ترکیه، تهدیدی برای ایران که جدی گرفته نمی شود

مرکز پژوهش های مجلس معتقد است با توجه به ورود بازیگران جدید به ویژه ایالات متحده، استراليا و روسيه با امكان عرضه  LNGدر حوزه آسيا پاسفيک از یکسو و رشد چشمگير عرضه گاز در منطقه خاورميانه و شمال آفریقا به ویژه عراق، عربستان، الجزایر و مصر و حتی رژیم صهيونيستی ازسوی دیگر، چشم انداز روشنی برای افزایش صادرات گاز ایران در بازارهای اصلی مصرف در افق  2040نمی توان متصور بود.

به گزارش «انرژی امروز» بازارهای انرژی جهان در سال  2018وضعيت کم سابقه ای را تجربه کردند که به اعتقاد صاحب نظران نقش مهمی در تغيير سناریوهای جهانی انرژی در بلندمدت ایفا خواهد کرد. در این مقطع، با وجود کاهش رشد توليد ناخالص داخلی جهان و رشد قيمت حامل های انرژی به ویژه نفت خام، رشد سریع و بی سابقه تقاضای انرژی و انتشار کربن مشاهده شد که ریشه در پدیده تغييرات آب و هوای جهان دارد.

درواقع تأثير تغييرات آب و هوایی به صورت افزایش تعداد روزهای بسيار گرم و بسيار سرد در مناطق مختلف جهان، رشد غيرمعمول تقاضای انرژی برای گرمایش و سرمایش را به دنبال داشته است که موجب افزایش قابل توجه و همزمان مصرف نفت خام، گاز طبيعی و زغال سنگ شد.

از دیگر رویدادهای مهم سال  2018می توان به ثبت دو رکورد تاریخی برای افزایش توليد نفت و گاز طبيعی ازسوی ایالات متحده اشاره کرد. دستيابی به  2.2ميليون بشكه در روز رشد توليد نفت و افزایش توليد گاز طبيعی به ميزان  520ميليون مترمكعب در روز (معادل  19فاز ميدان گازی پارس جنوبی) تنها در یک سال ازسوی ایالات متحده و رشد بی سابقه توليد  LNGاستراليا با کسب سهم 40 درصدی از کل افزایش توليد  LNGجهان در سال  2018را میتوان نقاط عطفی در بازار جهانی نفت و گاز دانست که در سال  2019نيز این روند البته در سطحی پایينتر تكرار شد.

اتفاق مهم طرف تقاضای بازار در این مقطع زمانی، اختصاص حدود  70درصد از رشد مصرف انرژی جهان بهترتيب به چين، ایالات متحده و هند بود که در این زمينه چين و ایالات متحده بالاترین رشد مصرف نفت و گاز و هند بيشترین سطح افزایش مصرف زغالسنگ را تجربه کردند.

مرکز پژوهش های مجلسی در گزارش « بررسی تحولات سالهای  2018و  2019و چشم انداز بازارهای جهانی انرژی در افق :2040 فرصتها و تهدیدات پیش روی ایران» می نویسد: در مقطع زمانی مورد بررسی، توليد جهانی انرژیهای تجدیدپذیر، برق آبی و هسته ای رشد چشمگيری نداشت و در کنار رشد قابل توجه انرژی های فسيلی و رشد فزاینده انتشار کربن، نگرانی های جدی کارشناسان درخصوص تحقق اهداف توسعه پایدار با اتكا به اقتصاد کم کربن را بهدنبال داشته است.

مرکز پژوهش های مجلس در ادامه مهمترین فرصتها و تهدیدهای پيشرو بخش انرژی به ویژه نفت و گاز ایران را در بلندمدت به این شرح اعلام کرده است:

فرصتها

مرکز پژوهش های مجلس فرصت های پی روی صنایع انرژی ایران را به موارد زیر تقسیم بندی کرده است:

.1تغيير مرکز ثقل اقتصاد جهان از غرب به جنوب و شرق آسيا و به تبع آن رشد قابل توجه تقاضای نفت و گاز چين، هند، اندونزی و سایر اقتصادهای نوظهور شرق آسيا و منطقه خاورميانه در مجاورت ایران؛

.2ارتقای جایگاه گاز در بازار جهانی انرژی؛

.3رشد توليد گاز ترکمنستان و آذربایجان در بلندمدت و امكان ترانزیت یا سوآپ آن به بازارهای مختلف از طریق ایران؛

.4امكان صادرات گاز طبيعی به هند به صورت  LNGو  CNGاز جنوب کشور؛

.5امكان صادرات  LNGبه چين با سرمایه گذاری شرکتهای چينی با ایجاد تأسيسات مایع سازی گاز؛

.6امكان صادرات گاز طبيعی به پاکستان و در ادامه به چين از طریق خط لوله؛

.7افزایش ظرفيت خدمترسانی به کشتی های عبوری (بانكرینگ) در دریای عمان و خليج فارس؛

.8افزایش سطح خدمات فنی و مهندسی در حوزه های مختلف بالادست و پایين دست نفت و گاز و پتروشيمی؛

.9قابليت استفاده از امكانات سرزمينی کشور برای معاوضه (سوآپ) و ترانزیت نفت خام و فراورده های نفتی و گازی؛

.10وجود مازاد تقاضا و نياز شدید کشورهای عربی حاشيه خليج فارس به واردات گاز طبيعی؛

11. ظهور تكنولوژی های جدید برای ارتقای روشهای توسعه و بهره برداری از ميادین هيدروکربوری؛

.12وجود بازار متنوع ارائه خدمات مورد نياز صنعت نفت و گاز در خليج فارس و دریای عمان؛

