وضعیت فروش سوخت ایران در چین، افغانستان و لبنان چگونه است؟
تحولات صادرات نفت در سه جبهه
ارسال یک محموله سوخت به لبنان و از سر گیری صادرات سوخت به افغانستاناین روزها در صد اخبار قرار دارند از طرفی حجم بالایی از نفتی که کشتی‌ها برای فروش به‌چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده جهان حمل می‌کنند فعلا به در بسته خورده است.
به گزارش «انرژی امروز» از دنیای اقتصاد، از زمان تحریم ایران توسط آمریکا در سال ۲۰۱۸، چین بزرگ‌ترین مشتری نفت کشور بوده هرچند حجم صادرات به‌شدت کاهش پیدا کرده است. در برهه‌ای هم فروش نفت و فرآورده‌ها به‌متحد قدیمی ایران یعنی ونزوئلا توانست بخشی از ظرفیت خالی مانده کشور را به‌خود اختصاص دهد.
با این حال، در روزهای گذشته خبری مبنی بر ارسال یک محموله سوخت به‌لبنان به‌گوش رسید که به‌نظر می‌رسد احتمال ادامه فروش به‌این مقصد هم وجود دارد.
علاوه بر این، صادرات سوخت به‌افغانستان به‌دلیل قدرت گرفتن طالبان و نگرانی‌های امنیتی به‌شدت کاهش یافته بود، اما حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز و پلتس اظهار کرد که روند صادراتی از مبادی مرزی از سر گرفته شده است و ابراز امیدواری کرد با خروج نیروهای آمریکایی از همسایه شرقی، نگرانی‌ها برای عدم‌نقض تحریم‌ها تا حد زیادی برطرف شود، هرچند هنوز معلوم نیست امنیت کافی در افغانستان برای روابط تجاری برقرار شود یا خیر.
از سوی دیگر، به‌دنبال اینکه دولت چین در حال بازرسی از پالایشگاه‌های خصوصی این کشور برای موارد مالیاتی و محیط‌زیستی است، میزان واردات نفت آن افت محسوسی داشته و شرکت ردیابی نفتکش کپلر از معطل‌ماندن بسیاری از نفتکش‌ها در بنادر آسیایی خبر داده که شامل نفت تحریمی ایران و ونزوئلا نیز می‌شود.
بشکه‌های سرگردان نفت در شرق آسیا
حجم بالایی از نفتی که کشتی‌ها برای فروش به‌چین به‌عنوان بزرگ‌ترین واردکننده جهان حمل می‌کنند فعلا به در بسته خورده و در بنادر این کشور و همچنین سنگاپور و مالزی معطل مانده چراکه چین در حال بررسی عملکرد پالایشگران خصوصی در این کشور است. به‌گزارش بلومبرگ، این نفت‌ها شامل نفت ایران که از سوی آمریکا تحریم شده نیز می‌شود. داده‌های شرکت کپلر نشان می‌دهد که نفتکش‌های سواحل سنگاپور، مالزی و چین حامل ۶۲ میلیون بشکه نفت در هفته گذشته بوده‌اند که اوایل‌ماه جاری میلادی (آگوست) به‌اوج سه‌ماهه هم رسیده بود.
به‌گفته این شرکت، نفت ونزوئلا و همچنین گرید سنگین نفت ایران که به‌طور معمول برای ترکیب با قیر وارد می‌شود نیز از جمله این محموله‌ها است. انوپ سینگ، رئیس بخش پژوهش نفتکش شرق سوئز در شرکت Braemar ACM Shipbroking Pte Ltd که در سنگاپور مستقر است، به‌این پایگاه خبری گفت: «این بشکه‌هایی که در جنوب‌شرقی آسیا هستند سرگردانند.» او افزود: «آنها کار سختی برای پیدا کردن مقصدی به‌غیر از چین خواهند داشت، مگر اینکه وضعیت تحریم‌های آمریکا تغییر شگرفی کند یا فشار چین بر پالایشگاه‌های مستقلش تسهیل شود.»
