ایران تنها راه تنفس غول گازی دنیا؟

فاطمه لطفی، خبرنگار بین الملل «انرژی امروز»

– چهار کشور مصر، عربستان سعودی، بحرین و امارات، روابط دیپلماتیک خود را با قطر قطع کردند و 48 ساعت به دیپلمات‌های قطری مهلت دادند این کشورها را ترک کنند.

– چهار کشور عربی همه مرزهای زمینی، ‌دریایی و هوایی را در مقابل قطری‌ها و وسایل حمل و نقل قطر بستند.

– امارات و بحرین به شهروندان قطر 14 روز مهلت دادند خاک این کشورها را ترک کنند. این دو کشور سفر شهروندان خود به قطر را نیز ممنوع کردند.

– این چهار کشور، قطر را به حمایت حوثی‌های یمن،‌ داعش،‌ القاعده،‌ طالبان، ‌دخالت در امور داخلی خود،‌ حمایت از مخالفان و گروه‌های برانداز در عربستان سعودی،‌ مصر و بحرین و اخوان‌المسلمین متهم می‌کنند.

– تمام پروازهای «فرودگاه بین‌المللی حَمَد» قطر از بامداد سه‌شنبه به حالت تعلیق درآمدند.

– بهای نفت با افزایش تنش میان کشورهای عربی بالا رفت و در بازار نیویورک با 76 سنت افزایش به 48 دلار و 62 سنت و در بازار لندن با 66 سنت افزایش به 50 دلار و 61 سنت رسید.

-عربستان قطر را به حمایت از ایران متهم کرد.

-عربستان گفته است که تمام نیروهای قطر را از جنگ در یمن اخراج خواهد کرد.

اینها عناوین اخباری بود که امروز بر خروجی خبرگزاری‌های دنیا قرار گرفت. کشورهای عربی حالا همدیگر را متهم به اقداماتی می‌کنند که همگی باهم در آن شریکند. بعضی کمتر، بعضی بیشتر. اما مسلما سهم عربستان در این اقدامات از همه بیشتر است.

به گزارش «انرژی امروز» اول عربستان و بحرین بودند که اعلام کردند برای مبارزه با افراطی‌‌گرایی و دخالت قطر در مسایل داخلی کشورشان با این کشور قطع رابطه می‌کنند،‌ اما بعد امارات متحده عربی و مصر هم از این تصمیم عربستان تبعیت کردند.

و وقتی این چهار کشور فضای آسمان خود را به روی هواپیماهای قطری می‌بندد، یعنی شرکت‌های قطری که سهم عمده‌ای در ترافیک هوایی در خاورمیانه دارند، متضرر خواهند شد.

ماجرا از کجا آغاز شد؟

در اواخر ماه مه، هکرها سایت‌های آژانس خبری دولتی قطر را هک کردند. البته این ادعایی بود که قطری ها مطرح کردند. اما آنچه که نتیجه کار هکرها بود، رو شدن نظریات «حمد بن خلیفه آل ثانی» امیر قطر در مورد ملک سلمان، پادشاه عربستان و دیگر رهبران کشورهای حوزه خلیج فارس بود. علاوه بر آن در این نظریات انتقاد از سیاست‌های ایالات متحده هم جای خود را داشت.

بخشی از آنچه که منتشر شده بود می‌گفت که امیر قطر از لحن متخاصم دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده نسبت به ایران انتقاد کرده و گفته است «عمر ریاست‌جمهوری او [ترامپ] کوتاه خواهد بود».

امیر قطر ایران را وزنه منطقه‌ای و اسلامی توصیف کرده بود که نمی‌توان آن را نادیده گرفت و کشورش روابط قوی‌اش را با آمریکا  و ایران در آن واحد حفظ خواهد کرد. درگیری با ایران به ویژه به این دلیل که آن قدرت بزرگ منطقه است مصلحت نیست.

