سایه بحران؛ از مدیترانه تا تنگه هرمز/ تاثیر جنگ بر صادرات گاز اسرائیل

فاطمه لطفی

مترجم و روزنامه‌نگار

در سال 1999 یک میدان گازی در سواحل جنوبی سرزمین‏های اشغالی کشف شد. این منبع گازی هرچند کوچک بود اما اولین قدم در کاهش وابستگی کامل رژیم اسرائیل به واردات نفت و گاز مورد نیازش بود؛ وارداتی که منبع آسیب‏پذیری و تنش بی‏شمار برای این رژیم بوده است. به‏طور کلی تا قبل از کشف این منبع، دریای مدیترانه شرقی از نظر ذخایر قابل توجه نفت و گاز دریای مرده‏ای محسوب می‏شد اما در سال 2009، شرکت نوبل انرژی و شرکای اسرائیلی آن میدان تامار را کشف کردند. این میدان در 90 کیلومتری غرب بندر حیفا در عمق 1700 متری سطح دریا قرار دارد. برآوردهای آن زمان نشان داد که این میدان گازی حدود 300 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و 14 میلیون بشکه میعانات گازی دارد. غول نفت و گاز شورون 25 درصد سهام این میدان را در اختیار دارد. از همان زمان کشف این میدان، امیدهای اسرائیل برای عرض اندام در عرصه انرژی جهانی را بیدار کرد. لویانان، میدان عظیم دیگری است که به حق برازنده نامش است. این میدان در سواحل مدیترانه در جنوب غربی میدان گازی تامار قرار دارد. در سال 2017 برآوردهای محافظه‏کارانه اعلام کردند که این میدان با 22 تریلیون فوت مکعب گاز، توان کافی برای تامین نیاز داخلی 40 سال آینده اسرائیل را دارد. پس از کشف میدان‏ گازی لویاتان، لبنان اعلام کرد که این میدان تا آب‏های این کشور گسترش می‏یابد. سال گذشته لبنان به احداث یک سکوی نفت و گاز در این منطقه اعتراض کرد و اسرائیل را متهم کرد که در منطقه مورد مناقشه دو طرف این تأسیسات را احداث کرده. اما اسرائیل می‏گوید این سکوها در محدوده مورد اختلاف دو کشور نیستند و بنابراین شامل مذاکرات میان دو طرف که از سال ۲۰۲۰ آغاز شده هم نمی‏شوند.

حال با آغاز موج جدید درگیری بین اسرائیل و غزه، که یکی از شدیدترین درگیری‏ها بین دو کشور در دهه‏های گذشته است، امنیت انرژی منطقه هم به خطر افتاده است. از زمان آغاز درگیری‏ها تحلیلگران بسیاری نسبت به مختل شدن عرضه انرژی جهانی هشدار داده‏اند. این موضوع تنها عرضه گاز اسرائیل را دربرنمی‏گیرد. بلکه نگاه تحلیلگران به گسترش احتمالی درگیری‏ها، باز شدن پای دیگر کشورها از جمله ایران به این مناقشه و در نهایت احتمال ایجاد مشکل برای تنگه هرمز و عرضه نفت از این منطقه هم هست. در این گزارش به‏طور خلاصه نظر تحلیلگران مختلف را درباره تاثیر این مناقشه بر صادرات گاز منطقه به‏ویژه به اروپا و مصر و نیز برآوردهای کارشناسان از احتمال تاثیر‏گذاری این جنگ بر بسته شدن تنگه هرمز را بررسی کرده‏ایم.

جنگ در غزه و تاثیر آن بر تنگه هرمز

فارن‏پالیسی در گزارشی نوشته است که جنگ اسرائیل و حماس می‏تواند امنیت انرژی جهانی را مختل کند. به اعتقاد این نشریه، اگر درگیری بیش از این طول بکشد و بدتر از این ادامه یابد، اثرات آن می‏تواند بر تولید و انتقال گاز در منطقه تاثیر بگذارد. به اعتقاد گزارش‏گران این نشریه، اسرائیل با منابع فراوان گاز طبیعی فراساحلی خود، مدت‏ها رویای آن را داشت که خود را به‏عنوان یک بازیگر اصلی انرژی در شرق مدیترانه تثبیت کند و حتی تبدیل به تامین‏کننده کلیدی گاز اروپا شود. اما درحالی‏که این رژیم با حمله غافلگیرکننده ویرانگری از سوی حماس درگیر است، چشم‏انداز یک جنگ تمام‏عیار تهدیدی برای تضعیف بازارهای جهانی انرژی، به‏ویژه بر عرضه گاز و نیز جاه‏طلبی‏های انرژی اسرائیل است.

