تمرکز اروپایی‌ها بر استخراج لیتیوم
همه در فکر روش‌های جدید برای تولید و استخراج «طلای سفید»
با متعهد شدن اتحادیه اروپا به عرضه گسترده وسایل نقلیه الکتریکی تا سال 2035، انتظار می‌رود تقاضا برای فلزات مورد نیاز برای تولید باتری‌ها، به ویژه لیتیوم، افزایش یابد. این بازار در حال حاضر تحت سلطه چند کشور خاص است، اما اروپا قصد دارد به هر طریقی که شده به باشگاه تولیدکنندگان لیتیوم بپیوندد.
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، به روزنامه Les Echos گفت دولت او می‌خواهد وسایل نقلیه الکتریکی را در دسترس همگان قرار دهد. مکرون تاکید کرد که خانوارها باید بتوانند قادر به خرید وسایل نقلیه الکتریکی باشند.
با توجه به اینکه فروش خودروهای احتراقی از سال 2035 در اتحادیه اروپا ممنوع خواهد شد، فرانسه در تلاش است تا به تدریج خودروهای استفاده کننده از سوخت فسیلی را حذف کند. این حرکت فرانسوی‌ها یک گام اساسی در مسیر انتقال انرژی است، اما یک مشکل جدی نیز ایجاد می‌کند: آنها به مقادیر بسیار زیادی از فلزات مورد نیاز برای تولید باتری‌ها، به ویژه لیتیوم، نیاز خواهند داشت.
اعداد سخن می‌گویند
بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، از سال 2015، حجم تولید لیتیوم که مدت‌هاست به «طلای سفید» معروف شده، در سراسر جهان سه برابر شده و در سال 2021 به یکصدهزار تن رسید. بر اساس مطالعه‌ای که توسط دانشگاه KU Leuven بلژیک انجام شده، اروپا در سال 2050 حدود 35 برابر بیشتر از امروز محتاج لیتیوم خواهد بود.
کمیسیون اروپا به خوبی از این نگرانی آگاه است و لیتیوم را در فهرست «مواد خام حیاتی ِ در معرض کمبود در سال 2020» گنجانده است. اورسولا فون‌درلاین، رئیس کمیسیون اروپا، سپتامبر امسال گفت که لیتیوم به زودی حتی از نفت و گاز هم مهم‌تر خواهد شد.
قدم‌های اولیه در پروژه‌های استخراج
تولید لیتیوم امروزه تحت سلطه چند کشور است. استرالیا 20 درصد از ذخایر طلای سفید جهان را در اختیار دارد و آرژانتین، شیلی و بولیوی درمجموع 60 درصد از ذخایر جهانی لیتیوم را در خود جای داده‌اند. از سوی دیگر، چین حدود 17 درصد از موجودی لیتیوم جهان را در خود جای داده است. با توجه به اینکه تنها پنج کشور اشاره شده 90 درصد تولید جهانی را کنترل می‌کنند، آژانس بین‌المللی انرژی، این وضعیت را «شبه انحصاری» نامیده است.
اتحادیه اروپا امیدوار است با بالا گرفتن تب تولید طلای سفید از ذخایر اصلی این قاره که در پرتغال، آلمان، اتریش و فنلاند واقع شده، حداکثر استفاده را ببرد. . در سال 2018 دفتر تحقیقات زمین‌شناسی و معدن فرانسه (BRGM) تحقیقی انجام داد که طی آن مشخص شد ذخایر لیتیوم این کشور در مناطق آلزاس، منطقه مرکزی ماسیف و همچنین در منطقه آرموریکن ماسیف ِ بریتانی قرار دارد.
استخراج و تولید لیتیوم اروپا عمدتاً توسط شرکت‌های کوچک و متوسط انجام می‌شود. موفق‌ترین آنها در فنلاند قرار دارند. تولید لیتیوم در این کشور می‌تواند در سال 2024 از معدنی کوچک واقع در 600 کیلومتری شمال هلسینکی آغاز شود. یک شرکت استرالیایی به نام «اروپا متالز» هم قصد استخراج لیتیوم ار معادن قدیمی قلع واقع در شمال پراگ (جمهوری چک) را دارد. پروژه‌های مشابهی نیز در آلمان و اتریش در حال انجام هستند.
