ستارهای بدرخشید و ماه مجلس شد
ستاره خلیجفارس که ابرهای بیتدبیری سالها مانع درخشش آن در آسمان صنعت نفت ایران بود، با تدبیر و امید، راه درخشیدن را به سرعت پیمود و اینک حاصل این درخشش با خودکفایی در تولید بنزین تماشایی و غرورآفرین است. آنان که عزم خود را برای تابش این ستاره جزم کردند، از یاد خوش مردم نخواهند رفت.
قدر* نخست؛ از رویا تا واقعیت
ایده ساخت یک پالایشگاه بزرگ میعانات گازی در جنوب کشور زمانی شکل گرفت که پس از فازهای یک، ۲ و ۳ پارسجنوبی، فازهای ۴ و ۵ نیز در نوبت افتتاح قرار گرفتند. سال ۱۳۸۳، زمانی که هر دو فاز پارس جنوبی، روزانه حدود ۵۰ میلیون مترمکعب گاز طبیعی و ۷۵ تا ۸۰ هزار بشکه در روز میعانات گازی تولید میکردند، نبود پالایشگاهی مناسب برای این حجم از میعانات گازی به چشم میآمد. بهویژه آنکه میعانات گازی مانند نفت نیست که تولید آن را در مواقع لزوم، بتوان کاهش داد، زیرا کاهش تولید میعانات گازی با کاهش تولید گاز همراه است و این موضوع برای کشوری که نه تنها مصرفکننده بزرگ گاز طبیعی است، بلکه گام در عرصه تجارت جهانی گاز نهاده، قابل پذیرش نبود. فازهای پارس جنوبی همچنان قابل تعریف و اجرا بودند، بنابراین ایده ساخت پالایشگاه میعانات گازی به عنوان یکی از طرحهای زیرمجموعه شرکت ملی مهندسی ساختمان نفت تعریف شد.
از سوی دیگر، نگاهی به بخش انرژی کشور در ۴۰ سال اخیر نشان میدهد تولید داخلی بنزین تنها در سالهای نخست پیروزی انقلاب اسلامی پاسخگوی نیاز کشور بود، اما از ابتدای دهه ۶۰، میزان مصرف از تولید سبقت گرفت و این موضوع به آغاز واردات بنزین انجامید. این روند با گذشت سالها همچنان ادامه داشت تا جایی که سال ۸۵، منحنی مصرف بنزین از ۷۳ میلیون لیتر در روز گذشت. تولید میعانات گازی و مصرف بالای بنزین عواملی بودند که نیاز به ساخت پالایشگاه میعانات گازی را پررنگتر میکردند.
شرکت نفت ستاره خلیج فارس تاسیس شد. دوم بهمن سال ۸۵، خبری با این تیتر منتشر شد که نوید ساخت پالایشگاه میعانات گازی بندرعباس از سوی شرکت نفت ستاره خلیج فارس را میداد. مقرر شد که این طرح با مشارکت شرکت «استار پترو گاز اندونزی»، شرکت سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران، به صورت سهامی خاص تاسیس و اجرای طرح احداث پالایشگاه میعانات گازی نیز به این شرکت واگذار شد. پالایشگاهی که هرچند شرکت تازه تاسیس «نفت ستاره خلیج فارس» طرح ساخت آن را به عهده گرفت، اما طراحی بنیادی آن را شرکت طراحی و ساختمان نفت و شرکت ایآیال (EIL) هند به پایان رسانده بودند.
قدر دوم؛ تقسیم سهام پالایشگاه
حالا برای هر کاری پول لازم است چه رسد به ساخت پالایشگاه، آن هم در مساحت ۷۰۰ هکتار زمین! نخستین گام برای تامین منابع مالی، تقسیم سهام پالایشگاه بود. دو حساب اعتباری السی بزرگ باز شد و سهام آن میان شرکت استار پتروگاز اندونزی، شرکت سرمایهگذاری صندوق بازنشستگی صنعت نفت، شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی ایران و شرکت نفت ستاره خلیج فارس تقسیم شد. پس از مدتی، سرمایهگذار اندونزیایی ۳۵ درصد از سهام خود را به سازمان تامین اجتماعی واگذار کرد و تنها ۱۵ درصد این سهام را برای خود نگه داشت. در کنار همه این کارها، واگذاری این پروژه به بخش خصوصی نیز فراموش نشد.
شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی با ۱۰ شرکت مهندسی مشاور ایرانی و حدود ۲۴ پیمانکار داخلی قرارداد امضا کرد؛ قراردادی که برای گام نخست اجرا، ۳۰۰ میلیون دلار صرفهجویی اقتصادی در بر داشت. با حمایتهای بانک مرکزی و مجموعه وزارت نفت، اعتبارات این پروژه تامین شد و مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار از حساب ذخیره ارزی به حساب ساخت ستاره خلیجفارس واریز شد.
سرانجام قرارداد اجرایی ساخت این پالایشگاه به صورت ییپیسی (طراحی، تدارکات و اجرا) در اردیبهشت سال ۸۶ و با سرمایهگذاری یک میلیارد و ۷۰۰ هزار یورویی امضا و عملیات مهندسی اجرای طرح ساخت پالایشگاه میعانات گازی با ظرفیت ۳۶۰ هزار بشکه در روز و با هدف پالایش ۳۶۰ هزار بشکه میعانات گازی، تولید بنزین، سوخت جت و دیگر فرآوردههای باارزش مطابق با استانداردهای روز اروپا، با ایجاد سه ردیف پالایشی هر یک به ظرفیت ۱۲۰ هزار بشکه در روز آغاز شد. مقرر شد خوراک مورد نیاز این پالایشگاه از طریق یک خط لوله به طول بیش از ۴۸۵ کیلومتر از پالایشگاههای گازی عسلویه تامین شود.
قدر سوم؛ تامین منابع مالی
دو سال گذشت؛ ستاره اما همچنان کمسو روزگار میگذراند. مقامها و مسئولان بر اهمیت بنزینسازی تاکید میکردند، حتی وزیر نفت وقت، ساخت خلیج فارس (پالایشگاه ستاره خلیج فارس)`>.پالایشگاه ستاره خلیج فارس را دنبال میکرد، اما همچنان کار به کندی پیش میرفت. دهم خرداد ۸۸، شرکت نیکو و صندوق ذخیره ارزی، ۵۰۰ میلیون دلار در اختیار شرکت توسعه صنایع پالایش نفت ایران گذاشتند تا شاید چرخ احداث ستاره بچرخد. با رایزنیهای وزارت نفت و مجلس شورای اسلامی، مبلغی از بودجه سال ۸۸ به طور مستقیم برای ساخت پالایشگاه کنار گذاشته شد.
از سال ۸۸ تا سال ۹۰، در هر قدم بخشی از منابع مالی مورد نیاز برای احداث پالایشگاه ستاره خلیجفارس تامین میشد. یک بار بیش از یک میلیارد دلار از سوی وزارت نفت برای ساخت این پالایشگاه اختصاص داده شد، چرا که سهامداران این پالایشگاه نتوانستند پول مورد نیاز پروژه را به موقع تامین کنند، بنابراین سرمایه شرکت به هزار و ۵۰ میلیارد تومان رسید.
بر اساس برنامهریزیهای انجام شده، ۷۰ درصد از ۲ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو سرمایه مورد نیاز برای ساخت پالایشگاه ستاره خلیجفارس باید از طریق فاینانس (جذب منابع مالی خارجی) تامین اعتبار میشد که بخشی از آن توسط شرکت ملی پالایش و پخش فرآوردههای نفتی و بخشی نیز از سوی شرکت نیکو به صورت فاینانس تامین اعتبار شد، اما دیگر سهامداران برای جذب منابع مالی خارجی هیچ اقدامی نکردند.
اردیبهشت ماه سال ۹۰، شرکت نیکو افزون بر ۲۰۰ میلیون دلاری که در سال ۸۹ به ستاره خلیجفارس اختصاص داده بود، ۶۰۰ میلیون دلار دیگر را نیز برای ساخت این پالایشگاه هزینه کرد.
قرار بود ستاره، ایران را از واردات بنزین بینیاز کند، به حفظ محیطزیست کمک کند، اشتغالزایی کند، سوخت کشور را با استانداردهای اروپا همگون کند، اما همه اینها نیازمند مدیریت صحیح، تامین منابع مالی و بهرهمندی از پیمانکاران متخصص بود. بیتردید ارزش افزوده پالایشگاه میعانات گازی نیز از پالایشگاههای نفتی بیشتر بود. با وجود این همه مزیت، چرا کار با شتاب پیش نمیرفت؟!