در پی حمله حماس به شهرک‏های اسرائیلی، قیمت گاز طبیعی اروپا و نفت جهانی به ترتیب 14 و 4 درصد افزایش یافت که نشان‏دهنده عدم اطمینان بیشتر و ترس از تشدید درگیری است. قیمت نفت افزایش یافت زیرا دوباره این نگرانی وجود داشت که اگر ایران وارد این درگیری‏ها شود، ممکن است تنگه هرمز را ببندد؛ این امر باعث می‏شود تقریباً یک‏سوم نفت دریابرد دنیا از صادرات بازبماند. قیمت گاز طبیعی هم اولاً به این دلیل افزایش یافت که اسرائیل یک یک سکوی تولید دریایی بزرگ را در برد موشک غزه قرار داشت، تعطیل کرد، و دوم به این دلیل که به‏طور مرموزی حفره‏ای در خط لوله‏ای در دریای بالتیک ایجاد شد که به بازیگران «خارجی» نسبت داده شد. به گزارش رویترز، مقامات دولت فنلاند، روز سه‏شنبه 10 اکتبر، اعلام کردند که یک خط لوله گاز زیر دریا و یک کابل مخابراتی که فنلاند و استونی را از زیر دریای بالتیک به هم متصل می‏کند، در اقدامی عمدی آسیب دیده است. براساس همین گزارش ینس‏استولتنبرگ، دبیرکل ناتو گفت که ناتو اطلاعات خود را در مورد خسارات وارده در دسترس مقامات دولت‏ها قرار داده و آماده حمایت از متحدان خود است. نشت گاز از این خط باعث شد تا انتقال گاز از این خط لوله متوقف شود.

تحلیلگران انرژی فارن‏پالیسی بر این باورند که اگر درگیری‏ها گسترش یابد و سایر کشورها را نیز درگیر کند، می‏تواند امواج شوک انرژی را در بازارهای جهانی انرژی ایجاد کند و خطوط عرضه کلیدی را مختل کند و در عین حال تلفات انسانی ویرانگری به همراه داشته باشد. آنها هشدار می‏دهند جنگ علاوه بر تاثیر بر صنعت گاز طبیعی اسرائیل، که در دهه گذشته به ستونی از اقتصاد و امنیت انرژی این کشور تبدیل شده است، در صورت دخالت مستقیم ایران، قیمت نفت را افزایش می‏دهد و کشتیرانی بین‏المللی را در تنگه هرمز از مسیر معمول تجاری خود خارج می‏کند.

الیزابت براو، عضو مؤسسه امریکن اینترپرایز، در مقاله‏ای در وب‏سایت فارن‏پالیسی می‏نویسد: اگر بیمه‏گران نفت‏کش‏ها مطمئن شوند که تنگه هرمز با مشکل مواجه خواهد شد و مالکان نفت‏کش‏ها به دنبال یافتن مسیرهای طولانی‏تری برای انتقال نفت بروند، در این صورت جهشی در بیمه‏های این نفتکش‏ها شاهد خواهیم بود. کورمک مک‏گری، تحلیلگر امور دریایی از مرکز مشاوره کنترل ریسک نیز معتقد است: «فکر نمی‏کنم به نفع ایران باشد که تنگه هرمز را ببندد. اما مالکان کشتی‏ها بسیار محتاط هستند. من از برخی از مالکان شنیده‏ام که می‏خواهند در صورت حمله مجدد به هر کشتی دیگری، به‏طور کامل از تنگه هرمز خارج شوند». به اعتقاد این تحلیلگر «هر گونه کشتیرانی وابسته به اسرائیل به‏ویژه در معرض خطر است». الیزابت براو در تحلیل خود برای فارن پالیسی می‏نویسد: «این موضوع بیمه‏گران و مالکان کشتی‏ها را در حالت آماده‏باش قرار داده است. بدان معنا که بیمه‏گران باید تصمیم بگیرند که آیا می‏توانند خطر عبور کشتی‏ها از این منطقه را بپذیرند یا نه؟» نیل رابرتز، دبیر کمیته جنگ مشترک، سازمان بیمه‏ای مستقر در لندن که سطوح ریسک کشتیرانی بین‏المللی را تعیین می‏کند، معتقد است: «از آنجایی که ترانزیت از طریق هرمز باید از قبل رایزنی شده باشد، پذیره‏نویس‏ها می‏توانند به سرعت به هر تحولی واکنش نشان دهند».  الیزابت براو تاکید می‏کند که نگرانی در مورد نفتکش‏ها در تنگه هرمز در حالی که صدها اسرائیلی و فلسطینی در عرض چند روز کشته شده‏اند، شاید بیهوده به نظر برسد. اما از آنجایی که جهان هنوز برای تامین 31 درصد انرژی خود به نفت [عبوری از این تنگه] وابسته است، هرگونه اختلال در این تنگه عواقب بلادرنگی خواهد داشت؛ و شرکت‏های کشتیرانی، کاپیتان‏ها، بیمه‏گران و در نهایت مصرف‏کنندگان گروگان‏هایی هستند چشم‏انتظار تصمیماتی که قدرت‏های منطقه‏ای در گام‏های بعدی خواهند گرفت.

