افزایش مصرف داخلی نفت، اجازه افزایش صادرات پس از2025 نمی دهد

مرکز پژوهش های مجلس، گزارشی با عنوان «چشم انداز وضعیت نفت ایران در سال 2040» منتشر کرده است. مرکز پژوهش ها معتقد است درحال حاضر مهمتر از تخمین مقادیر نفت ایران، تخمین ظرفیت کشور در استخراج نفت از ذخایر است. و نیز ‍افزایش هزینه های تولید به علاوه افزایش مصرف در داخل کشور، اجازه افزایش صادرات را از سطح مشخص پس از سال 2025 نمی دهد.

به گزارش «انرژی امروز» با توجه به سیاستهای جهانی در راستای کاهش انتشار کربن و ظهور تکنولوژی های نوین برای استخراج نفت از منابع غیرمتعارف، کماکان می توان از ذخایر نفت ایران تا مدت زمان طولانی بهره برداری کرد.

از مجموع  98 میدان نفتی در ایران، از سال  1913تاکنون در حدود  72میلیارد بشکه نفت استخراج شده است. نرخ کاهش سالیانه میادین نفتی در ایران ـ با در نظر گرفتن تعمیرات ـ  6درصد، میزان تولید چاه های جدید در سال  2016در حدود 1.7 میلیون بشکه در روز [با نرخ کاهش3 2 درصدی در سال ] و میزان بهره برداری از میادین بهازای تزریق یک میلیون مترمکعب گاز طبیعی، در حدود چهار هزار بشکه نفت برآورد شده است. براساس محتمل ترین سناریو، انتظار می رود ظرفیت تولید نفت خام تا پیش از سال  2020 به چهار میلیون بشکه در روز و تا سال  2030به  4 4 میلیون بشکه در روز برسد. همچنین انتظار می رود درآمد ناخالص سالیانه از نفت در دهه آینده به مقدار آن در سال  2011-2012برسد که چیزی در حدود 150میلیارد دلار بوده است.

مرکز پژوهش ها در بخش دیگر گزارش خود می آورد: علیرغم آن که انتظار می رود درآمد ناخالص افزایش یابد، افزایش هزینه های تولید به علاوه افزایش مصرف در داخل کشور، اجازه افزایش صادرات را از سطح مشخص پس از سال 2025 نمی دهد.

کل درآمد حاصل از فروش نفت در ایران در حدود  30درصد از درآمد دولت است (که البته این رقم در سال های مختلف تغییراتی دارد) که بیش از  20درصد از آن

ارزش افزوده ناخالص واقعی است.

صنعت نفت و گاز در ایران نیاز به تکنولوژی و سرمایه گذاری به صورت جدی دارد. به این منظور، دولت ایران برای جذب  150تا 200 میلیارد دلار برای بخش بالادستی مطابق با برنامه توسعه ششم،  50 پروژه نفتی و گازی در راستای سرمایه گذاری خارجی در عرصه بین المللی مطرح کرده که در قالب قراردادهای بیع متقابل که در سال  1989تصویب شده است، اجرا می شود.

در حال حاضر ظرفیت پایدار برای استخراج نفت خام در حدود 3.7میلیون بشکه در روز تخمین زده شده است. در طی دو دهه اخیر، ظرفیت تولید همواره مابین 3.6 و 4.1

میلیون بشکه در روز نوسان داشته است.

اگرچه صادرات نفت پس از مدت اندکی از توسعه اولین میادین آغاز شد و تا اواسط دهه  1970به  5 5 میلیون بشکه در روز رسید، با وقوع انقلاب در سال  1979به یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت. صادرات نفتی پس از رشد مجدد، بار دیگر در سال  2011و  2012به دلیل تحریم ها کاهش یافت.

مرکز پژوهش ها تاکید دارد که با هزینه ای در حدود  10دلار به ازای هر بشکه، تولید نفت در ایران نسبت به بسیاری از کشورهای دنیا کم هزینه تر است. اما توجه به این نکته حائز اهمیت است که جبران کاهش استخراج از میادین توسعه یافته، تنها با بهره برداری از ذخایر توسعه نیافته و ذخایری که استخراج از آنها سخت تر است، امکانپذیر می شود و لزوم استفاده از روش هایی همچون  1EORرا گوشزد می کند که هزینه های تولید نفت افزایش و به تبع آن سود را کاهش می دهد.

در سال  1995تا ،2015 شدت مصرف نفت ایران به ازای هر نفر، از 7.2 به 8.7 بشکه در سال افزایش یافت در حالی که شدت مصرف نفت در اقتصاد از 1.7 به 1.3 بشکه به ازای هر  1000دلار تولید ناخالص داخلی، کاهش داشته است. در سال  2014 نفت و گاز طبیعی به ترتیب 37 درصد و  57درصد از نیاز کشور به انرژی را تامین کرده است.

