تجارت 5 درصد نفت دنیا با ناوگان ارواح
از زمانی که تحریم‌های نفتی ایران شدت گرفت، فعالیت کشتی‌های موسوم به ارواح در ایران افزایش پیدا کرد. این کشتی‌ها برای بارگیری کالا موقعیت مکانی خود را به نهادهای بین‌المللی اعلام نمی‌کنند، اسم و مشخصات واحدی ندارند و فعالیت آنها به نوعی پنهان است.
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه هم‌میهن؛ مسعود دانشمند، عضو اتاق بازرگانی ایران می‌گوید: «موسسه‌های بین‌المللی فعالیت نفتکش‌ها و تانکرهای انتقال نفت و میعانات گازی را ردیابی می‌کنند اما کشتی‌های ارواح کارگزاران انتقال انرژی بدون نظارت نهادهای بین‌المللی هستند.»
کشتی‌های ارواح چگونه بدون توجه نهادهای بین‌المللی، سوخت بارگیری می‌کنند؟
همه کشتی‌های فعال در تجارت بین‌الملل GPS دارند و موقعیت مکانی خود را گزارش می‌کنند و موسسات بین‌المللی از همین طریق میزان انتقال نفت توسط نفتکش‌ها را میان کشورهای مختلف بررسی می‌کنند و اینگونه حجم تجارت انرژی را زیر نظر دارند. اما کشتی‌های ارواح برای انتقال نفت، موقعیت مکانی خود، بارنامه و مسیر حرکت خود را اعلام نمی‌کنند و وارد تاریکی اطلاع‌رسانی می‌شوند. در مدارک بارگیری نفت هم اساسا اسمی از کشتی‌های موسوم به ارواح آورده نمی‌شود. کشتی‌های ارواح در بسیاری از موارد روی آب بارگیری می‌کنند و روی آب هم بار خود را در نزدیکی محل، به مشتری تحویل می‌دهند. کشتی‌های ارواح برای انتقال نفت کشورهای تحت تحریم روی دریا نفت را به خریداران تحویل می‌دهند و چون وارد بندر نمی‌شوند هیچ اطلاعاتی از این کشتی‌ها ثبت نمی‌شود.
ایران گزارش داده بود که 180 کشتی ارواح نفت ایران را به دنیا می‌رسانند. تعداد این کشتی‌ها چقدر است؟
شاید 180 کشتی ارواح برای انتقال نفت ایران کمی اغراق‌آمیز باشد، اما در شرایط فعلی که ایران و روسیه نفت خود را از طریق کشتی‌های ارواح به دنیا می‌رسانند، احتمالا این عدد برای فعالیت ارواح در ایران و روسیه زیاد دور از ذهن نباشد. ایران و روسیه حداقل سه میلیون بشکه نفت در روز با کشتی‌های ارواح به دست خریداران خود می‌رسانند و اگر میزان باری که هر کشتی می‌تواند حمل کند را یک میلیون بشکه و مدت زمان سفر هر کشتی را دوماه در نظر بگیریم، فعالیت 180 کشتی ملقب به ارواح زیاد دور از ذهن نیست.
گزارش‌هایی در رابطه با گرایش کشتی‌های ارواح به روسیه وجود دارد. دلیل گرایش به روسیه چیست؟ این اتفاق چه تبعاتی برای صادرات نفت ایران دارد؟
کشتی ارواح چیزی شبیه به سوخت‌بر یا کولبر است. کار این کشتی‌ها جابه‌جایی تاریک کالاها و محصولات است و برای هرکسی که بیشتر و بهتر پول پرداخت کند، کار می‌کنند. ظاهرا روسیه پول بیشتری به کشتی‌های ارواح برای انتقال نفت می‌پردازد. البته نکته مهم در این بحث وجود بازار تاریک است. وقتی بازار تاریک فروش نفت رونق بگیرد مطمئن باشید تعداد کشتی‌های ارواح افزایش پیدا می‌کند. روزگاری آمارها از وجود 50 کولبر در کردستان خبر دادند و حالا گزارش‌ها حاکی از فعالیت بیش از دو هزار نفر در این مسیر است. وقتی بازار تاریک نفت رونق داشته باشد، تعداد کشتی‌های ارواح هم افزایش پیدا می‌کند. فعالیت این کشتی‌ها در روسیه تاثیر چندانی روی تجارت نفت ایران ندارد.
سهم کشتی‌های ارواح از بازار بین‌المللی نفت چقدر است؟ نهادهای بین‌المللی می‌توانند این بازار را تحریم کنند؟
روزانه حدود پنج درصد کل تجارت نفت دنیا را ناوگان ارواح جابه‌جا می‌کنند. این پنج درصد نفت تاریک برای دنیا صرفه اقتصادی دارد. مخصوصا اگر در شرایط فعلی جلوی این تجارت گرفته شود، قیمت انرژی در دنیا افزایش پیدا می‌کند. پس تا زمانی که بازارش وجود دارد و عده‌ای از این محل نفع اقتصادی می‌برند، حتی ابرقدرت دنیا هم نمی‌تواند جلوی این بازار را بگیرد. دولت آلمان ظاهرا اعلام می‌کند که با اینگونه تجارت نفت مخالف است، اما اگر نفت تاریک وارد بازار نشود، قیمت انرژی و در نتیجه تورم برای شهروند آلمانی افزایش پیدا می‌کند و به همین دلیل این کشور چشم خود را روی اینگونه فعالیت‌ها در جهت نفع شخصی بسته است. حکام می‌دانند که این تجارت جریان دارد و می‌دانند که در شرایط فعلی این تجارت بیشتر از اینکه ضرری برای آنها داشته باشد، به نفع آنها تمام می‌شود. پس چشم خود را روی این ماجرا بسته‌اند. البته هیچ آمار رسمی‌ای در این رابطه وجود ندارد و اعداد مطرح‌شده فرضیات است.
با توجه به تحریم‌های جدید آمریکا علیه ایران، این تجارت می‌تواند ادامه داشته باشد؟ چرا این تجارت برای دنیا جذاب است؟
جامی می‌گوید: «پری رو تاب مستوری ندارد/ در ار بندی سر از روزن برآرد.» تا زمانی که بازار برای نفت کشورهای تحریم‌شده وجود داشته باشد این تجارت هم ادامه دارد. کشورهای تحریم‌شده نفت خود را با تخفیف عرضه می‌کنند و با وجود ناوگان ارواح، نفت را به خریدار در محل تحویل می‌دهند. این قیمت پایین و تحویل در محل برای خریداران نفت جذابیت ایجاد می‌کند و ریسک پایینی هم دارد. اگر در شرایط فعلی، با توجه به جنگ روسیه و اوکراین شما در اروپا پالایشگاه داشته باشید، از فرصت نفت ارزان استفاده نمی‌کنید؟ طبیعتا این بازار برای بازیگران نفع دارد.
سازوکار مالی این کشتی‌ها چگونه است؟ خریداران عمده نفت تاریک چه کشورهایی هستند؟
هیچ‌کس از این موضوع آماری ندارد، اما به نظر می‌رسد از پول نفت فروش رفته، هزینه انتقال این کشتی‌ها پرداخت می‌شود. طبیعتا هزینه این کشتی‌ها به دلیل ریسک بیشتر، از حمل‌ونقل عادی بیشتر است. کشورهای تایوان، کره، ژاپن و کشورهای صنعتی اروپا خریداران عمده نفت تاریک هستند.