تاثیر جنگ غزه بر سیاست‏های گازی اسرائیل و مصر

با تشدید درگیری‏ها در روز دوشنبه، اسرائیل از غول نفت و گاز شورون خواست تولید میدان فراساحلی تامار را که حدود نیمی از گاز داخلی اسرائیل را تشکیل می‏دهد و همچنین منبع تامین گاز مصر و اردن است، متوقف کند. اسرائیل میادین دریایی بزرگ و کوچک دیگری هم دارد که هنوز تحت تاثیر قرار نگرفته‏اند، اما جنگ در خشکی می‏تواند به دریا هم کشیده شود. صحبت کربوز، کارشناس انرژی در رصدخانه مدیترانه برای انرژی، می‏گوید: «برای اسرائیل آینده روشنی وجود داشت از نظر اینکه بدل به یک بازیگر منطقه‏ای و حتی جهانی در بخش گاز طبیعی شود». مشکل در حال حاضر این است که منابع عرضه گاز اسرائیل در شرایطی هستند که ممکن است منجر به تغییر مسیر تانکرهای پر از گاز طبیعی مایع شود؛ و این بدان معناست که قیمت‏ها در اروپا افزایش می‏یابند، هم‏اکنون هم این قیمت‏ها افزایش یافته‏اند و قیمت‏های گاز طبیعی در روز چهارشنبه به بالاترین حد خود در شش ماه گذشته رسیده‏اند. کربوز به گزارشگر فارن پالیسی می‏گوید: «اگر جنگ تشدید شود، برای بازار جهانی نفت و گاز نیز مشکل ایجاد خواهد کرد. منطقه‏ای باقی نخواهد ماند که این مشکل را احساس نکند.»

به نظر می‏رسد که اسرائیل خود را آماده مقابله با حملات احتمالی به زیرساخت‏های گاز طبیعی کرده است و همین امر باعث شد تا مقامات تصمیم بگیرند تا به شورون دستور دهند فعلا کار بر روی سکوی گازی تامار را متوقف کنند. روز سه‏شنبه شورون اعلام کرد که صادرات گاز طبیعی را از طریق یک خط لوله زیردریایی کلیدی بین اسرائیل و مصر متوقف کرده است. این اقدام احتمالاً موقتی خواهد بود. رابین میلز، مدیرعامل شرکت قمر انرژی  مستقر در دوبی، انتظار دارد اسرائیل به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، پیش از فعال کردن مجدد میدان تامار، این تاسیسات را برای چند روز تعطیل کند. اما در درازمدت این درگیری می‏تواند سرمایه‏گذاری بین‏المللی در این کشور را مختل کند و به‏طور بالقوه برنامه‏های آینده اسرائیل برای توسعه بخش گاز طبیعی خود را کُند یا حتی مختل کند. جیم کرین، پژوهشگر ژئوپلیتیک انرژی در مؤسسه سیاست عمومی دانشگاه رایس هم معتقد است: «شرکت‏های بزرگ نفت و گاز وقتی تصمیم می‏گیرند در کجا سرمایه‏گذاری کنند، همیشه یک مکان را در مقابل چند مکان دیگر ارزیابی می‏کنند. اگر ریسک سیاسی بیش از حد وجود داشته باشد، بزرگ‏ترین دلیل برای ناکام ماندن سرمایه‏گذاری‏ها فراهم آمده است».

