صرفه‌جویی ۱۷ میلیارد دلاری تا ۱۴۰۴با برنامه کارایی انرژی
رئیس موسسه مطالعات انرژی از توافق با موسسه انرژی آلمان به منظور تدوین «برنامه اجرایی کارایی انرژی» در ایران خبر داد و گفت: پیش‌بینی می‌شود با تدوین این برنامه بالغ بر ۱۷ میلیارد دلار صرفه‌جویی تجمعی انرژی تا پایان سال ۱۴۰۴ محقق شود.
علی مبینی دهکردی در نشست خبری که روز شنبه (۱۲ آبان) و در آستانه اجرایی شدن تحریم‌های نفتی امریکا علیه ایران برگزار شد به موضوع سازماندهی ظرفیت‌های درونی کشور و تبدیل چالش‌ها به فرصت‌ها در صنعت نفت در شرایط تحریم پرداخت و اظهار کرد: موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بر حوزه‌های مختلفی از جمله موضوعات بازار و مطالعات بازار، تحولات ژئوپولیتیک، روابط راهبردی بین ایران و کشورهای دیگر در زمینه صنعت نفت و گاز و بویژه سرمایه‌گذاری‌ها و انتقال تکنولوژی تمرکز کرده است و امیدواریم بتوانیم با بکارگیری ظرفیت‌های کشور و مردم، هدف متعالی عبور از بحران‌ها و تحریم را برای جامعه خود به ارمغان بیاوریم و فرصت‌های زیادی را پیش روی ملت باز کنیم.
رئیس موسسه مطالعات بین المللی انرژی با اشاره به سیر پیچیده و دگرگونی بخش انرژی در جهان افزود: موضوع انرژی در دنیا عناصر اقتصادی، فنی و تکنولوژیک، محیط زیست، امنیت انرژی، واردات، صادرات و… را دخیل کرده است.
مبینی با بیان اینکه کمبود منابع هیدروکربوری کم‌کم در جهان بروز پیدا می‌کند، افزود: مجموعه مسائلی همچون یکپارچگی شرکت‌های بزرگ چندملیتی که ساختار بخش انرژی و نفت و گاز جهان را در اختیار دارند، شکل‌گیری پیوندها و رقابت‌های منطقه‌ای کشورهای تولیدکننده بزرگ نفت به منظور تصاحب سهم از بازار نفت و… شرایط ویژه‌ای را به وجود آورده که از پویایی و پیچیدگی خاصی برخوردار است، بنابراین در شرایط نوین نمی‌توان از یک زاویه به پدیده انرژی نگاه کرد.
وی بر ضرورت پیوستگی گرایش‌های مختلف حوزه انرژی تاکید کرد و افزود: در حوزه انرژی، آلایندگی، پیمان‌های جهانی و ورود و خروج کشورها به این پیمان‌ها، رشد اقتصادی کشورهای مختلف و وابستگی آنها به میزان انرژی مورد مصرف، صادرات و واردات در قالب امنیت انرژی، سطح کاربرد دانش در بخش انرژی و هزینه تمام‌شده آن، همه و همه پویایی و پیچیدگی خاصی را به وجود آورده است و کسانی که در حوزه مطالعه، اتاق فکر و مسیرسازی در این بخش کار می‌کنند بایستی این موضوع را مورد توجه قرار دهند.
علی مبینی «کارایی انرژی» را اولین عنصری عنوان کرد که در حال حاضر آژانس‌های بین‌المللی و مشاورین بزرگ در پنج قاره جهان آن را مورد بررسی قرار می‌دهند تا از منابع تحت اختیار خود، بیشترین بهره‌وری و اثربخشی را داشته باشند.
وی موضوع «متنوع‌سازی» را دومین عنصر مورد توجه و مطالعه این گروه برشمرد و مفهوم آن را تمرکز بر منابع انرژی، تنوع در فرآیندهای تولید و مصرف و تامین منابع مورد نیاز، انتقال، تمرکز و عدم تمرکز روی ترکیبات توزیعی شرح داد.
به گفته رئیس موسسه مطالعات انرژی، «مدیریت کربن» یکی دیگر از موضوعاتی است که در حال حاضر مورد مطالعه برنامه‌ریزان حوزه انرژی قرار گرفته است، به این معنا که هر زمینه‌ای که موجب تولید انرژی کربنی کمتر و سلامت انرژی بیشتر شود، جزو اولویت‌های کار قرار می‌گیرد و بر همین اساس به سمت تکنولوژی تبدیل، سرمایه‌گذاری و فرآیندی پیش می‌روند.
