یک انتخاب: یا امروز فقیرتر باشیم یا فردا گرم‌تر باشد

هفته‌نامه اکونومیست نوشت: امروز بدون خرج میلیاردها دلار برای طرح‌های اقلیمی، سیاستگذاران در آینده با یک تصمیم وحشتناک روبرو هستند.

به گزارش «انرژی امروز» هفته‌نامه اکونومیست در گزارشی مفصل درباره وضعیت تغییرات اقلیم و هزینه‌های طرح‌های مقابله با آن می‌پرسد: بهترین راه برای خرج پول مالیات کدام است؟ اینکه فقر فوری کاهش یابد یا برای متوقف کردن گرمایش بیش از حد کره زمین در آینده خرج شود؟

این نشریه می‌نویسد این سوال نسخه ساده شده معضلی است که نهادهای جهانی و کشورهای در حال توسعه با آن مواجه هستند. در 22 ژوئن سیاستمداران برای طراحی «پیمان مالی جدید جهانی» در پاریس گرد هم آمدند. هدف این پیمان این بود که چگونه هزینه‌های تغییرات اقلیم بین کشورهای مختلف تقسیم شود. اتفاق خاصی رخ نداد و توافقی صورت نگرفت. این به این معنی است که در آینده شاهد اتفاقات دردناک‌تری خواهیم بود.

به نوشته اکونومیست، برای راه‌اندازی طرح‌های سبز در کشورهای فقیر به پول زیادی نیاز داریم. در سال 2000 کشورهای در حال توسعه، به استثنای چین، کمتر از 30 درصد از انتشارات جهانی کربن را از آن خود کرده بودند. تا سال 2030 این کشورها بخش بزرگی از این انتشارات را به خود اختصاص خواهند داد.

موسسه گرانتام در مدرسه اقتصاد لندن تخمین می‌زند که کشورهای فقیر باید سالانه 2.8 تریلیون دلار هزینه کنند تا انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش داده و از اقتصاد خود محافظت کنند. به اعتقاد این موسسه این کشورها باید سالانه 3 تریلیون دلاری برای مراقبت‌های بهداشتی و آموزش هزینه کنند تا به اهداف کاهش فقر دست‌یابند. این رقم می‌تواند افزایش یابد. از زمان شیوع کرونا، پیشرفت در شاخص‌های توسعه، از مرگ و میر ناشی از ایدز گرفته تا تعداد افرادی که در فقر مطلق بودند، متوقف شده است.

اکونومیست اما می‌گوید در هیچ کجای دنیا چنین مبلغی برای مقابله با تغییرات اقلیم خرج نمی‌شود. در سال 2019، آخرین سالی که داده‌های موثق داریم، تنها 2.4 تریلیون دلار برای طرح‌های اقلیمی هزینه شد. به گفته موسسه گرانتام، کشورهای ثروتمند و بانک‌های توسعه حداقل باید یک تریلیون دلار از کسری سالانه را جبران کنند. بقیه مبلغ هم باید مستقیما از موسسات خصوصی و خود کشورهای در حال توسعه تامین شود. در سال 2009، کشورهای ثروتمند موافقت کردند که تا سال 2020 سالانه 100 میلیارد دلار بودجه جدید برای این امر اختصاص دهند. آنها اما از آن سال تاکنون هر سال از این هدف دور تر شده‌اند. در سال 2020 تنها 83 میلیارد دلار برای این هدف توسط کشورهای ثروتمند خرج شد، و کمک‌های کشورهای عضو OECD [سازمان همکاری و توسعه اقتصادی] هم ثابت بوده است.

