از یک چهلم پسماندهای تهران برق تولید می‌شود!
فاطمه لطفی، خبرنگار توسعه پایدار «انرژی امروز»
محمدباقر قالیباف، شهردار تهران، در اولین مناظره انتخابات ریاست‌جمهوری مدعی شد: «امروز افتخار شهرداری تهران در محیط زیست این است که از زباله برق تولید می‌کند». در همین خصوص با دکتر علیرضا عسگری، کارشناس پسماند از مرکز تحقیقات مواد زائد جامد پژوهشکده محیط زیست دانشگاه علوم پزشکی تهران، به گفت‌وگو نشستیم.
با توجه به صحبت‌های آقای دکتر قالیباف که در مناظره روز جمعه گفت در تهران از زباله‌ها برق تولید می‌شود، این صحبت تا چه حد صحت دارد؟
ببینید! تهران در واقع یک نیروگاه زباله‌سوز دارد با ظرفیت 200 تن در روز، در سایت کهریزک و ظرفیت تولید برق این نیروگاه هم سه مگاوات هست. این مقدار زباله در واقع فقط یک چهلم کل پسماندهای تولیدی تهران است. چون تهران نزدیک به هشت هزار تن در روز پسماند تولید می‌کند. یک هاضمی هم در تهران هست در منطقه آبعلی تهران، که ظرفیت صد تن پسماند در روز را دارد. اما اینکه آیا این زباله‌سوزها درست کار می‌کنند یا نه خود سازمان محیط زیست باید پاسخگو باشد.
در مورد وضعیت جمع‌آوری زباله در شهر تهران، به عنوان یک متخصص، این روش کنونی جمع‌آوری زباله در تهران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در این مورد بحث‌ها خیلی متفاوت هست. در تهران در روز 7500 تا 8000 تن زباله تولید می‌شود. اگر بخواهیم جمع‌آوری این زباله‌ها را درنظر بگیریم، کارهای خوبی انجام شده است. مساله این است که زباله‌ای روی زمین نمی‌ماند. اما اینکه آیا می‌تواند بهتر از این باشد باید بررسی شود که قاعدتا بهتر از این هم می‌شود کار کرد. به طور کلی در جمع‌آوری زباله‌ها مشکلی وجود ندارد. به این علت که معمولا ما در تهران تجمع زباله را خیلی کم داریم، پیمانکار‌ان مختلف در تهران هستند. زباله‌ها را جمع‌آوری می‌کنند، و حمل و نقل می‌کنند. اما اینکه در محل بخواهد تفکیک انجام شود، انجام می‌شود و ارقامی وجود دارد؛ اما با ایده‌‌آل‌ها خیلی فاصله دارد. باید قبول کرد که تهران یک کلانشهر ده دوازده میلیون‌نفری است و حداقل می‌شود گفت در بحث جمع‌آوری زباله در تهران خوب عمل می‌شود. اما اینکه بعد چه اتفاقی می‌افتد ارگان‌های نظارتی و پایشی هستند که باید چک‌لیستی را تهیه کنند و بررسی کنند این سطل زباله یا این سیستم مکانیزه‌ای که وجود دارد درست هست، نیست، چقدر به معیارهای جهانی نزدیک هست یا نیست یا اصلا ما از وجودش خبر نداریم.
آقای دکتر! فرمودید وضعیت جمع‌آوری زباله خوب هست، بعد از جمع‌آوری، زباله‌های تهران چه سرنوشتی دارند؟
زباله‌های تهران زمانی که می‌رود سایت آرادکوه، تقریبا ده تا یازده تا اگر اشتباه نکرده باشم، خط پردازش وجود دارد، تا جایی که می‌توانند قسمت‌های ارزشمند را به‌صورت دستی و مکانیزه جدا می‌کنند. مابقی پسماندی که وجود دارد، چیزی حدود 3500 تن، یک مقداری می‌رود برای کمپوست‌سازی، و یک مقدار کمی از این کمپوست هم دوباره گرانوله می‌شود و مابقی هم دفن می‌شود. قبلا این سیستم غیربهداشتی بود اما امروزه دفن بهداشتی را می‌شود گفت رعایت می‌کنند. نزدیک به 200 تن هم اگر زباله‌سوز کار کند، وارد نیروگاه زباله‌سوز می‌شود.
