نیاز به بازبینی رویکردهای قیمتی
افزایش حجم عرضه محصولات پلیمری در بورس کالا در هفته گذشته موجب شد حجم عرضه هفتگی در این گروه کالایی به بالاترین حد در سال جاری افزایش یابد، ولی تنها نیمی از عرضه پلیمرها مورد داد و ستد قرار گرفت. این وضعیت را باید نکته بسیار مهمی برشمرد که نشان دهنده برتری محسوس عرضه بر تقاضا آن هم در روزهای پایانی سال است که به‌صورت سنتی دوره‌ای برای افزایش حجم تقاضا محسوب می‌شود. به نظر می‌رسد بازار کشش قیمت‌های بالای فعلی را برای محصولات پتروشیمی نداشته و نیاز به تغییر تاکتیک و کاهش قیمت‌های پیشنهادی عرضه‌کنندگان حس می‌شود.
محمدحسین بابالو در شماره امروز روزنامه «دنیای اقتصاد» نوشت:
رشد قیمت‌های جهانی در کنار افزایش نسبی قیمت دلار در ماه‌های اخیر به نسبت اواسط سال جاری نشان می‌دهد قیمت‌ها در بورس کالا و بازار داخلی افزایش محسوسی را تجربه کرده که متاسفانه شائبه عقب نشینی خریداران را در کنار ضعف نقدینگی در روزهای اخیر برجسته ساخته است. این وضعیت را می‌توان عدم کشش بازار آزاد در برابر قیمت‌های فعلی دانست هرچند که شواهدی متقن از وجود موجودی بالا در انبار برخی شرکت‌های بزرگ پتروشیمی خبر می‌دهد ولی شاهد کاهش قیمت‌های پیشنهادی عرضه‌کنندگان در بورس کالا نیستیم. این نکته را باید بسیار مهم ارزیابی کرد زیرا کاهش حجم معاملات در نهایت به زیان توأمان شرکت‌های بزرگ بالادستی و همچنین واحدهای پایین‌دستی منجر خواهد شد که معادله‌ای نگران‌کننده و باخت – باخت را ترسیم خواهد کرد. از سوی دیگر عدم معامله در بورس کالا به این معنی است که شرکت‌های پتروشیمی مجبور خواهند بود که کالاهای تولیدی خود را در بازارهای صادراتی به فروش برسانند هرچند که ساده ترین و البته کارآترین فرآیند برای افزایش حجم صادرات را باید در کاهش قیمت‌های پیشنهادی به بازارهای صادراتی دانست که باز جایگاه شرکت‌های بزرگ عرضه‌کننده را در بازارهای جهانی تضعیف کرده و حتی ممکن است اثرات نگران‌کننده‌ای را بر بازارهای منطقه‌ای بر جای گذارد. به نظر می‌رسد پذیرش مکانیزم بازار یعنی تعیین قیمت بر پایه عرضه و تقاضا بتواند به راه‌حلی منطقی منتهی شده که منافع طرفین را تامین کند. این در حالی است که رسانه‌های مختلفی به این رویکرد ورود کرده‌اند. پایگاه اطلاع‌رسانی شرکت صنایع پتروشیمی موسوم به نیپنا در گزارشی با عنوان نیاز به تغییرتاکتیک دربازارمحصولات پتروشیمی عنوان داشته است: به نظر می‌رسد بازار دیگر تمایل چندانی به خرید نداشته و این رخداد را می‌توان در کاهش حجم معاملات و بالابودن موجودی انبارهای واحدهای تولیدی بالادستی به صراحت مشاهده کرد هرچند برخی از کارشناسان اعتقاد دارند دلیل این وضعیت را باید درقیمت‌های بالای این بازار جست‌وجو کرد.
پس ازافزایش قیمت دلار در ماه‌های اخیر در کنار رشد قیمت‌های جهانی محصولات پتروشیمی شاهد افزایش قیمت‌ها در بورس کالا و بازار آزاد هستیم که جذابیت چندانی برای مصرف‌کنندگان این مواد اولیه ندارد. این در حالی است که در ضعف صادرات مواد اولیه، بازار داخلی را باید جدی‌تر از قبل مورد نظر قرار داد. هرچند هماکنون تقاضای چندانی در این بازار وجود ندارد اگرچه کاهش قیمت‌های پیشنهادی در بورس کالا قطعا می‌تواند به بهبود حجم معاملات منجر شود و سیگنال مثبتی را به بازار ارائه می‌دهد که در صورت ضعف صنایع پایین‌دستی، صنایع بزرگ بالادستی از آنها حمایت خواهند کرد.
