اسرائیل چگونه بر تنش آبی غلبه کرد؟
کشاورزان اسرائیلی که از فاضلاب تصفیه شده برای کشاورزی استفاده کنند مشوق دریافت می کنند اما در مقابل تعرفه های استفاده از آب تازه برای کشاورزی بسیار بالاتر از تعرفه های جهانی است.
به گزارش خبرنگار توسعه پایدار «انرژی امروز» کشور ایران از لحاظ شاخص های مختلف بین المللی در وضعیت تنش آبی قرار دارد. وضعیت نابسامان منابع آبی کشور یکی از علل اصلی قرار گرفتن ایران در شرایط تنش آبی است. در صورت ادامه این وضعیت، ایران با مشکلات متعدد از جمله مشکلات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی مواجه خواهد شد.
با در نظر گرفتن موارد فوق، مرکز پژوهش های مجلس در گزارشی با عنوان «مدیریت بحران آب، (مطالعه تطبیقی)» به بررسی مدیریت بحران آب در دو منطقه دنیا، یعنی ایالت کالیفرنیای آمریکا و اراضی اشغالی پرداخته است.
در این گزارش آمده است که از جمله ابتدایی ترین سیاست های اتخاذ شده توسط رژیم صهیونیستی و ایالت کالیفرنیا، سیاست حفظ منابع آبی موجود، همچون جلوگیری از اتلاف آب در فرآیند انتقال است.
از دیگر سیاست هایی که این دو منطقه در پیش گرفته اند روش های آبخیزداری و پر کردن آبخوان ها به وسیله کنترل سیلابها جهت جلوگیری از تبخیر آب و کنترل نوسانات تامین آب، کاهش وابستگی به منابع با اطمینان کم، همچون بارش سالیانه و تکیه بر منابع با اطمینان بیشتر، همچون آب های تولید شده توسط آب شیرین کن ها و تصفیه فاضلاب است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس، اسرائیل بیش از 50 درصد آب بخش کشاورزی خود را از تصفیه فاضلاب و بیش از 85 درصد مصارف آب شهری خود را هم از آب شیرین کن ها به دست می آورد.
اما مدیریت تقاضا بخش مهم سیاست های این رژیم در کنترل منابع آبی است. به عنوان مثال کشاورزانی که از فاضلاب تصفیه شده برای کشاورزی استفاده کنند مشوق دریافت می کنند اما در مقابل تعرفه های استفاده از آب تازه برای کشاورزی بسیار بالاتر از تعرفه های جهانی است.
در نیم قرن گذشته و با اتخاذ سیاست های مناسب آبی در این دو منطقه به همراه بهره وری کشاورزی، تولید محصولات کشاورزی بر واحد آب مصرف شده در اسرائیل 7 برابر و در کالیفرنیا 4 برابر شده است.
در بخش دیگری از این گزارش به «شاخص بهره وری آب» اشاره شده است.
شاخص بهره وری آب، میزان تولید ناخالص داخلی به ازای هر متر مکعب آب برداشت شده را تعیین می کند. طبق آمار بانک جهانی، در سال 2015 مقدار این شاخص در بین کشورهای توسعه یافته برابر با 77.9 دلار تولید داخلی به ازای هر مترمکعب آب بوده در حالی که در کشورهای در حال توسعه این شاخص فقط 4.9 دلار بود. این شاخص در ایران برابر با 5.5 بوده است.
در گزارش مرکز پژوهش های مجلس آمده است که اسرائیل با شعار «اساس تغییر، پذیرش عمومی است»، کمپینی را برای مدیریت مصرف آب تشکیل داد. هزینه تبلیغات این کمپین در سال 2008 برابر با 7.5 میلیون دلار بود که منجر به کاهش 76 میلیون متر مکعبی آب توسط مصرف کنندگان شد. در واقع برای صرفه جویی در یک متر مکعب آب، حدود 0.1 دلار پول هزینه شد. اما با فروش این حجم آب با نرخ بیش از 2 دلار بر متر مکعب، هزینه تبلیغات تامین و سود مالی قابل توجهی هم به دست آمد.
از سویی سیاست ایجاد شبکه گسترده انتقال و توزیع آب ملی نیز در این منطقه به خوبی جواب پس داده است. به این معنی که آب فراهم شده توسط همه منابع مانند آب شیرین کن ها، آب تصفیه شده فاضلابها و سفره های آب زیرمینی توسط یک شبکه آب ملی به هم مرتبط شد و بسته به تقاضای محلی و شرایط هیدرولوژیکی توزیع شد. زیرساخت های این تاسیسات عظیم شامل 3000 تاسیسات، و 12000 کیلومتر خطوط انتقال تحت کنترل 10 مرکز فرماندهی است.
ایجاد یک مکانیسم قیمتگذاری بر اساس بازپرداخت کامل هزینه ها و ایجاد انگیزه برای همکاری بخش خصوصی هم از دیگر عوامل موفقیت اسرائیل در مدیریت منابع آبی خود است.
قیمت آبیاری کشاورزی در اسرائیل بسیار بیشتر از آن چیزی است که کشاورزان سایر مناطق دنیا می پردازند. قیمت آب تازه در این رژیم برابر با 0.22 دلار تا 0.7 دلار در هر متر مکعب است. قیمت آب شور هم بسته به میزان شوری از 0.24 تا 0.43 دلار در هر متر مکعب متغییر است.
قیمت آب حاصل از تصفیه پساب فاضلاب 0.22 تا 0.34 دلار در متر مکعب است تا انگیزه ای برای کشاورزان برای استفاده کمتر از آب تازه در کشاورزی باشد.
از سویی با اصلاح کشاورزی، با اینکه میزان آب موجود افزایشی نداشته است اما تولید محصولات کشاورزی 7 برابر شده است. روش های مدرن آبیاری و بهره وری کشاورزی، متوسط آب مصرفی 7000 مترمکعبی کشاورزی در یک هکتار سال 1990 را به 5000 متر مکعب در هکتار سال 2000 رسانده است.
بخش دیگری از برنامه های این رژیم جنگل کاری برای نهداشت آب است. سهم جنگل در این رژیم از 2 درصد سال 1948 به 8 درصد در سال 2014 رسیده است.