مبینی خاطرنشان کرد: کشورهای بزرگی مثل چین و آسیای جنوب شرقی تلاش می‌کنند تا یکپارچگی در بازار را برای خود ایجاد کنند به این مفهوم که در همه بخش‌های بالادستی صنعت نفت، انتقال و شبکه توزیع سرمایه‌گذاری می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه مدیریت کربن و عدم تمرکز، شرایط نوینی را برای مطالعات بازار و همکاری بین کشورها شکل می‌دهد، اظهار کرد: در حال حاضر رقابت بین انرژی ماشین و انسان هم در حال مدیریت است.
رئیس موسسه مطالعات انرژی در بخش دیگری از سخنان خود به موضوع بیگ‌دیتا و داده‌کاوی مدیریت مخازن بر اساس اطلاعات روز اشاره کرد و گفت: اگر در گذشته مخازن نفت و گاز با حفاری و اندازه‌گیری به روش سنتی مدیریت می‌شدند، در حال حاضر بر اساس داده‌های آنلاین و دیجیتالی، رفتار مخازن و چاه‌های مختلف نفت و گاز، تخمین زده می‌شود و تنوعی که در زمینه‌های داده‌کاوی و بهره‌برداری از میادین نفت و گاز شکل گرفته است، ظرفیت‌های بی‌نظیری را ایجاد کرده است.
مبینی، نگاه به پدیده‌های جدید در بخش انرژی را یکی از فرصت‌های پیش روی کشور برای مقابله با تهدید و تحریم برشمرد و افزود: ممکن است موضوع تحریم در حوزه انرژی اخلال ایجاد کند، اما در عصر شبکه‌ها، پیوندها و جهانی شدن روابط نمی‌توانند همه چیز را مهار کنند.
وی در خصوص مطالعاتی که روی کارایی انرژی کشور انجام شده نیز گفت: در شرایط موجود و بر اساس شاخص‌های عملکرد واقعی صنعت انرژی ایران، روزانه ۹ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه نفت و گاز معادل بشکه نفت تولید می‌شود که از این میزان نزدیک به ۶ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز به مصرف می‌رسد.
رئیس موسسه مطالعات انرژی به ۴۰۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی کشور نیز اشاره کرد و گفت: کشورهایی که تولید ناخالص داخلی‌شان بالغ بر ۴ هزار میلیارد دلار است، به این میزان انرژی مصرف نمی‌کنند.
مبینی صرفه‌جویی در مصرف انرژی را یکی از فرصت‌های نهفته در تحریم عنوان کرد و افزود: اگر شرایط تحریم به گونه‌ای طراحی شده که تولید در کشور محدود می‌شود، می‌توان با صرفه‌جویی در مصرف انرژی، میزان تولید را حفظ کرده و صادرات را تامین کنیم.
رئیس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی به تراز هیدروکربوری سالانه کشور اشاره و اظهار کرد: صادرات نفت سال ۹۵ در مقایسه با سال ۹۴ افزایش قابل توجهی داشته و از رقم یک میلیون و ۸۴۰ هزار بشکه به ۳ میلیون و ۲۱۰ هزار بشکه در روز رسیده است که نشان از افزایش سریع تولید نفت در کشور دارد و امریکا در تلاش است تا این رقم را کاهش داده و جلوی صادرات نفت خام ایران را بگیرد.
به گفته مبینی، مصرف نهایی انرژی در بخش حمل و نقل در سال ۹۵ نسبت به سال پیش از آن، با رشد ۴٫۸ درصدی مواجه بوده است و همزمان، میزان اختصاص خوراک به واحدهای پتروشیمی ۱۴٫۲۶ درصد رشد داشته است که نشان‌دهنده رونق اقتصاد در واحدهایی است که ارزش افزوده بخش نفت و گاز را بالا برده و از خام‌فروشی فاصله گرفته است، همچنین بر اساس شاخص‌های بانک مرکزی رشد اقتصادی کشور در سال ۹۵ نسبت به سال ۹۴ نزدیک به ۸ درصد رشد داشته که موجب کاهش ۲٫۴ درصدی مصرف انرژی شده است.
رئیس موسسه مطالعات انرژی افزود: در حالی که در سالهای اخیر فشار تولید در فرآیند توزیع در بخش نیروگاهی، پالایشگاهی، حمل و نقل و… بالاترین حد خود را داشته، فشار مصرف به دلیل رشد اقتصادی مقداری کنترل شده است.