چین در حال بازرسی از پالایشگاه‌های خصوصی برای افزایش پایبندی به‌مقررات مالیاتی و قوانین محیط‌زیستی بوده است. این بازرسی‌ها در زمانی موجب کاهش سهمیه واردات پالایشگاه‌ها شده که بازار جهانی نفت به‌علت شیوع گونه دلتای کرونا تحت‌فشار است و چشم‌انداز محرک‌های پولی کاهشی است. با این حال، شاخص‌های نفتی که هفت روز پیاپی افت پیدا کرده بودند، در معاملات دوشنبه بیش از ۵ درصد افزایش یافتند و دیروز هم افزون بر یک درصد بالا رفتند تا برنت ساعت ۱۵ به‌وقت ایران به‌مرز ۷۰ دلار نزدیک شود.
به‌عنوان بخشی از اقدامات دولت چین، مالیات جدیدی بر مصرف را برای واردات سه مورد از کالاهای مرتبط با نفت شامل ترکیبات قیر به‌دلیل نگرانی درباره آلایندگی آن از ماه ژوئن وضع کرد. این پایگاه خبری ادعا می‌کند این امر موجب انباشته شدن نفت در بنادر آسیایی شده چراکه این ماده قیر مانند که برای تولید مواد راه‌سازی استفاده می‌شود اغلب به‌عنوان پوششی برای پنهان کردن جریان واقعی نفت از ایران و ونزوئلا مورد استفاده قرار گرفته است.
ژانوس جوای، تحلیلگر نفت‌خام کپلر در این مورد عنوان کرد که به‌دلیل وضع مالیات جدید که قیمت ترکیب قیر وارداتی را بهبود بخشیده، حجم خرید چین در‌ماه گذشته حدود ۸۰ درصد نسبت به‌اوج آن در‌ماه مه کاهش یافته است. او گفت: «مقصد اصلی این محموله‌های تحریمی بیشتر اوقات چین است.»
کپلر همچنین ادعا کرده که در میان محموله‌های شناور در این منطقه، بشکه‌های نفت و میعانات ایران و همچنین نفتی که تحت عملیات انتقال کشتی به‌کشتی در مالزی قرار می‌گیرند را شناسایی کرده است. این روش برای پنهان کردن منشأ محموله استفاده می‌شود. علاوه بر این، نفت «مری» ونزوئلا هم از جمله همین محموله‌ها بوده است. طبق محاسبات کپلر، این محموله‌ها ۴۱درصد نفت موجود در نفتکش‌های سراسر جهان است.
در همین حال، شرکت تحلیلی ورتکسا تعداد کشتی‌های حامل نفت حوالی چین را ۲۹ فروند اعلام کرد که مدعی است یک‌پنجم آنها حامل نفت ایرانی و ونزوئلا است و بقیه از مناطقی مانند ابوظبی و برزیل آمده‌اند و به‌دلیل تاخیر در تخلیه بار ناشی از نبود فضای کافی آنجا منتظر هستند.
از سرگیری صادرات سوخت به‌افغانستان
حمید حسینی، سخنگوی اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی ایران در مصاحبه با خبرگزاری رویترز خبر از سرگیری صادرات سوخت به‌افغانستان طی روزهای گذشته به‌درخواست حکومت جدید این کشور را اعلام کرد.
به‌دنبال بازگشت طالبان به‌قدرت در افغانستان پس از خروج نیروهای‌آمریکایی بسیاری از مردم این کشور از شهرها خارج شدند، امری که موجب بالا رفتن قیمت بنزین به۹۰۰ دلار در هر تن شد.
به‌گزارش «ایسنا» به‌نقل از رویترز، حسینی گفته طالبان پیامی را به‌ایران ارسال و اعلام کرد که می‌توانید به‌صادرات فرآورده‌های نفتی ادامه دهید. طالبان این پیام‌ها را به‌بازرگانان ایرانی و به‌اتاق بازرگانی ایران که ارتباطات نزدیکی با دولت دارد، فرستاده است. در نتیجه اداره کل گمرک جمهوری اسلامی ایران ممنوعیت صادرات سوخت به‌افغانستان را که از ۱۵ مرداد به‌دلیل نگرانی‌های ایران نسبت به ایمنی تجارت در این کشور اعلام کرده بود، برداشت.
