دگرگونی حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی با ملی شدن صنعت نفت ایران

محسن حائری نژاد | رئیس توسعه و تحقیقات تکنولوژی شرکت راه اندازی و بهره برداری صنایع نفت (OICO)و عضو شورای مرکزی بین اللملی رشد قشم

در مسیر بهار و آخرین روز هر سال علاوه بر اینکه نوید بخش آغازی دوباره در  تقویم ایران است، یادآور ملی شدن صنعت نفت است. هفتاد و دومین سال از آن روز می گذرد.

اکتشاف نفت در پنجم خردادماه سال ١٢٨٧ هجری شمسی و ملی شدن صنعت نفت ایران در  29 اسفندماه  سال 1329 را می‌توان دو مقطع زمانی دانست که با گشودن فصل تازه ای در تاریخ ایران، حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور را متحول کرد.

از فوران نخستین چاه نفت ایران و خاورمیانه در مسجدسلیمان و به دنبال آن تولد صنعت نفت ایران و در ادامه آن ملی شدن صنعت نفت ایران، از زمانی که مردم تنها برای روشنایی از نفت خام استفاده می کردند تا به امروز که تقریبا در هر صنعتی، ردپایی از نفت خام و فرآورده های آن دیده می شود، سالها می گذرد. پس از گذشت سالها هنوز هم نفت، نقش اساسی در اقتصاد ایران و کشورهای نفتخیز جهان دارد. هر چند

نفت که طلای سیاه را به خود گرفته است و با گذشت سال ها و عبور از مراحل گذار تاریخی و تحولاتی که بر ایران و منطقه خاورمیانه گذشته و امروز به نقطه ی در دوران گذار انرژی رسیده است. نهضت ملی شدن صنعت نفت را باید یکی از رویدادهای تاریخی مهم ایران معاصر به حساب آورد که تاثیرات بیشمار بر تحولات سیاسی- اجتماعی ایران در سالهای بعد از خود گذاشت .به این ترتیب فصل تازه ای در تاریخ کشور گشوده شد و حیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران را دچار دگرگونی کرد.

آینده نفت در جهان و ایران

با توجه به شتاب گرفتن گذار به انرژی کم کربن، ذخایر نفت کشورهای در معرض ریسک تبدیل شدن به داراییهای کم ارزش قرار دارند. در نتیجه اهمیت توسعه میادین نفت و گاز ایران در طی دهه های آتی بسیار حائز اهمیت می‌باشد. صنعت نفت و گاز جهان در سال 2022 سودهای بی سابقه ای به دست آورد و جریان نقدی فراوانی را برای تامین مالی استراتژی های خود در سال 2023 فراهم کرد. آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرد که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جهانی قرار است در پنج سال آینده تقریبا دو برابر شود. این سازمان می‌گوید که بحران انرژی دولت‌ها را مجبور کرده است تا اهداف انرژی‌های تجدیدپذیر موجود را تسریع کنند. انرژی خورشیدی و بادی پیشتاز این افزایش هستند و انتظار می‌رود چین در این دوره سه برابر بیشتر از مجموع سایر نقاط جهان در انرژی خورشیدی سرمایه‌گذاری کند. آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش انرژی‌های تجدیدپذیر ۲۰۲۲ خود می‌گوید از زمان حمله روسیه به اوکراین در فوریه، شتاب قابل‌توجهی در ظرفیت انرژی سبز وجود داشته است. رشد ظرفیت کل انرژی‌های تجدیدپذیر قرار است در پنج سال آینده در سراسر جهان تقریبا دو برابر شود و از زغال سنگ به‌عنوان بزرگ‌ترین منبع تولید برق پیشی بگیرد.

بدون شک آینده صنعت نفت در جهان و ایران وابسته به داشتن تکنولوژی و فناوری است. موضوع فناوری با پایان یافتن تولید از میادین آسان و مخازن بزرگ روز به روز نقش خود را پر رنگ تر می کند. امروزه فناوری های جدید از اکتشاف تا حفاری تاثیر خود را گذاشته و Shale Oil حتی در قیمت های پایین هم باصرفه اقتصادی شده است که ناشی از رشد فناوری و تکنولوژی می باشد.  نفت به عنوان موتور محرک توسعه صنعتی، اقتصادی و اجتماعی کشورمان، اهمیت و اولویت مضاعف دارد امید است مسیر فعالیتهای توسعه ای صنعت نفت سرعت بیشتری و تبدیل ثروت به ارزش افزوده برای کشورمان همزمان با ارتقاء قدرت چانه زنی در معاملات بین المللی باشد.

نتیجه گیری

ایران یکی از منابع مهم انرژی در دنیا بشمار می رود وجود میدان های عظیم نفتی و گازی ایران را به یکی از کشورهای ژئوپلتیک در منطقه تبدیل کرده است. صنعت نفت از موثرترین و بزرگترین صنایع جهان و به ویژه ایران است. روند شتابان توسعه اقتصادی و صنعتی در بسیاری از کشور های جهان و ایران  تا حدود بسیار زیادی به این صنعت ارتباط دارد. ایران به عنوان یک کشور رو به رشد دارای منابع غنی و بزرگ نفت و گاز است و با این پتانسیل بالقوه انرژی، به دلیل همجواری با منابع انرژی دریای خزر و خلیج فارس و نیز دسترسی به آبراه های بین المللی، برای مبادله انرژی از جایگاه بسیار ویژه ای در جهان برخوردار است.