وی با اشاره به تاکید مقام عالی وزارت نفت مبنی بر همکاری‌های بین‌المللی با برخی موسسات بین‌المللی که می‌توانند همکاری خوبی در این زمینه داشته باشند، اظهار کرد: بر این اساس توافقی میان موسسه مطالعات انرژی ایران با موسسه انرژی آلمان صورت گرفته تا «برنامه اجرایی کارایی انرژی» در ایران را در مدت ۵ تا ۱۰ سال تدوین کنند و این توافق تقریبا به مراحل پایانی نزدیک شده و فرصت‌های جدیدی در زمینه صرفه‌جویی انرژی، بهبود فرهنگ و… فراهم خواهد شد.
مبینی افزود: اگر در قالب این توافق، راندمان نیروگاه‌های موجود در کشور را به اندازه شاخص متوسط نیروگاه‌های اروپا برسانیم، تقریبا در طول یک دوره تا سال ۱۴۰۴ ، بالغ بر ۱۷ میلیارد دلار صرفه‌جویی تجمعی انرژی خواهیم داشت. در بسته‌های کاری که با اروپایی‌ها تعریف خواهیم کرد، آمادگی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد و از محل صرفه‌جویی، منابع انرژی مورد نیازشان را به واسطه شبکه‌هایی که داریم تامین کنند، همچنین در پرتو همکاری با کشورهای عمده مصرف‌کننده نفت، می‌توانیم با روش‌های نوین سرمایه‌گذاری ظرفیت تولید میادین نفت و گاز کشور را با بازارسازی‌های جدید افزایش دهیم.
در ادامه حامد حوری جعفری، رئیس پژوهشکده مطالعات راهبردی و فناوری این موسسه کاربرد شاخص‌های انرژی در داخل کشور را از چهار جنبه بهره‌وری، پایداری محیط زیست، امنیت و عدالت اجتماعی عنوان کرد و ضمن ارائه آماری از تولید کل انرژی، میزان مصرف و تلفات انرژی در کشور گفت: تولید کل انرژی کشور ۹ میلیون و ۳۲۰ هزار بشکه معادل نفت‌خام در روز است که از این میزان ۵ میلیون و ۴۵۰ هزار بشکه وارد سیستم انرژی کشور می‌شود و پس از تلفاتی که به واسطه فرآورش و تبدیل به فرآورده صورت می‌گیرد، ۳ میلیون و ۶۸۰ هزار بشکه به دست مصرف‌کننده نهایی می‌رسد.
به گفته جعفری، با محاسبه تفاوت دو رقم ذکر شده و افزودن میزان گازهای سوزانده شده در کشور به این ارقام، عددی بالغ بر ۲ میلیون و ۱۴۰ هزار بشکه معادل نفت خام به دست می‌آید که این رقم میزان تلفاتی است که در سیستم عرضه انرژی کشور پیش از رسیدن به دست مصرف‌کننده نهایی اتفاق می‌افتد.
این مقام مسئول در موسسه مطالعات انرژی عمده تلفات بخش انرژی را در بخش نیروگاهی، پالایشگاهی و فلرینگ عنوان کرد و گفت: از این میزان، ۸۰۵ هزار بشکه معادل نفت خام در روز مربوط به تلفات بخش نیروگاهی کشور است که بزرگترین منبع تلفات با سهم ۶۰ درصدی از مجموع تلفات انرژی محسوب می‌شود.
حوری میزان تلفات در بخش مربوط به فلرینگ (گازهای سوزانده شده در بخش نفت و گاز) در سال ۹۵ را معادل ۵۳ میلیون مترمکعب در روز عنوان و خاطرنشان کرد: البته در سال ۹۵ تولید و بهره‌برداری از میادین جدید به طور قابل ملاحظه‌ای افزایش یافت، همچنین در دو سال اخیر گامهای مثبتی برای به حداقل رساندن فلرینگ و پروژه‌های جمع‌آوری گازهای همراه مشعل توسط وزارت نفت انجام شده است.
وی ۳۵ تا ۴۰ درصد اتلاف نفت و گاز را مربوط به سیستم‌های پالایشی، انتقال و توزیع دانست و گفت: بعد از نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌های نفت و پالایشگاه‌های گاز در رتبه دوم و سوم اتلاف انرژی قرار دارند.
حامد حوری جعفری با اشاره به پتانسیل‌های صرفه‌جویی و بهبود در تولید نفت و گاز در بخش بالادستی صنعت نفت نیز گفت: می‌توان با هزینه‌های نه چندان زیاد بهبودهای قابل ملاحظه‌ای در این بخش ایجاد کرد.