میدان تامار منبع اصلی صادرات گاز طبیعی اسرائیل به مصر است و در پی تعطیلی این میدان توسط شورون، محموله‏های گاز به مقصد قاهره 20 درصد کاهش یافته است. خبرگزاری بلومبرگ از قول مقاماتی که نخواستند نامشان فاش شود، گزارش داده که توقف کار میدان تامار در دریای مدیترانه، واردات گاز اسرائیلیِ مصر را به حدود 650 میلیون فوت مکعب در روز کاهش داد. این کشور آفریقای شمالی پس از ارسال محموله‏ای به اروپا در روز جمعه، در حال بررسی تاثیر برنامه‏های خود برای صادرات گاز طبیعی مایع است.

بلومبرگ می‏نویسد: [قیمت] گاز طبیعی شاخص اروپا در روزهای گذشته حدود یک‏پنجم افزایش یافته است. براساس داده‏های ردیابی کشتی‏ها، یک کشتی ال‏ان‏جی در کارخانه ایدکو مصر لنگر انداخته، درحالی‏که یک کشتی دیگر درست قبل از حمله حماس عازم اروپا شد.

تامار و لویاتان بزرگترین اکتشافات اسرائیل در دو دهه گذشته هستند. این دو میدان به رفع نیازهای داخلی کشور کمک می‏کنند و همچنین امکان صادرات به کشورهای همسایه، اردن و مصر را فراهم می‏کنند. این درحالی است که خود مصر به اروپا ال‏ان‏جی صادر می‏کند. صادرات ال‏ان‏جی مصر با استفاده از گاز وارداتی از اسرائیل و نیز گاز تولیدی از میدان گازی زهر مصر انجام می‏شود.

کارشناسان هشدار می‏دهند که تعطیلی طولانی‏مدت می‏تواند فشارهای سیاسی بر مصر را تشدید کند، دولت مصر برای مقابله با کمبود شدید گاز طبیعی که باعث خاموشی برق و اعتراضات عمومی شده بود، تلاش می‏کند. قرار بود گاز اسرائیل نه‏تنها به صنعت مصر، بلکه به صادرات گاز طبیعی مایع مصر نیز کمک کند. برندا شفر، کارشناس انرژی در دانشکده تحصیلات تکمیلی نیروی دریایی ایالات متحده و متخصص در مسائل انرژی مدیترانه شرقی، در این باره می‏گوید: «اگر به سقوط هر دو دولت حسنی مبارک، دیکتاتور سابق و بعد محمد مرسی، رئیس‏جمهور سابق مصر، نگاه کنید، این سقوط‏ها در دوره‏های خاموشی گسترده برق در مصر اتفاق افتاده است. قطع صادرات گاز به مصر پیامدهای سیاسی زیادی دارد.»

بلومبرگ در گزارشی از این میدان و میزان و نحوه صادرات گاز اسرائیل می‏نویسد: در کوتاه‏مدت، تعطیلی میدان تامار برنامه‏های اسرائیل برای تبدیل شدن به یک تامین‏کننده بزرگ منطقه‏ای را تهدید می‏کند. به گفته گرگلی مولنار، تحلیلگر گاز در آژانس بین‏المللی انرژی، تامار تقریباً نیمی از تولید گاز اسرائیل را در سال گذشته به خود اختصاص داد. در ماه اوت، اسرائیل اعلام کرد که با تقویت روابط با همسایه خود، گاز بیشتری از این پروژه به مصر صادر خواهد کرد. برای غول نفت و گاز شورون، که این میدان گازی را با خرید شرکت نوبل انرژی در سال 2020 به دست آورد، نزدیکی این میدان به اروپا یک مزیت کلیدی بود. تهاجم مسکو به اوکراین باعث شده کشورهای اروپایی حالا به جای خطوط لوله گاز که عمدتاً از روسیه نشأت گرفته بودند به سمت خرید محموله‏های ال‏ان‏جی متمایل شوند، همین امر بر اهمیت میدان گازی تامار برای اروپا تاکید دارد.