این رویکرد اجرایی در نهایت به بازگشت تقاضا منجر شده و فرآیندی برد – برد را برای صنایع بالادستی و پایین‌دستی ایجاد می‌کند. با توجه به کاهش قیمت دلار در بازار داخلی در روزهای اخیر در کنار رقابت کشورهای رقیب برای عرضه محصولات نهایی تولید شده از مواد اولیه پتروشیمی در کنار ضعف بازارهای صادراتی مواد اولیه و محصولات نهایی، هماکنون این نگرانی وجود دارد که بازار داخلی کشورمان در روزهای پایانی سال با ورود محصولات خارجی رو به رو شده که قطعا تهدید بزرگی برای کل بازار به شمار می‌آید. کاهش محسوس حجم معاملات در بورس کالا و بازار داخلی موضوعی نیست که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت. با توجه به موارد فوق بازبینی قیمت‌های پیشنهادی در بورس کالا کاری ضروری به نظر می‌رسد که می‌تواند شرایط معاملات را تغییر دهد. مدیرعامل بورس کالا در این خصوص عنوان کرد که قیمت‌های پایه وحی منزل نیست و بورس کالا آمادگی دارد که کاهش قیمت‌ها از سوی عرضه‌کنندگان اصلی را اعمال کند. قیمت‌های پایه تنها آغازگر معاملات است و بازار قیمت‌های نهایی را در نهایت تعیین خواهد کرد.
کارنامه امسال بورس کالای ایران
روز گذشته در نشستی به منظور معرفی بورس کالا به‌عنوان یکی از شرکت‌های برگزیده در فرابورس که به رتبه الف این نهاد مالی ارتقا پیدا کرده، دکتر حامد سلطانی‌نژاد مدیر عامل بورس کالا و هیات همراه به بررسی آخرین وضعیت بورس کالا و شرایط معاملاتی در سال جاری پرداخت و گفت: حجم معاملات در بازار فیزیکی بورس کالا در سال جاری تا پایان هفته منتهی به 6 اسفند در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته با 30 درصد افزایش رو به رو شده که در نهایت موجب شد ارزش داد‌و‌ستدها در این بازار به 26 درصد افزایش یابد. این در حالی است که بخشی از رشد قیمت‌ها را می‌توان به دلیل تقویت قیمت‌های جهانی دانست که در بازار داخلی نیز تاثیرگذار بوده است. وی در ادامه افزود: ارزش معاملات سلف استاندارد موازی در این مدت 1144 درصد افزایش داشت همچنین ارزش معاملات در بازار مشتقه نیز 156 درصد تقویت شد. این موارد در نهایت موجب شد تا ارزش کل معاملات در بورس کالا در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل 81 درصد افزایش یابد که موفقیت بزرگی برای بورس کالای ایران محسوب می‌شود.