مواجهه با پیامدهای زیست‌محیطی
استخراج لیتیوم کار چندان راحتی نیست و این پروژه‌ها اغلب با نارضایتی عمومی مواجه می‌شوند. در پرتغال، استخراج از یک معدن روباز که بزرگ‌ترین معدن در اروپای غربی است، قرار بود در سال 2026 در روستای کوواس دو باروسو انجام شود.، اما در پی اعتراضات متعدد، استخراج از این معدن به حالت تعلیق درآمده است.
در صربستان، افتتاح معدن جدار چند ماه قبل از انتخابات ریاست جمهوری در ژانویه 2022 لغو شد. در فرانسه، باربارا پومپیلی، وزیر سابق محیط زیست، ایده بهره‌برداری از لیتیوم را در روستای کوچک ترگونک، در منطقه فینیسر ِ بریتانی در فوریه 2021 مطرح کرد، اما اعلام شدن این منطقه به‌عنوان منطقه حفاظت شده، اعتراض بومی‌ها را برانگیخت.
فرانسه به دنبال «لیتیوم سبز»
مدتی است که فرانسوی‌ها در حال مطالعه بر روی استخراج «لیتیوم سبز» هستند. برخلاف استخراج سنتی لیتیوم از سنگ‌ها یا بیابان‌های نمک، «لیتیوم سبز» از منابع زمین‌گرمایی با روش استخراجی مشابه چاه تولید می‌شود. در منطقه آلزاس فرانسه، پروژه اروپایی EuGeLi (لیتیوم زمین‌گرمایی اروپا) در حال انجام است. اخیراً اولین کیلوگرم از لیتیوم سبز با استفاده از این تکنیک استخراج شده اما در حال حاضر، این تکنیک بسیار گران است و نمی‌توان آن را به عنوان روشی صنعتی برای استخراج لیتیوم در نظر گرفت.
تکنیک جایگزین دیگر، تمرکز بر تصفیه لیتیوم به جای استخراج آن است. با افتتاح یک پروژه در اوایل ژوئن، شرکت «ویردیان لیتیوم» مستقر در استراسبورگ، قصد دارد تا پایان سال 2025 اولین کارخانه لیتیوم فرانسوی را برای استفاده در باتری اتومبیل‌های برقی افتتاح کند. این شرکت، سنگ معدن خود را از آمریکای لاتین تامین خواهد کرد و هدف آن تولید یکصدهزار تن هیدروکسید لیتیوم تا سال 2030 است.
از منظر زیست‌محیطی، این حرکت یک مزیت بزرگ نیز خواهد داشت. در حال حاضر، لیتیوم از طریق چین برای پالایش به اروپا منتقل می‌شود. اتحادیه اروپا اعلام کرده که قصد دارد 3 کارخانه بسیار بزرگ برای تولید باتری راه‌اندازی کند.
آخرین راه؛ تمرکز بر بازیافت باتری
حتی اگر همه این پروژه‌ها به نتیجه برسند، باز هم نمی‌توانند با لیتیوم موجود بیابان‌های نمک آمریکای جنوبی یا تولید استرالیا رقابت کنند. بنابراین اتحادیه اروپا ناچار از بازیافت باتری‌های مصرف شده است.
البته در حال حاضر، هنوز مقدار فلزات قابل بازیافت محدود است، زیرا باتری های لیتیومی تا ده سال پیش وجود نداشتند. اما تا سال 2035، عمر بسیاری از باتری‌های وسایل نقلیه الکتریکی به پایان می‌رسد و این باتری‌های خارج از رده، ذخیره‌ای قابل توجه برای بازیافت خواهند بود. تا سال 2050، حدوداً 40 تا 75 درصد از نیازهای فلزی اتحادیه اروپا از طریق بازیافت باتری‌ها تامین می‌شود. این امر امنیت عرضه و همچنین کاهش اثرات زیست‌محیطی را تضمین می‌کند.
