جنگ،سقوط نفت و تدوین استراتژی اقتصادی

معاون امور اجرایی شهید رجایی و وزیر صنایع سنگین دوران دفاع مقدس می‌گوید: وقتی از سال 64 قیمت نفت دچار سقوط شدید شد استراتژی نوین اقتصادی را تدوین کردیم تا بتوانیم کشور را با کمترین هزینه ممکن اداره کنیم.

بهزاد نبوی می گوید: زمانی که جنگ شروع شد، دولتی در ایران سرکار بود که اعضای آن تقریبا همه صفر کیلومتر بودند، پرسابقه ترین وزیر کابینه 9 ماه سابقه وزارت داشت و خود شهید رجایی فقط چند ماه وزیر آموزش و پرورش بود.

این جملات بخشی از اظهارات نبوی در نشست شامگاه سه شنبه حزب توسعه ملی بود ، او در سخنانی به تشریح چالش های اقتصاد جنگ در دوران دفاع مقدس پرداخت .

وی در سخنانی با بیان اینکه شروع جنگ عراق علیه ایران 31 شهریور نیست بلکه 22 شهریور است که عراق به مناطقی از غرب ایران حمله کرد گفت: به خاطر می آورم که دولت شهید رجایی تازه از مجلس رای اعتماد گرفته بود که تصمیم گرفتیم در ابتدای شروع کار دولت خدمت امام برسیم در ایوان دفتر امام نشسته بودیم که خبر دادند عراق مناطقی از غرب کشور را بمباران کرد.

 وظایف دولت در قبال جنگ

نبوی سپس با اشاره به وظیفه دولت در قبال جنگ گفت: در مورد پیشتیبانی از جنگ باید بگوییم که طبق قانون اساسی ما، دولت مسئولیتی به صورت مستقیم در جنگ ندارد و فرماندهی کل قوا با مقام رهبری است.

دولت فقط وظیفه دارد که از جنگ پشتیبانی کند این پشتیبانی هم یعنی اینکه به تدارک و امکاناتی که جبهه ها لازم دارند رسیدگی کند لذا وقتی می گوییم عملکرد دولت در جنگ، باید بیشتر به عملکرد اقتصادی و پشتیبانی دولت توجه کنیم.

 برخی حمایت از جنگ را فقط پشتیبانی جبهه می دانستند

معاون امور اجرایی شهید رجایی با بیان اینکه عده ای در زمان جنگ تصور اشتباهی از حمایت دولت از جبهه ها داشتند، ادامه داد: برخی تصور می کردند حمایت از جنگ یعنی اینکه دولت هر امکانات و پولی که در اختیار دارد مستقیما صرف جبهه کند. مخصوصا بعد از سال 88 این حرف ها را خیلی مطرح کردند و می خواستند به نوعی مسئولان جنگ را متهم به برخی مسائل کنند. «دقیقا با همین تفکر است که عده ای می گویند دولت به اندازه کافی از جنگ حمایت نکرد یعنی تمام امکانات را به صورت مستقیم صرف جنگ نکرد. اما دوستان در آن زمان به اقداماتی که دولت انجام می داد و شاید هم مستقیما حمایت از جنگ تلقی نمی شد توجه ندارند.».

پشتیبانی از جنگ فقط این نیست همه امکانات کشور را به جبهه بدهیم بلکه باید زندگی مردم به صورت حداقلی هم تامین بشود تا بتوانیم حمایت خودمان را از جبهه ادامه بدهیم.

عده ای قبول نمی کردند که برخی اقدامات حمایت از جنگ است؛ مثلا زمانی که شهرهای بزرگ ما موشک باران می شد دولت در شهر ها شروع به ساختن پناهگاه برای مردم کرد برخی دوستان می گفتند این چه کاری است که شما می کنید مگر ما در جبهه پناهگاه داریم که شما می خواهید در شهرها پناهگاه بسازید، پول و امکانات را مستقیما به جبهه بدهید. در حالی که نمی دانستند اگر پناهگاه نباشد روحیه مردم تضعیف می شود و نمی توانند از جبهه پشتیبانی کنند. وقتی مردم می بینند در شهر امنیت ندارند چگونه می توانند از جنگ پشتیبانی کنند. اگر اداره جامعه تعطیل بشود چطور می شود ازجنگ پشتیبانی کرد.»

پرسابقه ترین و 9 ماه سابقه وزارت

نبوی ادامه داد: زمانی که جنگ شروع شد دولتی در ایران سرکار بود که اعضای آن تقریبا همه صفر کلیو متر بودند و پر سابقه ترین وزیر کابینه 9 ماه سابقه وزارت داشت و خود شهید رجایی فقط چند ماه وزیر آموزش و پرورش بود.