قطر این نقل قول‌ها را تکذیب کرد. اما نقل‌قول‌هایی که دولت قطر اعلام کرد جعلی هستند، پس از آن منتشر شد که ترامپ در سفر به عربستان سعودی و دیدار با سران کشورهای اسلامی، در کنار سلمان، پادشاه عربستان، به‌شدت از ایران انتقاد کرد.

در چهارم خرداد ماه بحرین و مصر همراه با عربستان سعودی و امارات متحده عربی، دسترسی به وب‌سایت شبکه خبری الجزیره و برخی دیگر از سایت‌های قطری را مسدود کرده بودند.

بعدها اتفاقات پشت سر هم قطار شدند تا ایمیل‌های یوسف العتیبه، سفیر امارات متحده عربی در آمریکا هم هک شود و معلوم شود این آقای سفیر در مکاتباتی که با «بنیاد دفاع از دموکراسی» داشته راهکارهای تشویق آمریکا برای بستن پایگاه‌های نظامی‌اش در قطر را هم بررسی کرده است.

روز شنبه ششم خرداد ماه، یعنی سه روز پس از انتشار سخنان شیخ حمد، یک گفتگوی تلفنی بین حسن روحانی رییس جمهور ایران و شیخ تمیم حمد آل ثانی، باعث شد تا تنش‌ها بیش از پیش خود را نشان دهند.

در همین رابطه، روزنامه الخلیج، چاپ امارات، در خصوص این گفت‌وگوی تلفنی نوشت: این موضع قطر بر این تاکید می‌کند که از برادران خود در کشورهای عربی دست کشیده است و بدون توجه به مواضع جمعی کشورهای عربی در مورد مداخله ایران در منطقه به ایران پناه برده است و این اقدام امیر قطر کشورهای حاشیه خلیج فارس را تحریک می‌کند.

اما در واقع اختلاف‌ها از سال 2014، و در پی حمایت‌های قطر از اخوان‌المسلمین شروع شده بود. این اختلافات آن موقع حتی به فراخوانی سفرای عربستان، امارات و بحرین از قطر منتهی شد.

قطر جزیره شد

اکنون عربستان سعودی بیانیه‌ای منتشر کرده و گفته « این کشور روابط دیپلماتیک خود و نیز تمامی مسیرهای دریایی، زمینی و هوایی با قطر را مسدود می‌کند. و این اقدام در راستای حفظ تمامیت ارضی که قوانین بین‌المللی آن را تضمین کرده‌اند، و نیز حفاظت از امنیت ملی در برابر خطرات ناشی از تروریسم و بنیادگرایی صورت گرفته‌است».

با این وصف، هواپیماهای قطر که سالانه 165 هزار پرواز به بیش از 150 مقصد در دنیا دارد،اکنون تنها راه پروازشان از فراز آسمان ایران است.

خبرگزاری آناتولی گزارش داد که هنوز دو کشور عربی کویت و عمان تصمیم خود درباره ادامه همکاری و یا قطع روابط دیپلماتیک با دوحه با وجود فشار شورای همکاری خلیج فارس اتخاذ نکرده‎اند.

رسانه‎ها می‎گویند که جنگنده‎های قطری در پی اعلام قطع روابط دیپلماتیک این چهار کشور عربی با دوحه، بر فراز آسمان سراسر قطر به پرواز درآمدند. قطر از ائتلاف نظامی عربستان سعودی در یمن هم اخراج شد.

بعضی تحلیل‌گران می‌گویند چشم امید قطر ایران است. قطر اکنون عملا در محاصره قرار گرفته و نزدیکترین کشوری که می‌تواند با آن ارتباط لجستیکی داشته باشد ایران است.

این تحلیل‌ها آنقدر پیش رفته است که رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران گفته است: «️آمادگی داریم انواع محصولات کشاورزی و غذایی را از طریق راه آبی و ۳ بندر ایران به قطر صادر کنیم. وی تاکید کرده است تنها راه ارتباط زمینی با قطر از طریق عربستان میسر است و با تشدید تحریم‌ها علیه این کشور ایران نزدیک‌ترین کشور به قطر است که می‌تواند از طریق راه آبی با طی مسافتی 12 ساعته محصولات غذایی را به این کشور صادر کند».

