چرا آمریکا و عربستان هنوز جدایی ناپذیرند؟

اکونومیست می‌نویسد در عربستان به راحتی کافی است سه بار کلمه طلاق را تکرار کنی تا به راحتی از همسرت جدا شوی. اما خوشبختانه در سیاست چنین کاری عملی نیست. به نظر می‌رسد عربستان و ایالات متحده برای سال‌ها در یک ازدواج ناخوشایند محبوس شده‌اند.

به گزارش «انرژی امروز» هفته‌نامه اکونومیست در مقاله‌ای روابط بین ریاض و واشنگتن را بررسی کرده است. این هفته‌نامه می‌نویسد:

در عربستان به راحتی کافی است سه بار کلمه طلاق را تکرار کنی تا به راحتی از همسرت جدا شوی. اما خوشبختانهدر سیاست چنین کاری عملی نیست.  از 5 اکتبر، که کارتل نفت اوپک پلاس تصمیم گرفت تولید خود را به میزان 2 میلیون بشکه در روز کاهش دهد، روابط بین آمریکا و عربستان سعودی به پایین‌ترین سطح خود در دهه‌های اخیر رسیده است. به نظر می‌رسد دموکرات‌ها در واشنگتن مصمم به ترک شریک 77 ساله خود هستند. کشورهای حاشیه خلیج فارس از لحن تمسخرآمیز و بی‌احترام آمریکا خشمگین شده‌اند.

مانند هر رابطه‌ای، حرف‌های خشمگینانه هم وجود دارد. با این حال، اگر گسست کامل بعید است، امیدی به توافق آمریکا و شرکای خلیج فارس برای همدیگر را بوسیدن و جبران گذشته‌ها نیز وجود ندارد. معامله نفت در برابر امنیت که برای چندین دهه زیربنای روابط آنها بوده، به‌هم ریخته است، اما هیچ کس نمی‌داند چه چیزی جایگزین آن خواهد شد. به نظر می‌رسد که این ازدواج ناخوشایند تا سال‌ها ادامه داشته باشد.

عربستان سعودی می‌گوید کاهش اوپک پلاس یک تصمیم فنی بود. بازارهای نفت آشفته است. قیمت‌ها رو به افزایش‌اند. بسیاری از اعضای اوپک از سهمیه‌های تعیین شده خود کوتاهی می‌کردند. رکود اقتصادی در کشورهای ثروتمند می‌تواند تقاضا را کاهش دهد. سعودی‌ها این کاهش را اقدامی عمل‌گرایانه برای جلوگیری از مازاد عرضه و ذخیره مقداری ظرفیت اضافی توصیف می‌کنند.

اما برای آمریکا، این یک خیانت غیرقابل بخشش بود. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، قول داده بود که با پادشاهی عربستان سعودی را به دلیل قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار در سال 2018، به‌عنوان یک «منفور» رفتار کند. اما تابستان امسال که قیمت نفت به 120 دلار در هر بشکه رسید بایدن رفتار خود را تغییر داد و برای دیدار با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی و حاکم واقعی، به عربستان رفت. اکنون، کمتر از سه ماه بعد، سعودی‌ها دست به اقدامی زدند که می‌تواند به معنای گران‌تر شدن نفت باشد. بایدن عربستان را متهم به حمایت از روسیه می‌کند، زیرا قیمت‌های بالاتر نفت خزانه ولادیمیر پوتین را تقویت می‌کند. او مرتب غر زد: «این اقدام عربستان بدون عواقب نخواهد ماند».

دموکرات‌ها معتقدند که سعودی‌ها می‌خواهند در انتخابات میان دوره‌ای به جمهوری‌خواهان کمک کنند، آن هم با این وسیله که قیمت بالای بنزین می‌تواند به دولت بایدن آسیب برساند. اما در خلیج فارس این ادعا مورد قبول واقع نشده اشت. آنها می‌گویند وزرای نفت در مورد بازارهای انرژی جهان تصمیم نمی‌گیرند تا نتیجه رقابت سنا در پنسیلوانیا را تحت تاثیر قرار دهند.

تولید کنندگان نفت باهم همکاری نزدیکی دارند. بحرین و کویت، هر دو عضو اوپک پلاس و شرکای آمریکایی، گفتند که با کاهش تولید موافق هستند. حتی امارات متحده عربی حمایت خود را از تصمیم اوپک‌پلاس اعلام کرده است. امارات اغلب با عربستان سعودی در مورد سیاست نفتی تقابل دارد: این کشور می‌خواهد تا جایی که می‌تواند، حتی به قیمت ارزان نفت بفروشد تا نفتش به یک دارایی سرگردان تبدیل نشود. با این حال، همین کشور هم اصرار دارد که اوپک پلاس کار درستی انجام داده است.