اخیرا در مقاله‌ای، رهبران جهان از جمله جو بایدن از آمریکا، ویلیام روتو از کنیا و محمد بن زاید از امارات متحده عربی نوشتند که متقاعد شده‌اند که «کاهش فقر و حفاظت از کره زمین اهدافی همگرا هستند». برخی از سیاست‌ها در واقع راه‌حل‌های مفیدی برای هر دو هدف ارائه می‌دهند. کشاورزی پایدار انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد، و خطر قحطی را کاهش می‌دهد. حفاظت از جنگل‌های حرا باعث جذب کربن شده، طوفان‌ها را متوقف می‌کند و به ماهیگیران کمک می‌کند تا زندگی خود را تامین کنند. در کل، آسیب ناشی از تغییرات اقلیمی توسعه را گران‌تر می‌کند و توقف تغییرات آب و هوایی آن را مقرون به صرفه‌تر می‌کند.

اما اکونومیست می‌نویسد که هزینه کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای به ناچار کشورهای با درآمد متوسط را هدف قرار خواهد داد که آلایندگی بیشتری هم دارند، اما هزینه‌کرد برای کاهش فقر کشورهای با درآمد کمتر را هدف قرار می‌دهد که فقرا در این کشورها بیشتر هستند. محققان صندوق بین‌المللی پول که داده‌های 72 کشور در حال توسعه را از سال 1990 بررسی می‌کنند، به این نتیجه رسیدند که الگوی ناگواری [در ارتباط با رشد اقتصادی و انتشارات] وجود دارد: افزایش یک درصد تولید ناخالص داخلی سالانه به طور متوسط به معنی افزایش 0.7 درصد انتشارات است.

دلایل امر ساده هستند. صنایع در حال رشد نیاز به برق زیادی دارند. کشاورزی بزرگ و مکانیزه به فضای زیادی نیاز دارد. رشد کشاورزی دلیل اصلی جنگل‌زدایی است. بانک توسعه آفریقا  حساب کرده که آفریقا تا سال 2025 به 160 گیگاوات (گیگاوات) ظرفیت اضافی  برق نیاز دارد. این قاره اکنون فقط 30 گیگاوات انرژی تجدیدپذیر تولید می‌کند. در نشست سالانه اخیر اگزیم بانک آفریقا (African Exim Bank ) در آکرا، از چگونگی استخراج فلزات برای گذار سبز، بدون نگرانی در مورد آلودگی ناشی از آن صحبت شد.

اکونومیست معتقد است در تئوری، نسل بعدی کشورهای صنعتی می‌توانند با استفاده از شبکه‌های تجدیدپذیر، به جای شبکه‌هایی که با نفت و گاز کار می‌کنند، رشد خود را تامین کنند. آفریقا از پتانسیل خورشیدی بیشتری نسبت به هر جای دیگر جهان برخوردار است و همچنین مواد معدنی فراوانی دارد که می‌توان از آنها برای ساخت باتری‌ها استفاده کرد. با این حال، اگرچه رشد سبز امکان‌پذیر است، اما این اتفاق نمی‌افتد، جایگزینی شبکه‌های قدیمی و نصب فناوری جدید برای کشورهای در حال توسعه بسیار گران است. آژانس بین‌المللی انرژی  برای رسیدن به انتشار خالص صفر تا سال 2050، تخمین می‌زند که کشورهای در حال توسعه باید حداقل 300 میلیارد دلار تا سال 2030 برای شبکه‌های تجدیدپذیر هزینه کنند که پنج برابر خروجی فعلی آنهاست.

اکونومیست می‌نویسد که برای تهیه این گزارش با بیش از 20 اقتصاددان، سرمایه‌گذار و سیاست‌گذار درگیر در این مسئله صحبت شده است. و از آنها پرسیده شده که آیا باید اهداف اقلیم مد نظر باشد یا کاهش فقر. جواب‌هایی که گرفته شده است تقریبا به طور مساوی هر دو گزینه را به عنوان اولویت مطرح می‌کنند.

جهان که داغ‌تر می‌شود فقر کمتر نمی‌شود اما شکاف [بین غنی و فقیر] بیشتر می‌شود.