برنامه‌های آتی بورس کالا
مدیر عامل بورس کالای ایران درخصوص برنامه‌های آتی این نهاد مالی برای سال 96 عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین برنامه‌های بورس کالا برای سال آینده راه‌اندازی بورس آتی ارز است که هماکنون تمامی زیرساخت‌های آن آماده شده و در صورت صلاحدید، اجرایی خواهد شد. این در حالی است که این سیستم به‌صورت آزمایشی بارگذاری شده و از سوی مدیران بورس کالا نیز مراحل تست کاربردی آن صورت گرفته که می‌تواند در اولین فرصت اجرایی شود. وی در ادامه به تلاش برای توسعه معاملات محصولات کشاورزی ذیل ماده 33 قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی اشاره کرد و آن را دومین هدف بورس کالای ایران دانست و گفت: برای سال آینده در تلاش هستیم تا ذیل بندهای قانونی بخشی از گندم تولیدی کشور را در استان‌های منتخب به‌عنوان نمونه (پایلوت) مورد معامله قرار داده و به این صورت قانون قیمت تضمینی را به جای خرید تضمینی اجرایی کنیم. وی در ادامه راه‌اندازی سوآپ کالایی، ایجاد ابزارهای پوشش ریسک و راه‌اندازی معاملات خرده‌فروشی را از برنامه‌های بورس کالا در سال آینده دانست و گفت: هماکنون با بانک ملت برای تسویه وجوه تعامل خوبی ایجاد شده که می‌تواند چهره بسیاری از معاملات را به نفع مصرف‌کننده و تولیدکننده تغییر داده و فرآیند تامین مالی برای خریدار را بهبود بخشد. وی همچنین توسعه گواهی سپرده کالایی، راه‌اندازی قدرتمند صندوق‌های کالایی تخصصی و تلاش برای رقابت در فروش با جذب فروشندگان بیشتر در بورس کالا را از برنامه‌های آتی بورس کالای ایران در سال آینده برشمرد. وی همچنین به تلاش برای تسهیل بیشتر فرآیند تامین مالی در بورس کالا اشاره مجددی داشت و گفت: در سال جاری تاکنون 12 هزار میلیارد تومان تامین مالی در چارچوب معاملات سلف در بورس کالا محقق شده و در چارچوب قراردادهای سلف استاندارد موازی نیز 3 هزار میلیارد تومان تامین مالی صورت گرفته است. وی تلاش برای اجرای ماده 37 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر را یکی دیگر از اهداف بورس کالا در سال آینده عنوان کرد و گفت: این قانون به منظور ساماندهی صادرات مواد خام همچون سنگ آهن صورت گرفته و شرایط جدید و جذابی برای عرضه در بورس کالا صورت گرفته که می‌تواند وضعیت داد‌و‌ستد و صادرات این کالا را در کنار کود اوره بهبود بخشد هرچند کود اوره در مسیر قیمت‌گذاری‌های دولتی قرار دارد.
در ادامه این نشست دکتر حامد سلطانی‌نژاد درخصوص توسعه بازار خرده فروشی عنوان کرد: در این حوزه خاص برای معاملات خرد، بورس کالا تمایلی ندارد که در حوزه تجارت افراد و برخی بنگاه‌های اقتصادی ورود کرده هرچند که تلاش برای انعطاف بازار، سهولت و شفافیت معاملات نیز در دستور کار قرار دارد تا یک فرد بتواند پس از احزار هویت، تامین منابع مالی به‌صورت نقدی یا اعتباری، توان داد و ستد کالایی مشخص را به‌صورت خرد یا در چارچوب معاملات گواهی سپرده کالایی داشته باشد.
وی همچنین در پاسخ به سوالی در مورد فعال شدن تابلوی بورس کالا در کشورهای دیگر عنوان کرد: این یکی از اهداف غایی بورس کالا به شمار می‌رود که پتانسیل داد‌و‌ستد محصولات حاضر در بورس کالا در سایر کشورهای دیگر وجود داشته باشد زیرا جایگاه بورس کالا را در مسیر صادرات تقویت خواهد کرد. قطعا بازار هدف برای عرضه محصولات را باید کشورهایی دانست که هماکنون نیز جزو بازارهای هدف محموله‌های ایران است که کشورهای همسایه در اولویت اصلی قرار خواهد داشت. همکاری بین بورسی و همچنین جذب فعالان اقتصادی سایر کشورها از اولویت‌های بورس کالا در این خصوص محسوب می‌شود. هم اکنون در حال طراحی مدل‌های اصلی صادراتی بورس کالا هستیم، هرچند رایزنی‌های مختلف در این خصوص زمانبر است. تلاش برای حضور تابلوی بورس کالا در سایر بورس‌ها همچنان به قوت خود باقی است، هرچند با یک مدل عملیاتی، مطالعاتی و بررسی ریسک با توجه به ابعاد حقوقی، نوسان نرخ ارز، تسویه و پایاپای، شرایط تحویل و کیفیت کالا با مکانیزم‌های مختلف انبارداری و حمل و نقل در حال انجام است.