بر سر نفت و گاز چه آمد؟

در پی تنش میان قطر و چهار کشور عربی خاورمیانه، قیمت نفت خام در بازارهای آسیا ۱.۶ درصد افزایش یافت.

بلومبرگ نوشت: چشم‌انداز به هم‌ریختگی عرضه نفت در خاورمیانه، به خصوص در بین اعضای کشورهای صادرکننده نفت، اوپک، مخصوصا عربستان، ایران و قطر بالا رفته است.

تمامی این کشورها از تنگه هرمز استفاده می‌کنند و بنا بر اعلام وزارت انرژی ایالات متحده، حدود ۳۰ درصد نفت جابجا شده از طریق دریا در دنیا از راه این تنگه صورت می‌گیرد.

اما قطر تقریبا یک سوم تقاضای LNG دنیا را تامین می‌کند. نیویورک تایمز از قول کارشناسان می‌گوید هنوز زود است در خصوص تاثیر این اختلاف بر صادرات LNG  قطر اظهار نظر شود به خصوص این‌که هم مصر و هم امارات متحده عربی جزو وارد کنندگان گاز قطر هستند.

مصر برای تامین نیاز الکتریسیته خود از ژانویه ۲۰۱۶، باید به متوسط ۸۵۷ هزار متر مکعب LNG  از قطر وارد می‌کرد. امارات متحده عربی هم از سال ۲۰۱۶ حدود ۱۹۰ هزار متر مکعب در ماه گاز ار قطر وارد کرده است. کویت ماهانه به طور متوسط ۲۸۳ متر مکعب LNG از قطر وارد می‌کند.

پترونت بزرگترین واردکننده گاز هندوستان، سالانه ۸.۵ میلیون تن LNG از قطر وارد می‌کند.

ژاپنی‌ها هم گفته‌اند اختلاف قطر با کشورهای عربی خلیج فارس تاثیر آنی در واردات LNG از قطر نخواهد داشت.

بازگشت سارامون؟

قطر فعلا به جز چند واکنش کوتاه، کاری نکرده است. روزی که ترامپ، پادشاه عربستان و السیسی رییس جمهور مصر، دستانشان را بر روی گوی بلورین گذاشتند، نیویورک تایمز نوشت: اخیرا دونالد ترامپ، ملک سلمان، و عبدالفتاح السیسی اقدام به افتتاح یک مرکز ضد افراطی‌گرایی در ریاض کردند. در جریان همین مراسم، وارد اتاقی تاریک که دور تا دور آن را رایانه‌های مختلفی احاطه کرده بود شدند و هر سه، دستانشان را بر یک گوی سفیدرنگ تابشی قرار دادند و اصطلاحا در مسیر مقابله با تروریسم هم‌قسم شدند. آنها دو دقیقه در پای گوی ضد تروریسم‌شان تمرکز کردند و سپس همسر رییس‌جمهور آمریکا ظاهر شد و دستی بر «گوی آمال دور» کشید.

برایان کلاث، تحلیلگر سیاسی سرشناس، هر سه رهبر سیاسی را شبیه «سارامون» جادوگر شریر در فیلم «ارباب حلقه‌ها» دانسته است.

قطر و عربستان، سردسته تامین کنندگان مالی گروه‌های تروریستی چون القاعده و داعش هستند. اینکه چطور عربستان قطر را به حمایت از داعش،‌ القاعده متهم کرده و خود را کنار کشیده، بسیار خنده‌دار است.

به نظر می‌رسد رئیس اتحادیه صادرکنندگان محصولات کشاورزی ایران در تحلیل‌های خود برای صادرات مواد غذایی، از همین امروز به قطر، کمی عجله کرده است.