بدون در نظر گرفتن شهرستان‌ها، در پایتخت با معیارهای جهانی چقدر فاصله داریم؟
خوب ببینید! اگر بخواهیم مقایسه کنیم با کشورهای پیشرفت‌های مثل آلمان، نسبت به این کشورها حرفی برای گفتن نداریم. این کشورها عملا نزدیک به هفتاد هشتاد درصد زباله‌های خودشان را بازیافت می‌کنند، درحالیکه در ایران اگر خیلی خوب کار کنند رقمی که خودشان اعلام می‌کنند 20 درصد هست؛ اما من اعتقاد ندارم که واقعا 20 درصد بازیافت زباله انجام می‌شود. اگر بخواهیم با این کشورها مقایسه کنیم باید بگویم که ما خیلی فاصله داریم تا بتوانیم در این زمینه به کشور توسعه‌یافته‌ای مثل آلمان یا کشورهای دیگر اروپایی که در این زمینه دارند کار می‌کنند برسیم. به طور کلی خیلی جای کار داریم؛ اما نباید منکر زحماتی شد که تا حالا کشیده شده است.
با کشورهای پیشرفته خودمان را مقایسه کردیم، در همسایه‌های خودمان چطور؟ چه جایگاهی بین همسایه‌های اطراف خودمان داریم؟
اگر بخواهیم با بعضی از همسایه‌های خودمان مقایسه کنیم که خوب این کشورها در نقطه صفر هستند، کشورهایی مثل عراق و پاکستان و افغانستان و… اصلا نمی‌توان با ایران مقایسه کرد. نسبت به ترکیه اگر مقایسه کنیم ترکیه جایگاه بالاتری نسبت به ایران دارد و این کشور از این پیشرفته‌تر است.شیخ‌نشین‌ها چون قاعتا از فن‌آوری‌های پیشرفته اروپایی استفاده می‌کنند، وضعشان بهتر از ایران است.
وضعیت تفکیک زباله‌ها در تهران را چطور ارزیابی می‌کنید؟
نکته مهمی که اینجا دارد اتفاق می‌افتد به ویژه در شهرداری تهران، تفکیک زباله‌ای که در تهران صورت می‌گیرد به‌صورت زباله‌های خشک و تر است. اما قسمت خطرناک زباله‌های خانگی جدا نمی‌شود. صحبت ما بر سر زباله‌های بیمارستانی نیست. بلکه زباله‌های خطرناک خانگی، تقریبا می‌شود گفت هیچ برنامه‌ای برای این زباله‌ها وجود ندارد.
یکی از دلایلی که کمپوست تولیدی امروزی را بدون ارزش می‌کند یا موادی که در اینجا تولید می‌کنند، ارزش ندارد این است که جریان پسماندهای خطرناک خانگی داخلش هست و هنوز برنامه‌ای برای جدا کردن این پسماند وجود ندارد.
بحث دیگر در مورد تفکیک کردن و جداسازی‌هایی که اتفاق می‌افتد آن‌طور که در مناظره دیشب گفته می‌شد، واقعا تفکیکی که از مبدا بخواهد اصولی انجام شود نیست، یک سری کارها انجام می‌شود، مثلا خودرو با ملودی می‌آید جمع می‌کند جدا می‌کند، اما خیلی نمی‌شود به آن اعتقاد داشت که این یک سیستم خوب به روز و با تمام آموزش‌هایی است که داده شده است و عملا می‌شود گفت موفق نبودند.
پس آقای دکتر در اکثر شهرهای ایران، کسانی هستند که به‌صورت کاملا شخصی و با وانت پسماندها را جمع‌آوری می‌کنند مخصوصا پسماندهای فلزی و پلاستیکی را. نظرتان در مورد این نوع جمع‌آوری پسماند چیست؟
این‌ها همان سیستم‌های نمکی قدیمی هستند، این سیستم سنتی است. اما از نظر من هر سیستمی که کمک کند پسماندها در مبدا کم شوند، یعنی آن‌چیزی که می‌ماند برای سیستم جمع‌آوری شهری که باید شهرداری برایش هزینه کند، هر سیستمی که در این زمینه واقعا شناسنامه‌دار اصولی و زیر نظر اتحادیه صنایع بازیافت کار کند قاعدتا کمک به مدیریت پسماند خواهد کرد اما متاسفانه در ایران خیلی از این سیستم‌ها نه شناسنامه‌ای دارند و نه معلوم هست پسماندی که تحویل می‌گیرند را چکار می‌کنند، هزینه‌های سیستم مشخص نیست، قیمتی که از مردم خرید می‌کنند واقعی هست؟ فکر می‌کنم باید این سیستم‌ها تحت نظارت یک ارگان نظارتی سازماندهی شود.
