آیا بحران در روابط ایران و آمریکا بر قیمت جهانی نفت اثرگذار است؟

پایگاه خبری آمریکایی بنزینگا (Benzinga) با ارایه تحلیلی درباره اینکه «آیا تداوم روابط خصمانه ایران و آمریکا‌ می‌تواند قیمت‌‌های نفت را تحت تاثیر قرار دهد؟»، اعلام کرد: بعید به نظر‌ می‌رسد افزایش تحریم‌‌های ایران از سوی آمریکا بر قیمت نفت اثرگذار باشد.

این پایگاه خبری در گزارشی نوشت، «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا در اقدامی خلاف رویه «باراک اوباما» رییس‌جمهوری پیشین این کشور و در پاسخ به آزمایش موشک بالستیک ایران تحریم جدیدی علیه تهران وضع کرد.

تحریم‌‌های جدید شامل ممنوعیت نقل و انتقالات بانکی علیه 25 شخصیت حقیقی و حقوقی ایرانی است که به برنامه موشکی تهران ارتباط داشتند.

 توافق تاریخی برجام

برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام یک توافق اولیه است که در سال 2015 میان ایران و گروه 1+5 شامل پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل و یک عضو اتحادیه اروپا (آلمان) امضا شد.

پس از امضای این توافق، تحریم‌‌های هسته‌‌‌ای ایران در ژانویه 2016 (اواخر دی 1394) در قبال محدودسازی برنامه هسته‌‌‌ای این کشور لغو شدند.

لغو تحریم‌‌ها به معنی آزاد شدن دهها میلیارد دلار وجوه درآمد نفتی برای ایران بود؛ ادعا‌ می‌شود، آزمایش موشکی ایران مغایر با مصوبه 2231 شورای امنیت سازمان ملل و برجام است و ترامپ نیز به شدت در حساب توییتری خود به آن واکنش نشان داد.

اما تحلیلگران آن را نقض برجام‌‌‌ نمی‌دانند، زیرا برجام در مورد آزمایش موشکی یا ارتباط ایران با گروه‌‌های تروریستی ساکت است. اکنون تاثیر این رویداد برای بازار نفت چیست؟

مازاد عرضه منجر به کاهش تولید نفت شد

ایران دومین ذخایر بزرگ اثبات شده نفت خام خاورمیانه را دارد و سومین تولیدکننده بزرگ سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) است.

از زمان لغو تحریم‌‌ها، صادرات نفت ایران تقریبا دو برابر شده و تهران توانسته است قراردادهای تجاری و سرمایه گذاری با شرکت‌‌های خارجی برای توسعه صنعت نفت خود منعقد کند.

قیمت‌‌های نفت که با تغییر سیاست اوپک به رهبری عربستان سعودی در سراشیب سقوط قرار گرفته بود، در اوایل سال 2016 با آمدن نفت ایران به بازار به شتاب کاهش آن تا اندازه‌‌‌ای اضافه شد.

سپس اعضای اوپک در تاریخ 30 نوامبر (10 آذر) و برخی تولیدکنندگان غیراوپک از جمله روسیه در تاریخ 10 دسامبر (20 آذر) در مجموع با کاهش تولید به میزان 1.8 میلیون بشکه در روز در 6 ماه نخست سال 2017 موافقت کردند. سهم اوپک از این میزان 1.2 میلیون بشکه در روز است.

ایران، لیبی و نیجریه تا رسیدن تولیدشان به یک سطح مشخص، از کاهش تولید معاف شدند.

ایران که گفته بود، تا رسیدن تولیدش به سطح پیش از تحریم یا چهار میلیون بشکه در روز، تولید خود را متوقف نخواهد کرد، در اواخر سال 2016 میلادی و در آستانه اجرای توافق کاهش تولید اوپک، بیش از 3.8 میلیون بشکه نفت تولید کرد.

 ضعف سرمایه‌گذاری، عامل بازدارنده افزایش تولید نفت در ایران

پایگاه خبری بنزینگا مدعی شد، احتمال افزایش تولید نفت ایران به بیش از سطوح فعلی کم است، زیرا اکنون این کشور با ظرفیت کامل تولید‌ می‌کند و افزایش تولید بیش از سطوح فعلی نیازمند میلیاردها دلار سرمایه گذاری است.