وی در تشریح اقدامات دولت برای اداره جامعه در وضعیت جنگی گفت: با توکل به خدا شروع به انجام اقداماتی برای اداره کشور کردیم. اصلی ترین اقدام دولت تشکیل ستاد بسیج اقتصادی کشور بود. ایده این این ستاد قبلا در سازمان مدیریت و برنامه ریزی در زمان عزت الله سحابی مطرح شده بود اما ما بدون اطلاع از آن ایده این ستاد را در دولت تشکیل دادیم.

وی ادامه داد: ما در شرایطی این ستاد را تشکیل دادیم که پالایشگاه آبادان به عنوان بزرگترین پالایشگاه کشور بمباران و تعطیل شده بود، بنادر کشور همگی دچار مشکلاتی شده بودند؛ بندر خرمشهر که بخش عمده ای از صادات و واردات ما از آن صورت می گرفت تعطیل شده بود، بندر امام خمینی هم تعطیل شده بود و در تیرراس نیروهای عراقی قرار داشت، فقط بندر عباس مانده بود که آن هم نیمه کاره بود و بندر بوشهر که به آن معنا تجاری محسوب نمی شد و بیشتر لنج ها در آن لنگر می انداختند.

از طرف دیگر بسیاری از ذخایر مواد غذایی ما مانند روغن در حال کم شدن بود و برخی ذخایر مواد غذایی در حد چند روز کاهش پیدا کرده بود. یکی دیگر از مشکلات ما آسیب دیدن خطوط لوله ها و به تبع آن مشکل در صادرات نفت بود که بیشتر خودش را در نیمه دوم جنگ نشان داد.

 تشکیل ستاد بسیج اقتصادی

نبوی سپس به تشریح اقدامات ستاد بسیج اقتصادی پرداخت و گفت : دولت برای مقابله با این شرایط ستاد بسیج اقتصادی را تشکیل داد که خود ستاد دارای کمیته های مختلفی بود. کمیته های چون؛ حمل ونقل، بازرگانی، صنعت، انرژی که به صورت تخصصی کار می کردند. هدف ما از ایجاد ستاد آن بود که در شرایط جنگی بتوانیم کشور را در یک سطح حداقلی اداره کنیم.

اقدامات ستاد بسیج اقتصادی عبارت بودند از؛ سهمینه بندی سوخت، برای اینکه با تعطیلی پالایشگاه آبادان ما در تامین سوخت به مشکل خورده بودیم بنابراین بنزین، گازوئیل و نفت سفید را سهمیه بندی کردیم. نرخ برق را پلکانی کردیم تا مردم را تشویق به کاهش مصرف کنیم تا نیروگاه های ما انرژی کمتری استفاده بکنند. در حوزه حمل ونقل هم کامل نظارت می کردیم و این نظارت تا آخر جنگ ادامه پیدا کرد.

 سهمیه بندی کالاهای اساسی

نبوی در مورد نحوه تامین کالاهای اساسی مردم هم گفت: کالاهای اساسی مردم را سهمیه بندی کردیم. اما در این بین تصمیم گرفته شد که نان سهمیه بندی نشود و تحت هر شرایطی در نان و تامین گندم به مشکل برنخوریم چرا که مشکل در حوزه نان باعث شکل گیری جو روانی سنگینی می شد و ما تجربیات تلخی از جنگ جهانی دوم داشتیم. به نظر من ستاد موفق شد کالاهای اساسی مردم را با قیمت مناسب به صورت حداقلی تامین کند.

استفاده از ظرفیت کارخانه ها برای تولید توپ جنگی

وی در مورد استفاده از ظرفیت صنایع برای کمک به جنگ هم گفت: اقدام دیگر استفاده از ظرفیت کارخانه ها برای کمک به جبهه بود. مثلا از ظرفیت کارخانه ها برای تولید توپ های جنگی استفاده کردیم. در طول جنگ تلاش کردیم واردات را کاهش دهیم تا ارز کشور هدر نرود ما در طول هشت سال جنگ حتی یک خودروی خارجی وارد نکردیم.

سقوط نفت و تدوین استراتژی اقتصادی

نبوی در ادامه اظهارات خود افزود: وقتی از سال 64 قیمت نفت دچار سقوط شدید شد استراتژی نوین اقتصادی را تدوین کردیم تا بتوانیم کشور را با کمترین هزینه ممکن اداره کنیم.

« در شرایطی کشور را اداره کردیم که در سال های آخر جنگ 50 درصد کسری بودجه داشتیم و دیگر جنگ قابل ادامه پیدا کردن نبود و امام با تصمیم شجاعانه خود قطعنامه را پذیرفت و من افسوس می خورم که چرا در پذیرش قطعنامه نقش نداشتم.»