اسرائیل در حال کار بر روی توسعه پروژه‏های تامار و لویاتان است و در این پروژه‏ها ساخت تاسیسات شناور تولید ال‏ان‏جی هم در دستور کار است. یک خط لوله از منطقه مدیترانه شرقی به اروپا نیز در نظر گرفته شده بود، اما در نهایت از نظر اقتصادی مقرون‏به‏صرفه تشخیص داده نشد. اتحادیه اروپا در طرح‏هایی برای آوردن سوخت بیشتر به سواحل خود از منطقه غنی از گاز که علاوه بر اسرائیل و مصر، قبرس را نیز در بر می‏گیرد، مشارکت داشته است.

این منطقه میادین انرژی دیگری را نیز در خود جای داده است که می‏توانند جایگاه کل منطقه را در تامین انرژی اروپا و به‏ویژه بعد از قطع روابط این کشورها با روسیه تقویت کنند. سال گذشته احتمال توسعه میدان کاریش در نزدیکی مرز دریایی با لبنان، که هیچ روابط دیپلماتیکی با اسرائیل ندارد نیز پس از امضای قرارداد تاریخی با میانجیگری ایالات متحده برای پایان دادن به مناقشه در این آب‏ها تقویت شد. تولید کاریش که شرکت انرژین عهده‏دار آن است، منحصراً روانه بازارهای داخلی می‏شود. طبق قانون، تولیدکنندگان در اسرائیل باید قبل از صادرات هرگونه نفت یا گاز، مصرف داخلی خود کشور را برآورده کنند.

لئو کابوچه، تحلیلگر شرکت انرژی اسپکتز، به بلومبرگ گفته است که اگر میدان لویاتان به‏صورت عادی به کار خود ادامه دهد و تولید در میدان کاریش افزایش یابد، صادرات گاز اسرائیل به مصر ادامه می‏یابد. به گفته این تحلیل‏گر با توجه به کاهش تولید داخلی در مصر، گاز اسرائیل برای دسترسی به گاز خوراک صنایع در مصر حیاتی است.

براساس داده‏های ردیابی کشتی در خبرگزاری بلومبرگ، انتظار می‏رفت که یک کشتی ‏ال‏ان‏جی به نام دپنگ‏ پرینس در 7 اکتبر در تاسیسات ایدکو مصر پهلو بگیرد، اما همچنان در خارج از ترمینال منتظر است، درحالی‏که کشتی دیگری  به نام سیپیک کاتالونیا هم قرار بود روز چهارشنبه وارد این تاسیسات شود. اواخر هفته گذشته کشتی اس‏کا رزولوت موفق شد محموله‏ای را در این تاسیسات بارگیری کند و 13 اکتبر به بلژیک برسد. به گفته تحلیلگران شرکت گلدمن ساکس کاهش مداوم تولید گاز اسرائیل به میزان 10 میلیارد مترمکعب در سال احتمالا منجر به کاهش صادرات به مصر و اردن خواهد شد که یکی از واردکنندگان بالقوه ال‏ان‏جی هستند. دولت اسرائیل روز شنبه مصر را از تعلیق موقت در تامار مطلع کرد. مصر بنا دارد که به یک هاب گاز منطقه‏ای تبدیل شود، اما تولید دو سایت مایع‏سازی گاز این کشور کاهش یافته است.

اس‏اند‏پی گلوبال پلاتس به نقل از گرگلی مولنار، که در وبیناری مربوط به جدیدترین چشم‏انداز میان‏مدت بازار گاز صحبت می‏کرد، نوشته که بازارهای گاز کاملا حساس به این تحولات واکنش نشان داده‏اند، اگرچه عوامل دیگر از جمله اخبار مربوط به اعتصاب مجدد در بخش ال‏ان‏جی استرالیا نیز قیمت‏ها را افزایش داده است. پلاتس نوشته است که قیمت معیار TTF هلند در 9 اکتبر در 40/43 یورو در مگاوات ساعت بود، به این معنی که 14 درصد افزایش یافته است. مولنار می‏گوید تامار یک میدان «بسیار مهم» در رابطه با اسرائیل و تعادل عرضه و تقاضای گاز در منطقه بود. بستن موقت این میدان می‏تواند هم بر تحویل گاز به بازار داخلی اسرائیل و هم بر قابلیت صادرات این کشور تاثیر بگذارد.