حسینی گفت: «نگرانی‌های مذکور با رفتار طالبان کاسته شده‌اند.» وی به‌تصمیم طالبان برای کاهش تعرفه واردات سوخت از ایران و سایر کشورهای همسایه اشاره کرد و سند مربوطه را، در اختیار رویترز گذاشت. در این سند آمده که تعرفه واردات بنزین، دیزل و گاز مایع از کشورهای همسایه به‌افغانستان ۷۰درصد کاهش پیدا می‌کند.
صادرات اصلی ایران به‌افغانستان بنزین و گازوئیل بوده است. طبق گزارش پلتفرم تحقیقات نفت و گاز و مشاوره ایرانی پترو ویو، ایران در فاصله‌ماه مه سال ۲۰۲۰ تا‌ماه مه سال ۲۰۲۱ حدود ۴۰۰ هزار تن سوخت به‌همسایه خود صادر کرد. یک منبع آگاه به‌رویترز گفت: بیش از یک میلیون تن در سال معادل بیش از ۲۰ هزار بشکه در روز سوخت ایران به‌افغانستان می‌رود.
حسینی گفت: «مقصد اصلی سوخت ایران ولایت‌های شرقی نزدیک مرز ایران و مناطق جنوبی مانند قندهار و نیمروز هستند که طالبان حتی پیش از هفته‌های اخیر، نفوذ قوی در آنجا داشت.» وی در ادامه افزود: «تصور می‌کنم ایران می‌تواند به‌راحتی تجارت با افغانستان را دو برابر کند. دولت اشرف غنی به‌دلیل تحریم‌های‌آمریکا همواره تلاش می‌کرد همکاری با ایران را محدود کند.»
حسینی همچنین به‌پایگاه خبری-تحلیلی پلتس گفته طالبان دو گمرک مرزی خراسان و بلوچستان را بستند و فقط مرز خراسان جنوبی باز بود اما حالا شرایط تقریبا با ثبات شده است. به‌گفته او، صادرات ایران به‌افغانستان در ماه‌های گذشته در کمترین حالتش بوده چراکه مصرف داخلی ایران افزایش یافته بود و پالایشگاه‌ها تحت‌تعمیر و نگهداری قرار گرفته بودند.
لبنان؛ ونزوئلای جدید ایران؟
لبنان و ونزوئلا از نظر ذخایر نفتی قابل‌مقایسه نیستند چراکه کشور آمریکای‌جنوبی دارنده بزرگ‌ترین ذخایر طلای سیاه جهان است، حال آنکه لبنان از این ذخایر بی‌بهره است.
علاوه بر این، ونزوئلا عموما سوختش را در پالایشگاه‌های داخلی تولید می‌کرد اما لبنان به‌واردات سوخت وابسته است. با این حال، شباهت آنها برای ایران از این جهت است که هر دو دچار بحران کمبود سوخت با دلایل متفاوت شدند و ایران هم به‌عنوان متحد آنها و هم به‌عنوان فروشنده اقدام به‌تامین سوخت کرد. ونزوئلا با فرسودگی پالایشگاه‌ها مواجه بود اما لبنان کمبود منابع مالی برای تامین ارز با نرخ یارانه‌ای دارد که بانک مرکزی این کشور را بر آن داشت که ارز را با نرخ جهانی به‌واردکنندگان سوخت این کشور بدهد که موجب کاهش شدید واردات آن شد.
هرچند پس از آن دولت این کشور اقدام به‌اعطای بخشی از یارانه سابق برای سوخت به‌واردکنندگان کرد تا مشکل کمبود کاهش یابد. در این بین، حزب‌الله برای حل این مشکل راه دیگری داشت و آن خرید سوخت از ایران بود که به‌گفته هر دو طرف ا‌گر نیاز باشد محموله بعدی هم به‌این کشور ارسال خواهد شد. در این میان، منتقدان این ابتکار در لبنان معتقدند تجارت با ایران ممکن است باعث تحت‌تحریم قرار گرفتن این کشور که دچار بحران‌های مالی شدیدی است، شود و آن را خطرناک توصیف کردند. از سوی دیگر، تنها دغدغه در ایران چگونگی و شرایط دریافت پول از طرف لبنانی است.
