روسیه باشد. شریکی که در جنگ داخلی سوریه با عربستان تقابل داشته و در تلاش است با ایران، مخالف دیرینه عربستان نیز روابطی دوستانه داشته باشد.
در پاییز 2016، نخستین دیدار رسمی ملک سلمان از روسیه شکل گرفت. دیداری که با انعقاد چندین توافقنامه همکاری مشترک از جمله، فروش تسلیحات نظامی به عربستان و موافقت بزرگترین شرکت پتروشیمی روسیه Sibut برای ساخت یک نیروگاه در عربستان همراه بود.
اخیرا نیز کیریل دیمیتریف، رئیس صندوق سرمایه گذاری مستقیم روسیه، علاقمندیش به IPO عربستان را اظهار داشته و حتی پیشنهاد کرد یک گروه از سرمایه گذاران روسی و چینی به اتفاق در این مزایده شرکت نمایند.
طی سال های اخیر، روابط بین شرکت های نفتی چین و عربستان افزایش یافته که ازآن جمله می توان به خرید سهمی 25 درصدی توسط آرامکو از یک پالایشگاه در استان فوجیان که توسط سینوپک اداره می شود اشاره کرد. تابستان گذشته نیز دو کشور موافقت خود برای ایجاد یک صندوق سرمایه گذاری 20 میلیارد دلاری برای توسعه زیرساخت های حوزه انرژی را اعلام نمودند.
به گفته سداد ابراهیم آل حسینی معاون سابق آرامکو، چینی ها به شدت نیازمند انرژی هستند، کشور ما نیز مقادیر معتنابهی انرژی در اختیار دارد، پس باید بتوانیم همکاری نزدیکی با یکدیگر داشته باشیم.
از سوی دیگر بسیاری از بانک ها و موسسات مالی بین المللی از جمله جی.پی.مورگان، اچ.اس.بی.سی، گلدمن ساکس، سیتی گروپ، مورگان استنلی و کردیت سوئیس در تلاش هستند سهمی هرچند ناچیز از عرضه عمومی سهام آرامکو در اختیار داشته باشند، زیرا این رویداد بزرگترین عرضه عمومی سهام در تاریخ به شمار می رود.
