جنگ قیمت عربستان و تاثیر آن بر بحران ونزوئلا

 این روزها ونزوئلا بیش از پیش درگیر فجایع مصیبت بار سیاسی و اقتصادی شده است. تورم بیش از 700 درصد بوده و تولید ناخالص ملی کشور پایین تر از یک سوم میزان 2013 قرار دارد.

به گزارش خبرنگار بین الملل انرژی امروز، این کشور در عین دارابودن بزرگترین ذخایر اثبات شده نفت در جهان، هم اکنون مقروض ترین کشور جهان است. استانداردهای زندگی در ونزوئلا به پایین ترین سطح خود نزول کرده و امیدی به بهبود اوضاع وجود ندارد.

 در بحران اخیر ونزوئلا، عوامل بسیاری از جمله سوءمدیریت مالی و سرمایه کشور از جمله ثروت نفت توسط رئیس جمهور سابق هوگو چاوز و رهبر کنونی نیکولاس مادورو، بی قانونی، هرج و مرج و بازار سیاه را می توان دخیل دانست.

اما به گفته کارشناسان امور بین الملل، بدون تردید کاهش قیمت نفت همچنان یکی از اصلی ترین عوامل بروز بحران در ونزوئلا به شمار می رود. آنچه که در حال حاضر در این کشور در حال رخ نمودن است را می توان به نوعی پیامد ناگهانی و ناخواسته سیاست عربستان سعودی در پایین نگهداشتن تعمدانه قیمت نفت به دلایل سیاسی دانست.

مانند هر کالای موردتقاضای دیگر، بهای نفت نیز طبق قانون عرضه و تقاضا تعیین می شود. با ازدیاد درخواست قیمت آن افزایش و با کاهش تقاضا، قیمت کاهش خواهد یافت.

در اوایل 2014، تقاضای جهانی برای نفت تقریبا در حالت توازن قرار داشت و بالغ بر 92 میلیون بشکه در روز را شامل می شد. اما به تدریج این روند رو به افزایش نهاد و تا اواخر 2015، عرضه روزانه به 97 میلیون بشکه افزایش یافت، یعنی بیش از یک میلیون بشکه در روز بیشتر از میزان تقاضا، و این مازاد عرضه باعث کاهش شدید قیمت نفت گردید.

 بخشی از این افزایش عرضه را می توان مرهون نفت شیل آمریکا دانست، اما حجم عمده آن به دلیل پمپاژ تعمدانه مقادیر زیادی نفت توسط عربستان و مبتنی بر دلایل سیاسی بود. عربستان به عنوان تنها کشور تولیدکننده نفت که از ذخایر قابل توجهی نیز برخوردار است، به نوعی قانونگذار بازار قیمت گذاری نیز شناخته می شود. با وجود این حقیقت که طی سالهای اخیر، تولید شیل آمریکا تا حدودی از قدرت مطلقه عربستان کاسته است، اما هنوز هم سلطان نفتی از این توانایی برخوردار است که بتواند نفت بیشتری نسبت به تولید کنونی خود، وارد بازار ساخته و توازن آن را برهم بزند.

اختلال در بازار

به اعتقاد کارشناسان موسسه گلدمن ساکس، ایجاد اختلال در بازار دو هدف عمده برای سعودیها درپی داشت: نخست، از میدان به در کردن تولیدکنندگان شیل آمریکا و دور ساختن آنها از عرصه تجارت نفت و تحکیم نقش خود و کشورهای حاشیه خلیج فارس در بازار جهانی نفت بود.  تولید نفت از طریق شکست انحصاری، تقریبا پرهزینه است و تقریبا 60 دلار آمریکا به ازای هر بشکه تمام می شود. در حالی که هزینه تولید طبیعی نفت بیش از 7 دلار به ازای هر بشکه نیست. عربستان بسیار امیدوار بود که قیمت نفت از بشکه ای 60 دلار افزایش نیابد، به نحوی که استحصال نفت برای تولیدکنندگان شیل آمریکا با نرخ کنونی مقرون به صرفه نباشد.

هدف دوم، اضمحلال اقتصاد ایران، رقیب اصلی عربستان در خاورمیانه بود. عربستان با این کار همچنین درنظر داشت حمایت ایران از سوریه و دیگر شیعیان در اقصی نقاط جهان را نیز محدود سازد.

با نگاهی به گذشته، می توان متوجه شد که از دیرباز، بازارهای نفتی همواره متاثر از تقابل ایران و عربستان برای تفوق منطقه ای بوده است. در سال 1977، هنگامی که ایران در تلاش بود تا نیروگاه­های هسته ایش را توسعه دهد، رژیم سعودی به سرعت بازار را از نفت انباشته ساخته و تولید خود را از 8 میلیون بشکه در روز به 12 میلیون افزایش داد که باعث سقوط شدید قیمتها شد.

بعد از اندکی تامل، عربستان یک بار دیگر در 2014، و این بار همزمان با آمریکا جنگ قیمت را آغاز کرد. هدف اصلی آمریکا از این نبرد قدرت، بی اعتبار ساختن روسیه بود که بسیار بیشتر از حمایت تولید داخلی شیل برای سیاستمداران آمریکایی ارزش داشت، در حالی که دستیابی به نفت ارزان شیل می توانست هم به نفع مصرف کنندگان داخلی آمریکا و در مجموع برای تمامی صنعت انرژی مطلوب باشد.

اما استراتژی کاهش قیمت نفت، نه اقتصاد روسیه را ویران ساخت و نه ضربه ای مهلک به اقتصاد ایران وارد کرد، در عوض، کشورهای تولیدکننده نفت در آمریکای جنوبی و آفریقا از جمله لیبی، آنگولا و نیجریه متحمل شدیدترین آسیبها شدند. در این میان، ونزوئلا، کشوری که به شدت وابسته به صادرات نفت و درآمدهای آن است بیشترین صدمات را دیده است.

به گفته جیمز میلیگان تحلیلگر منابع جهانی، هنوز برای بسیاری مشخص نشده که آیا استراتژی کاهش قیمت نفت عربستان – آمریکا توانسته به هدف اصلی خود که همانا تحلیل قدرت و نفوذ روسیه و ایران و تاثیرگذاری شان در منطقه و بازار نفت بوده است، دست یابد، اما یک نکته مهم را نباید فراموش کرد: بازار جهانی نفت همچنان در معرض آسیب پذیری و تزلزل قرار دارد و این کشورهای ضعیف هستند که در نبرد بین سران قدرت، به مخمصه افتاده و بیش از پیش رو به زوال خواهند رفت.