شوک مخرب سیاست‌های روسیه بر صنایع اروپا
اتحادیه اروپا اعلام کرده باید منتظر افزایش قیمت گازوئیل بود
از ژانویه امسال که روسیه به جنگ اوکراین رف، زنجیره تامین جهانی انرژی، کود و غلات ویران شد. تحریم‌های غرب علیه روسیه در پاسخ به این تهاجم، شوک‌های قیمتی ناشی از استفاده روسیه از انرژی به عنوان سلاح و اختلال در حمل و نقل کالاها، شیوه‌های خرید عادی را برای کشورهای جهان مختل کرده است. این شوک تمام صنایع جهانی را تحت تاثیر قرار داده اما اثرات آن بر صنایع تولیدی محصولات شیمیایی و کشاورزی بسیار شدیدتر بوده است.
سباستین برای، تحلیلگر ارشد مواد شیمیایی در بانک سرمایه گذاری آلمانی برنبرگ، می‌گوید: صنایع انرژی‌بر و تولیدکنندگان کود اروپایی دو گروهی هستند که بیشترین ضربه را خورده‌اند. هر شرکت تولیدکننده محصولات و به طور خاص، کود شیمیایی که دارای مصرف بالای حامل‌های انرژی (مخصوصا گاز) است، طی یازده ماه گذشته ضربه‌ای سنگین خورده است.
جهان برای تهیه بخش اعظم انرژی و مواد خامی که زنجیره غذایی و صنایع جهانی را تامین می‌کند، به روسیه متکی بود. روسیه، اوکراین و بلاروس کمتر از 3 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را تشکیل می دهند، اما نقش بزرگی را به عنوان تولیدکنندگان و صادرکنندگان کالاهای کشاورزی، مواد معدنی، کودها و حامل‌های انرژی ایفا می کنند.
روسیه تامین‌کننده اصلی کود و اجزای اصلی آن در جهان است. این کشور تقریباً 45 درصد از بازار جهانی نیترات آمونیاک، 18 درصد از بازار پتاس و 14 درصد از صادرات جهانی کود فسفات را به خود اختصاص داده است.
سوین تور هولستر، مدیر اجرایی گروه مواد شیمیایی نروژی «یارا اینترنشنال»، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان کودهای معدنی مبتنی بر نیتروژن در جهان، می‌گوید اختلال ایجاد شده پس از تهاجم روسیه به اوکراین، سریع و عمیق بود. فشار بر شرایط بازار (حتی قبل از جنگ)، عرضه جهانی کود به دلیل تعطیلی ناشی از پاندمی کووید-19، کمبود نیروی کار و نوسانات عمومی افزایش یافته بود. شوک ناشی از تهاجم روس‌ها به اوکراین این شرایط را تشدید کرد.
او می‌گوید: زنجیره‌های ارزش فوق‌العاده یکپارچه بودند. اما وقتی به نقشه نگاه می‌کنید و متوجه می‌شوید که اروپا کجاست، روسیه کجاست و مکان‌های منابع طبیعی کجا هستند، تازه به ترسناک بودن مسئله پی می‌برید. دهه‌ها طول کشید تا این زنجیره ایجاد شده‌اند. حتی در سخت‌ترین روزهای جنگ سرد نیز تولید و توزیع این محصولات متوقف نشد و تجارت در جریان بود. اما با شروع جنگ فعلی، تمام اینها طی چند روز یا متوقف شدند و یا به صورت ترسناکی تغییر کردند.
اگرچه در ظاهر هیچ ممنوعیت مستقیمی برای ارسال محصولات غذایی و کود از روسیه وضع نشده، اما کشورهای غربی می‌گویند که این جنگ، صادرات مواد غذایی از را قطع کرده است. مسکو نیز تحریم‌ها را دلیل محدود کردن محموله‌های این کشور می‌داند.
