توزیع اندازه شهرها و رشد شهری در ایران

موفقیت اجرای سیاست های برنامه ریزی منطقه ای و آمایش سرزمین مستلزم شناخت دقیق ساختار شهری و عوامل موثر بر رشد شهری است. در این راستا هدف اصلی مطالعه حاضر بررسی توزیع اندازه شهرها در ایران و تعیین عوامل موثر بر رشد جمعیت شهری است. در گام نخست به بررسی توزیع اندازه شهرها، برقراری قانون زیپف و قاعده گیبریت در سیستم شهری ایران پرداخته شد.

نتایج این بررسی ها حاکی از آن است که با در نظر گرفتن شهرهای بزرگ (شهرهای بیش از 200 هزار نفر)، رشد شهری ایران از قانون گیبریت تبعیت می کند و توزیع اندازه شهرها، توزیع زیپف با ضریب یک است. اما با در نظر گرفتن کل شهرهای موجود، قانون زیپف و گیبریت برقرار نیست.

نتایج بررسی تابع توزیع اندازه شهرهای ایران نیز، حاکی از آن است که توزیع سینگ مادالا ضمن برتری بر دو توزیع پرتو و لوگ نرمال، برازش بسیار خوبی بر روی توزیع واقعی داده ها داشته و به-خوبی توانسته است توزیع اندازه شهرهای ایران را نشان دهد.

نتایج بیانگر وجود اثرات فضایی در مدل رشد جمعیت شهرستان های کشور است. از بین متغیرهای اقتصادی، شاخص فقر، نرخ بیکاری و شاخص تخصصی شدن و از بین متغیرهای فرهنگی و اجتماعی، نرخ باروری، میانگین سنی و تحصیلات، به عنوان مهم-ترین عوامل موثر بر رشد جمعیت شهرستان های کشور شناخته شده است. گام نهایی تحقیق نیز به بررسی مدل رشد جمعیت و رشد درآمد سرانه استان های کشور طی دوره زمانی 93-1385 اختصاص یافت.

مدل های تحقیق با استفاده از روش پنل فضایی و برآوردگر W-B مورد برآورد قرار گرفت و اثر وابستگی فضایی و سرریزهای فضایی بین استانی بر رشد منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. یافته های حاصل از مطالعه حاضر دلالت بر معنادار بودن اثرات سرریز رشد در بین استانهای کشور دارد. همچنین نتایج نشان میدهند که متغیرهای درآمد سرانه حقیقی، زیرساخت حمل و نقل، شاخص تخصص خدمات، شاخص تخصصی شدن ساختار تولید و شاخص رقابت مهمترین عوامل موثر بر رشد استان- های کشور است.

استاد راهنما: منصور خلیلی عراقی

اساتید مشاور: علی سوری، وحید ماجد

سال انتشار: مرداد ۱۳۹۶