خودرو در بورس کالا
سلطانی‌نژاد در پاسخ به سوالی درخصوص عرضه خودرو در بورس کالا عنوان کرد: شرکت‌های خودروسازی به دنبال تامین مالی بوده و هستند هرچند توان تامین مالی آنها از سیستم‌های بانکی شاید اشباع شده باشد، اگرچه باز هم در حال انجام است. بازار سرمایه قطعا یکی از بسترهای تامین مالی این واحدهای تولیدی است اما در بورس کالا، تامین مالی در قبال فروش واقعی و ارائه برنامه فروش محقق خواهد شد. قابلیت همگن‌سازی و وجود قیمت رقابتی در بازار است که می‌تواند تامین مالی را توجیه‌پذیر کرده همچنین قیمت‌ها در معاملات سلف استاندارد موازی به حالتی آزاد و با نوسان مشخصی نیاز دارد. به گفته وی هماکنون نظام فروش در بازار خودرو بر پایه نمایندگی‌ها انجام گرفته بنابراین برای آنها نیز می‌توان نقشی مشخص قائل شد. وی درخصوص عرضه سراتو در بورس کالا اظهار امیدواری کرد که در پایان سال جاری یا ابتدای سال آینده شاهد اولین عرضه رسمی این نوع خودرو در بورس کالا باشیم. وی درخصوص تمایل و پیگیری سازمان اموال تملیکی برای حضور در بورس کالا عنوان کرد: بورس کالا آمادگی حمایت از این ساز و کار معاملات را داشته ولی نیاز به امکان سنجی دقیقی دارد و باید مشخص شود که چه کالایی و با چه حجم، کیفیت و کمیتی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد.
قیمت‌های پایه غیر قابل تغییر نیست
در ادامه این نشست مدیرعامل بورس کالا در پاسخ به خبرنگار «دنیای اقتصاد» درخصوص بالابودن قیمت‌های پایه در بورس کالا همچنین وجود عرضه‌ها و کاهش نسبی حجم معاملات به نسبت عرضه مخصوصا در بازار محصولات پلیمری و عدم کشش بازار در قیمت‌های فعلی عنوان کرد: قیمت‌های پایه اعلامی محصولات پتروشیمی در بورس کالا از سوی شرکت ملی صنایع پتروشیمی هر دو هفته یکبار اعلام می‌شود، اما غیر قابل تغییر نیست یعنی هیچ الزامی برای عرضه با این قیمت‌ها وجود نداشته و عرضه‌کننده می‌تواند قیمت‌های پایین تری را در بورس کالا عرضه کند. این در حالی است که تنوع شرایط فروش در بورس کالا نیز وجود دارد اما اگر برخی واحدهای تولیدی مایل هستند کالاهای خود را در بازاری غیرشفاف و حتی ارزان تر از قیمت‌های پایه به فروش برسانند مطلب دیگری است. هماکنون پتانسیل فروش طولانی مدت و حتی اعتباری یا فروش پایین تر از قیمت‌های پایه در بورس کالا فراهم است که عرضه‌کنندگان می‌توانند از آنها استفاده کنند. با توجه به رشد قیمت‌های جهانی و افزایش قیمت دلار، شاید شرایط در بازار ایران به گونه‌ای باشد که بازار داخلی به قیمت‌های کمتری نیاز داشته که تبعیت از مکانیزم بازار را طلب می‌کند. وی از برخی از روابط خارج از عرف در گذشته در برخی از شرکت‌های عرضه‌کننده نیز انتقاد کرد.
در پایان این نشست نیز دکتر مجید عشقی قائم مقام مدیرعامل بورس کالای ایران درخصوص تسهیلات جدید این نهاد مالی نیز عنوان کرد: در شرایط فعلی که با عدم کشش بازار برای جذب حداکثر عرضه‌ها در بورس کالا رو به رو هستیم، برخی از گروه‌های کالایی را برای خرید در مچینگ حتی در کدهای غیرمرتبط بهین‌یابی نیز آزاد گذاشته‌ایم که با این رویکرد جدید که در روزهای اخیر ایجاد شده، می‌توان به افزایش حجم معاملات خوش‌بین بود. وی در ادامه عنوان کرد: کف عرضه‌هایی که در نهادهای نظارتی برای عرضه در بورس کالا تعیین شده، در روزهای اخیر مورد داد و ستد قرار گرفته همچنین این امیدواری وجود دارد که حجم معاملات در روزهای آینده بهبود یابد. مجید عشقی در ادامه افزود: بررسی معاملات در بورس کالا در روزهای اخیر به دقت صورت گرفته و گزارش این موارد به‌صورت کتبی به اطلاع شرکت مای صنایع پتروشیمی رسیده است.