در اوایل ماه جاری در حاشیه کنفرانسی در ابوظبی، یکی از مدیران انرژی اماراتی از واکنش آمریکا عصبانی بود. به اعتقاد او این حرف‌ها بوی لفاظی‌های دوران استعمار می‌داد و اینکه «او کیست؟ جو بایدن کیست؟ اینها منابع ما هستند.» عبدالخالق عبدالله، کارشناس علوم سیاسی اماراتی، معتقد است دموکرات‌ها باید «بیدار شوند» و بپذیرند که خلیج فارس «آماده نه گفتن به آمریکا» است. علی شهابی، یک مفسر نزدیک به دربار سلطنتی عربستان، می‌گوید که شاید عربستان بخواهد از اوپک خارج شود و کارتل نخبه‌تری تشکیل دهد. او می‌گوید: «سعودی‌ها به راحتی می‌توانند بدون اوپک کار کنند و تولید را با دو یا سه بازیگر اصلی به صورت خصوصی هماهنگ کند».

اما تصور بر این بود که امارات در 11 اکتبر، که محمد بن زاید، رئیس این کشور، برای دیدار با پوتین به سن پترزبورگ رفت، پیام دیگری به دنیا مخابره کرده است. اماراتی‌ها می‌گویند که او آنجا بود تا درباره طرح صلح اوکراین گفتگو کند. هیچ چیز جدیدی از این دیدار به دست نیامد، اما اینکه او شخصا به جای تماس تلفنی یا فرستادن وزیر امور خارجه خود به این کشور رفت، یادآور این نکته بود که جهان عرب، بر خلاف غرب، از جانبداری در مورد حمله روسیه به اوکراین امتناع می‌ورزد.

از سال 1945، زمانی که فرانکلین روزولت با ملک عبدالعزیز بن‌سعود در کشتی یو‌اس‌اس کوئینسی ملاقات کرد، روابط عربستان و آمریکا ریشه در یک معامله ساده داشت. پادشاهی عربستان نفت را جاری نگه می‌دارد. آمریکا امنیت پادشاهی را تامین می‌کرد. هر دو طرف در حال حاضر طرف مقابل را متهم به کناری‌گیری از این توافق می‌کنند.

با این حال، این درگیری ریشه در سوء تفاهم متقابل دارد. دموکرات‌ها دیگر تنها خواهان عرضه قابل اعتماد نفت نیستند. آنها آن را با قیمتی راحت و کم می‌خواهند. در همین حال، کشورهای حاشیه خلیج فارس خواهان یک محافظ فعال‌تر برای امنیت خود هستند. دکترین کارتر معتقد بود که آمریکا باید از منافع انرژی خود در خاورمیانه محافظت کند. برای پادشاهان امروزی خلیج فارس، این به معنای صرفاً نظارت بر تنگه هرمز نیست. این به معنای جهش به عمل زمانی است که آنها توسط ایران یا نیروهای نیابتی آن تهدید می‌شوند. شکست ناگوار آمریکا در عراق و افغانستان، به بیان ملایم، اعتماد خلیج‌فارسی‌ها را از بین برده است.

هیچ یک از طرفین حاضر به رها کردن طرف مقابل نیست. سعودی‌ها و همسایگان آن‌ها تمایلی به چشم‌پوشی از میلیاردها درآمد برای کمک به حزب بایدن برای کسب چند رأی اضافی ندارند. و اکثر آمریکایی‌ها، پس از دو دهه جنگ‌های فاجعه بار در منطقه، مایلند از این جنگ‌ها دور شوند. برخی از مقامات خلیج فارس امیدوارند که دومین ریاست جمهوری دونالد ترامپ در سال 2025، روابط این کشورها را با آمریکا محکم‌تر کند. با این حال جناح او در حزب جمهوری خواه تمایلی به حفاظت از کشورهای نفتی خلیج فارس ندارد.

خلیج فارس با وجود ناامیدی از آمریکا، جایگزین خوبی هم برای ایالات متحده ندارد. روسیه نمی‌تواند نقش محافظ و تامین کننده تسلیحات را ایفا کند. با گیر افتادن ارتش در اوکراین، پوتین به هر سلاحی که اقتصاد تحریم‌شده‌اش می‌تواند برای نبردهای خودش تولید کند، نیاز دارد. و روسیه چشم‌اندازهای چندانی برای تجارت و سرمایه گذاری ارائه نمی‌دهد. چین شریک مفیدتری است. در مورد حقوق بشر ناله نمی‌کند. منبع بزرگ سرمایه گذاری است. اما هیچ علاقه‌ای به تضمین امنیت خلیج فارس ندارد. مانند روسیه، روابط دوستانه خود را با رقیب اصلی کشورهای خلیج فارس، ایران، حفظ می‌کند.

بنابراین آمریکا و کشورهای خلیج فارس در حال حاضر با ناراحتی به یکدیگر چسبیده‌اند. آنها ممکن است به شدت بر سر قیمت نفت، جنگ در اوکراین و بسیاری مسائل دیگر اختلاف نظر داشته باشند. معامله نفت در برابر امنیت دیگر پایه محکمی برای رابطه آنها نیست. اما به نظر می‌رسد هیچ کس در واشنگتن یا ریاض مایل به یافتن گزینه دیگری نیست.