بنا به گزارشی که روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز منتشر کرد، ایران ممکن است به 200 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای احیای بخش انرژی خود که با فناوری‌‌های از رده خارج کار‌ می‌کند، نیاز داشته باشد.

شرکت‌‌های نفتی بین المللی که سال‌‌ها از ایران دور بوده‌اند، پس از لغو تحریم‌‌ها آرام آرام به سرمایه گذاری در این کشور روی‌ می‌آورند.

کنسرسیومی به رهبری شرکت نفتی توتال – غول نفتی فرانسه – در نوامبر 2016 برای توسعه میدان گازی بزرگ پارس جنوبی با ایران قرارداد بست.

 تنگه هرمز، عامل تعیین‌کننده

تحلیلگران پیش‌بینی‌‌‌ نمی‌کنند قیمت‌‌های نفت به دلیل تنش میان ایران و آمریکا افزایش یابند. بازار به این تنش‌‌ها واکنش چندانی نشان نخواهد داد مگر اینکه ایران اقدام به بستن تنگه هرمز کند که این اقدام به معنی قطع عرضه نفت اوپک است.

بر اساس اعلام اداره کل اطلاعات انرژی وزارت انرژی آمریکا، در حدود 35 درصد نفتی که توسط کشتی‌‌ها حمل‌ می‌شود و تقریباً 20 درصد نفت معامله شده در سراسر جهان از این تنگه عبور‌ می‌کند. مقصد 85 درصد نفتی که از تنگه هرمز عبور‌ می‌کند، آسیا است.

اداره کل اطلاعات انرژی آمریکا پیش‌بینی‌ می‌کند که اگر ایران دست به چنین اقدامی بزند، قیمت‌‌های نفت افزایش چشمگیری پیدا خواهد کرد.

تحریم‌‌های وضع شده توسط آمریکا به معنی ناکارآمد شدن برجام نیست؛ ناکارآمد شدن برجام مستلزم توافق یکپارچه دیگر طرف‌‌های این توافق است. چین که از زمان پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری روابط دوستی خود با آمریکا را در معرض خطر‌ می‌بیند، بعید است در این موضوع طرف آمریکا را بگیرد.

علاوه بر عرضه، تقاضا و تغییر ارزش دلار نیز قیمت نفت را تحت تاثیر قرار‌ می‌دهند. با توجه به اینکه رشد اقتصادی تحت تاثیر بحران‌‌های مالی ممکن است کاهش یابد، رشد تقاضای جهانی نفت ممکن است کمتر شود.

هر چند، آژانس بین‌المللی انرژی در ماه ژانویه (دی – بهمن) پیش بینی کرده که در سال 2018 ممکن است رشد تقاضای نفت از رشد عرضه نفت بیشتر شود و بازار که اکنون در شرایط مازاد عرضه قرار دارد، به حالت تعادل نزدیک تر شود.

علاوه بر این، سیاست پولی انقباضی مبتنی بر افزایش نرخ بهره که بانک مرکزی آمریکا در پیش گرفته است، افزایش تدریجی نرخ برابری دلار در مقابل سایر ارزها و ارزان تر شدن قیمت نفت را در پی دارد.

از آنجا که قیمت نفت به دلار آمریکا تعیین‌ می‌شود، افزایش نرخ برابری دلار در مقابل سایر ارزها، تقاضای نفت و در نتیجه قیمت آن را کاهش‌ می‌دهد.

بنابراین، بعید به نظر‌ می‌رسد افزایش تحریم‌‌های ایران از سوی آمریکا، عرضه و تقاضا و در نتیجه قیمت نفت را تحت تاثیر قرار دهد.

دلیل این مدعا، تغییرات اخیر قیمت آتی نفت پس از وضع تحریم جدید آمریکا علیه ایران در جمعه گذشته است. قیمت آتی نفت پس از آنکه جمعه گذشته اندکی افزایش یافت، دوشنبه گذشته بار دیگر 1.56 درصد کاهش پیدا کرد.