.13وجود ظرفيتهای بهينه سازی مصرف سوخت و انرژی در کشور با تكيه به پيشرفتهای فناورانه؛

.14وجود برخی امكانات و بسترهای زیرساختی لازم در سطح منطقه برای مبادله حامل های انرژی؛

.15وجود بازارهای بزرگ در سطح منطقه، آفریقا و آمریكای جنوبی برای حضور شرکتهای ایرانی فعال در زمينه انرژی

تهدیدات

.1رشد توليد و صادرات نفت خام و گاز طبيعی ( )LNGایالات متحده به بازارهای مختلف؛

.2رشد توليد گاز روسيه و افزایش صادرات آن به صورت خط لوله و  LNGبه آسياپاسفيک و خاورميانه؛

.3ایفای نقش محوری توسط استراليا در بازار  LNGجنوب و شرق آسيا؛

.4رشد توليد گاز طبيعی و افزایش صادرات  LNGقطر از ميدان مشترک پارس جنوبی؛

.5تقویت جایگاه ترکيه به عنوان کریدور انرژی منطقه در بلندمدت و کاهش قدرت چانه زنی برای ادامه صادرات گاز ایران به این کشور و یا قطع آن؛

.6رشد قابل توجه توليد گاز عراق در بلندمدت و کاهش قدرت چانه زنی برای ادامه صادرات گاز ایران به این کشور و یا قطع آن؛

.7رشد توليد و صادرات نفت خام عراق به ویژه نفت سنگين از ميادین مشترک غرب کارون؛

.8سرمایه گذاری گسترده سابيک عربستان برای افزایش صادرات محصولات پتروشيمی با تكيه به رشد توليد داخلی گاز طبيعی این کشور بهعنوان خوراک؛

.9بازگشت ونزوئلا به بازار نفت با تكيه به رشد توليد نفت سنگين در بلندمدت؛

.10ادامه روند تحریم در ميان مدت و عدم انتقال فناوریهای پيشرفته و جذب سرمایه گذاری خارجی و به تبع آن امكان افت توليد و صادرات نفت، گاز، فراورده های نفتی و محصولات پتروشيميایی و از دست رفتن بازارهای موجود و بالقوه؛

.11رشد مصرف داخلی انواع مواد هيدروکربوری و کاهش تدریجی خالص صادرات آنها (شدت انرژی بالای کشور)

.12محدودیت بانکهای بزرگ خارجی در ارائه خدمات بانكی و پولی به جمهوری اسلامی ایران؛

.13اکتشاف و توسعه ميادین گازی جدید در شرق دریای مدیترانه و حذف ایران از بازار گاز اروپا؛

.14دستمزد بالای نيروهای متخصص در صنعت نفت و گاز در کشورهای نفتخيز همسایه و دیگر نقاط جهان

نتیجه

تحليل آینده بازارهای جهانی انرژی، بازگوکننده فرصتهای قابل توجه و ارزشمندی برای ایران در بلندمدت است که باید از هم اکنون برای بهره مندی بهينه و مؤثر از آن تدابير ویژهای اندیشيد.

رشد قابل توجه تقاضای گاز جهان با مرکزیت جنوب و شرق آسيا و حوزه خاورميانه، افزایش نياز به واردات گاز در کشورهای همسایه ایران نظير امارات، کویت، پاکستان، رشد توليد گاز ترکمنستان و آذربایجان و امكان انتقال گاز مازاد توليدی به بازارهای منطقه از طریق ایران، فرصتهای طلایی هستند که در صورت اتخاذ راهبردهای صحيح و کارآمد به افزایش سهم ایران از تجارت گاز جهان خواهد انجاميد.

مرکز پژوهش های مجلس معتقد است با توجه به ورود بازیگران جدید به ویژه ایالات متحده، استراليا و روسيه با امكان عرضه  LNGدر حوزه آسيا پاسفيک از یکسو و رشد چشمگير عرضه گاز در منطقه خاورميانه و شمال آفریقا به ویژه عراق، عربستان، الجزایر و مصر و حتی رژیم صهيونيستی ازسوی دیگر، چشم انداز روشنی برای افزایش صادرات گاز ایران در بازارهای اصلی مصرف در افق  2040نمی توان متصور بود.

علاوه بر تلاش مستمر ایالات متحده برای انزوای ایران در بازار جهانی انرژی و ممانعت از به فعليت رسيدن ظرفيتها و قابليتهای قابل توجه ایران در کسب سهم از بازارهای نفت و گاز، ظهور بازیگران جدید نظير استراليا و عراق، تلاش ترکيه برای ایفای تقش محوری به عنوان کریدور انرژی منطقه، یكی از جدیترین تهدیدات پيش روی ایران در بازارهای انرژی که کمتر مورد توجه قرار میگيرد، تلاش فزاینده و همه جانبه روسيه برای کسب سهم از بازار نفت و گاز هند است. روسيه از مدتها پيش و در چارچوب راهبردی بلندمدت درصدد افزایش صادرات گاز خود به چين با احداث خطوط لوله، رشد صادرات گاز بهصورت  LNGو افزایش صادرات نفت خام به چين است و در این زمينه پيشرفتهای قابل ملاحظه ای به دست آورده است.

با وجود تهدیدات مختلف مورد اشاره، کماکان امكان اتخاذ راهبردهای دقيق و سنجيده برای بخش انرژی به ویژه نفت و گاز ایران با استفاده از قوتها و بهره مندی از فرصتهای پيشرو جهت نيل به جایگاه شایسته و حقيقی کشور در بازارهای جهانی انرژی وجود دارد.