تهاجم و تحریم های غرب به سرعت دسترسی کشورهای نیازمند به تامین‌کنندگان را مسدود کرد، در حالی که تعلیق گاز روسیه به اروپا باعث افزایش هزینه های انرژی شد. تولید اجزای کود مانند نیتروژن و آمونیاک به مقادیر زیادی گاز طبیعی نیاز دارد که حدود 80 درصد از هزینه های تولید را تشکیل می‌دهد. اگرچه قیمت عمده‌فروشی گاز در اروپا به دلیل ذخیره‌سازی کشورها کاهش یافته اما قیمت گاز در اروپا در سال جاری 200 درصد افزایش یافته و در ماه اوت به بالاترین حد خود رسید.
تاکنون واکنش بسیاری از شرکت‌های شیمیایی اروپا (از جمله غول‌های گروه Grupa Azoty، Achema و CF Industries) به این آشفتگی، تعطیلی و کاهش تولید بوده است. به گفته محقق صنعت CRU Group، در ماه سپتامبر فقط 33 درصد از ظرفیت آمونیاک اروپا عملیاتی بود. البته از آن زمان با کاهش قیمت گاز این میزان به 70 درصد بهبود یافته است.
کاهش ذخایر کود، فشار تورمی را به افزایش قیمت‌های مصرف‌کننده می‌افزاید و نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کند موجب کاهش اجتناب‌ناپذیر عملکرد محصولات و تشدید بحران جهانی غذا خواهد شد. گفتگوها برای تمدید یک توافق با میانجیگری سازمان ملل با روسیه برای اجازه دادن به تداوم جریان مواد غذایی و کود از اوکراین پس از این ماه در جریان است.
هولستر می گوید: مسکو از انرژی و غذا به عنوان سلاح جنگی استفاده می کند. این زنگ خطری بزرگ برای ماست که باید یک سیستم غذایی جدید ایجاد کنیم؛ سیستمی که کمتر به روسیه وابسته باشد.
از آلمان اغلب به عنوان نمونه‌ای از کشوری دارای روابط متزلزل با روسیه ذکر می‌شود. قبل از حمله روسیه به اوکراین، 55 درصد گاز آلمان از روسیه تامین می‌شد و این کشور سال گذشته، سومین صادرکننده بزرگ مواد شیمیایی پس از چین و آمریکا بود. امسال این صنعت در حال مبارزه برای رقابت در بازار جهانی است.
فروشندگان اروپایی از جمله بدترین آسیب‌دیدگان بوده‌اند، زیرا قیمت‌گذاری محصولات آنها اغلب بر اساس قیمت جهانی انجام می‌شود. این امر توانایی انتقال هزینه‌های بالاتر به مصرف‌کنندگان نهایی برای مواد شیمیایی تولید شده در اروپا را محدود می‌کند، زیرا مشتریان می‌توانند محصول را با قیمت ارزان‌تری از جای دیگر تهیه کنند یا در بدترین حالت، خرید خود را متوقف می‌کنند.
شرکت آلمانی BASF، بزرگترین شرکت شیمیایی جهان از نظر درآمد، به دلیل افزایش قیمت گاز و دسترسی محدود و هزینه های بالاتر نفتای ساخته شده از نفت خام و استفاده در رزین ها و پلاستیک‌ها، آسیب دید. برای 9 ماه اول سال 2022، هزینه گاز طبیعی این شرکت در اروپا 2.2 میلیارد یورو بیشتر از سال قبل بود. در پاسخ، BASF قرار است در منطقه کوچک شود.
این هفته، آژانس بین‌المللی انرژی )مستقر در پاریس) هشدار داد که گازوئیل، یکی دیگر از کالاهای کلیدی گروه‌های شیمیایی، می‌تواند کانون بعدی بحران انرژی اروپا باشد.
در این بیانیه آمده که قیمت‌های بالای گازوئیل به تورم دامن می‌زند و بر اقتصاد جهانی و تقاضای جهانی نفت فشار می‌آورد. پس از اجرای تحریم اتحادیه اروپا بر واردات نفت روسیه در فوریه. رقابت برای بشکه‌های گازوئیل غیرروسی تشدید خواهد شد.
وضعیت موجود باعث شده که صنایع در اروپا به دنبال جایگزین‌هایی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی و انعطاف‌پذیری در روش‌های خود باشند. BASF می گوید که در حال تلاش برای کاهش قابل توجه وابستگی خود به انرژی فسیلی، به ویژه گاز، در میان‌مدت است.