از سویی، درحال حاضر متوسط تولید از چاه نفتی در ایران  1500بشکه در روز است، در حالی که میزان تولید در امارات 1700، در کویت  1600، در عراق 1500 و در عربستان  2900 بشکه در روز است.

در این بخش چهار عاملی که بیشترین تاثیر را روی ظرفیت تولید نفت در ایران دارند، تبیین شده است. این چهار عامل بدین شرح هستند:

 .1 کاهش سالیانه میادین نفتی،

 .2 نرخ بهره وری ازچاه ها،

 .3 تغییرات موقت در میزان بهره وری از چاه های جدید،

 .4 میزان نفتی که از طریق تزریق گاز به دست می آید.

تایج تحقیقات نشان داده است که نرخ کاهش میادین نفتی در ایران 6درصد در هر سال بوده است. این میزان بیانگر این موضوع است که در صورتی که تزریق گاز و تعمیرات چاه با همین سرعت پیش روند و هیچ چاه جدیدی تولید نداشته باشد، ظرفیت تولید سالیانه  6درصد کاهش می یابد که معادل با  240هزار بشکه در روز با نرخ تولید کنونی

است.

عامل دوم نرخ بهره وری از چاه هاست. مطالعات نشان داده است که بهره وری از چاههای تازه تاسیس در حدود  1900بشکه در روز بوده است به طوری که میانگین

بهره وری از کلیه چاه ها  1500بشکه در روز است.

سومین عامل مهم، تغییرات نرخ تولید از چاه های جدید در هر سال است. نتایج نشان داده است که در بازه زمانی مابین سال های  1991تا  2016، میانگین تولید چاه های جدید

در سال اول بهره برداری، از 3.8 به 1.7 هزار بشکه در روز تغییر کرده است که سالیانه چیزی در حدود 3.2 درصد کاهش را نشان می دهد.

چهارمین عامل، تاثیرات تزریق گاز در بازیابی نفت خام است. در ایران هنوز مرجعی که بتواند به صورت دقیق مقادیر نفت تولید شده با استفاده از روش تزریق را بیان کند وجود نداشته و مقادیر مختلفی برای نفت تولید شده با این روش بیان شده است.

تاثیر تزریق گازهای غیرقابل امتزاج به عواملی همچون شرایط جغرافیایی، درصد تخلیه چاه، ویژگی های نفت خام و نسبت تزریق به تولید بستگی دارد.

همانطور که بیان شد میزان نفت استخراج شده در کشور به ازای تزریق هر میلیون مترمکعب گاز در حدود 4000بشکه برآورد شده است.

نتایج نشان داده است که ظرفیت تولید نفت خام تا سال  2020به چهار میلیون بشکه در روز می رسد که این میزان تا اواسط دهه بعد تا 4.4  میلیون بشکه رشد خواهد داشت.

پیش بینی شده است که ظرفیت تولید از میادین بهره برداری شده کنونی، از 3.7 میلیون بشکه در روز در سال  2015 به 2.5 میلیون بشکه در روز در سال 2040 کاهش یابد. ظرفیت تولید روزانه از میادین توسعه نیافته، با نرخ رشد  90هزار بشکه ای در سال، به یک میلیون بشکه در سال  2027خواهد رسید، اما پس از آن با کاهش  27هزار بشکه ای در روز، به مقدار 650هزار بشکه در روز در سال  2040می رسد.

با کشف سالیانه به میزان ثابت  500میلیون بشکه، پیش بینی می شود سهم ذخایر کشف نشده در سال  2040در حدود  700هزار بشکه در روز باشد. نهایتا، انتظار می رود استفاده از روش تزریق در راستای ازدیاد برداشت نفت به تولید  500هزار بشکه در روز در سال  2040منجر شود.

همچنین مقادیر بازیابی شده از طریق تزریق گاز به میادین در سال  ،2040 به افزایش تولید نزدیک به  500هزار بشکه در روز منجر خواهد شد.

مرکز پژوهش ها تاکید داد درحال حاضر پیش بینی می شود درآمد ناخالص سالیانه 16 میلیارد دلار در سال افزایش یابد تا اینکه در سال 2020 به مقدار 113 میلیارد دلار برسد. سپس در نرخ رشد آن کاهش مشهودی روی خواهد داد و درآمد حاصل از آن در سال 2026 به 150 میلیارد دلار می رسد.

پیشبینی می شود که این میزان تا سال 2040 به 220 میلیارد دلار افزایش یابد. البته باید توجه داشت به دلیل عدم قطعیت در بازار نفت ایران و آینده قیمت نفت، این مقادیر ممکن است تغییر کنند.

تا سال   2025کلیه ذخایری که در  2016 توسعه نیافته بودند، به بهره برداری خواهند رسید و کشفیاتی که در آینده رخ خواهد داد به عنوان ذخایر توسعه نیافته، سهم جدیدی

را خواهند داشت.