براساس داده‏های اس‏اند‏پی گلوبال مصر در ماه اوت تنها یک محموله ال‏ان‏جی صادر کرد و در ماه سپتامبر هیچ محموله‏ صادراتی نداشته است. این داده‏ها نشان می‏دهد که صادرات ال‏ان‏جی مصر تاکنون در سال جاری تنها به 38/3 میلیون تن رسیده، درحالی‏که این رقم در کل سال 2022 به 1/7 میلیون تن رسیده بود. مصر دو تاسیسات صادرات دارد: تاسیسات 2/7 میلیون تن در سال ایدکو در شرق اسکندریه که توسط غول نفت و گاز شل اداره می‏شود و تاسیسات کوچکتر شرکت انی با ظرفیت 5 میلیون تن در سال، و دمیاط در 15 کیلومتری سواحل دریای مدیترانه. این دو کارخانه برای اجرای برنامه‏های مصر و نیز اروپا برای تامین ال‏ان‏جی به ویژه از گازی که از اسرائیل تامین می‏شود، کلیدی هستند. در ژوئن 2022، کمیسیون اروپا، اسرائیل و مصر یک یادداشت تفاهم سه‏جانبه در مورد تامین گاز اسرائیل از طریق زیرساخت صادرات ال‏ان‏جی مصر به اتحادیه اروپا امضا کردند.

وزارت انرژی اسرائیل آماده اعلام وضعیت اضطراری در بخش گاز است. این وزارتخانه در بیانیه‏ای در 9 اکتبر گفت که دولت اسرائیل به «اسرائیل کاتز» وزیر انرژی این رژیم اجازه داده تا در صورت نیاز در دو هفته آینده وضعیت فوق‏العاده اعلام کند. این مجوز وزیر اسرائیلی را قادر خواهد ساخت تا در صورتی که کمبود گاز تاثیر طولانی‏مدت بر عملکرد «منظم» اقتصاد یا عرضه منظم برق داشته باشد، دستور تخصیص گاز به مصرف‏کنندگان را بدهد. وزارت انرژی این کشور در اواخر اوت اعلام کرد که تولید گاز اسرائیل در نیمه اول سال 2023 در مجموع 3/12 میلیارد مترمکعب بوده و در مسیر رکورد تولید در سال 2023 قرار دارد. این وزارتخانه گفته که لویاتان در نیمه اول سال 44/5 میلیارد مترمکعب تولید کرد، در حالی که تولید تامار 91/4 میلیارد مترمکعب و کاریش 97/1 میلیارد مترمکعب در مدت مشابه بود. کاریش جدیدترین میدان گازی اسرائیل است که در اکتبر سال گذشته شروع به کار کرد، در حالی که لویاتان در سال 2019 و تامار در سال 2013 تولید خود را آغاز کردند. براساس داده‏های این وزارتخانه، تولید گاز اسرائیل در سال گذشته به 9/21 میلیارد مترمکعب رسید که یک رکورد جدید برای این کشور است، به‏طوری که لویاتان 4/11 میلیارد مترمکعب، تامار 2/10 میلیارد مترمکعب و کاریش 3/0 میلیارد مترمکعب گاز تولید کردند. علاوه بر این، مصرف داخلی اسرائیل به 7/12 میلیارد مترمکعب افزایش یافت و صادرات به مصر و اردن نیز با 29 درصد افزایش در سال به 2/9 میلیارد مترمکعب در سال 2022 رسید.

بسته شدن میدان تامار توسط اسرائیل نشان می‏دهد که چگونه زیرساخت‏های حیاتی انرژی به‏طور فزاینده‏ای به‏عنوان یک نقطه فشار در زمان درگیری هستند و دولت‏ها را وادار می‏کند تا برای رفع آسیب‏پذیری‏ این تاسیسات تلاش کنند. مثال‏های متعددی در این باره می‏توان به‏خاطر آورد. بعد از حمله روسیه به اوکراین، حملات نیروهای روسیه به نیروگاه‏های اتمی اوکراین از جمله زاپوریژیا، به‏عنوان بزرگ‏ترین نیروگاه اتمی اروپا و سد نواخاکوفا، باعث ایجاد بحران انرژی در اوکراین و حتی اروپا شد. حمله به خط لوله نورداستریم 2 هم نمونه دیگری از حملات به زیرساخت‏های انرژی است که در طول جنگ‏ها برای به زانو درآوردن طرف مقابل جنگ یا باز کردن پای دیگر کشورها به جنگی دیگر انجام می‏شود. اسرائیل نیز در این جنگ منابع برق، گاز و آب غزه را قطع کرده و این منطقه هیچ راهی برای تامین منابع انرژی خود ندارد.