توقف طرح وزارت نیرو به دلیل نبود بودجه
لیلا مرگن، خبرنگار در شماره امروز روزنامه شرق گزارشی درباره طرح‌های کاهش مصرف برق مصرفی خانواده ها نوشته است که در ادامه می‌آید:
در حالی که وزارت نیرو پایلوت طرح جایگزینی لوازم خانگی فرسوده را اجرا کرده است، این طرح به دلیل نبود بودجه متوقف شد. سال گذشته این پایلوت با مشارکت سه شرکت سازنده لوازم خانگی به منظور کاهش مصرف برق در دست اجرا بود، بانک مرکزی نیز طرح کارت کالای ایرانی را با هدف دستیابی به اهداف اقتصاد مقاومتی به اجرا گذاشت؛ اما به گفته فعالان صنعت لوازم خانگی، این طرح نیز در فاز اول با شکست مواجه شد. اگر وزارت نیرو، صنعت، معدن و تجارت به همراه بانک مرکزی که طرح‌هایی مشابه با اهداف متفاوت را دنبال می‌کنند، در سال گذشته دور یک میز جمع شده و به یک تصمیم مشترک دست می‌یافتند، با کنارهم‌گذاشتن منابع مالی این مجموعه‌ها، شاید نتایج بهتری عاید کشور می‌شد. مشترکان ایرانی سه برابر میانگین جهانی انرژی الکتریکی مصرف می‌کنند و سرانه مصرف بخش خانگی در یک دهه گذشته، به گواه آمارهای موجود، تقریبا دو برابر شده است. وقتی بدانیم برق مصرف‌شده در بخش خانگی که منجر به تولید نمی‌شود، صرفا خرج روی دست کشور می‌گذارد – زیرا دولت باید نیروگاه‌های بیشتری برای تأمین نیازهای زمان اوج مصرف (تابستان) بسازد-، به اهمیت مسئله اجرای طرح‌های کاهش مصرف برق در بخش خانگی پی می‌بریم. بخش خانگی ایران به طور میانگین ٣٢ درصد از کل برق تولیدی در نیروگاه‌های کشور را به خود اختصاص می‌دهد. سالانه به تعداد مشترکان برق با راه‌اندازی شهرک‌های جدید و رشد جمعیت افزوده شده و میزان مصرف بخش خانگی، به‌طور تصاعدی افزایش می‌یابد. در یک دهه گذشته، سرانه مصرف برق خانوار ایرانی تقریبا دو برابر شده است و از آنجا که به گواه آمارها، مشترکان ایرانی سه برابر میانگین جهانی برق مصرف می‌کنند، در اسراف این انرژی کوتاهی نکرده‌ایم. یکی از دلایل اتلاف برق در منازل ایرانیان، استفاده از لوازم برقی فرسوده بدون توجه به عمر مفید دستگاه و برچسب انرژی آن است. هنوز هم در منازل، یخچال‌هایی با رتبه‌های انرژی پایین یا حتی بدون برچسب انرژی که ٣٠ سال قبل از کارخانه بیرون آمده، استفاده می‌شود. این لوازم فرسوده، مانند فروچاله‌هایی هستند که بخش زیادی از انرژی منزل را می‌بلعند و برای دولت که نسبت به تأمین برق کشور متعهد است، مشکلاتی عدیده ایجاد می‌کنند. هر سال برای تأمین نیازهای برق کشور، با سرمایه‌گذاری‌های میلیاردی، نیروگاه‌های جدید احداث می‌شود تا به نیاز مصرفی روزافزون جامعه پاسخ داده شود. در‌حالی‌که می‌شود با جایگزینی لوازم فرسوده، علاوه بر ایجاد رونق در بازار کسب‌وکار لوازم خانگی، شغل ایجاد کرد و هزینه‌های ایجاد زیرساخت جدید در صنعت برق را هم کاهش داد. آرش قلمی، رئیس گروه کارایی انرژی مصارف غیرمولد از دفتر ساختمان سازمان ساتبا، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: از آنجا که یخچال- فریزر و یخچال جزء لوازم برقی‌ای هستند که در تمام سال به برق وصل‌اند، بخش عمده انرژی منازل صرف تأمین نیازهای این وسیله می‌شود. بر اساس محاسبات ما، هر فریزر سالانه ٨۶۵ کیلووات ساعت برق مصرف می‌کند. اگر این دستگاه با یک گرید مناسب تعویض شود، میزان مصرف هر فریزر به ٣٨٧ کیلووات می‌رسد.
طرح پایلوت بی‌سرانجام
رئیس گروه کارایی انرژی مصارف غیرمولد ساتبا با اشاره به اینکه طرح پایلوت جایگزینی لوازم برقی فرسوده با اعتبار ۴.۵میلیاردتومانی کلید خورده است، اجرای کامل این طرح در سراسر کشور را نیازمند اعتبارات هنگفت اعلام می‌کند. او ادامه می‌دهد: اعتبارات این طرح از محل سود تسهیلاتِ در اختیار ساتبا تأمین شد. این اعتبارات برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های بهینه‌سازی، مصرف می‌شود. در این پایلوت، با سه کارخانه امرسان، الکترواستیل و حایرآسا (اسنوا) از گروه انتخاب، قراردادهایی بسته شد تا آنها محصولات با رتبه انرژی A و بالاتر را در اختیار مخاطبان قرار دهند و لوازم فرسوده آنها را تحویل بگیرند.به گفته قلمی، در مجموع دو‌هزارو ٢٨١ دستگاه از این لوازم خانگی از طریق سه برند یادشده، جایگزین شده است که این جایگزینی، صرفه‌جویی ٧٠درصدی در مصرف هر خانوار را به همراه داشته است. او جایگزینی یخچال‌های فرسوده را دارای اثرات مثبت زیادی بر روی محیط زیست، مصرف برق و ایجاد اشتغال در بخش صنعت می‌داند؛ اما می‌گوید: تأمین سه میلیون تومان وام با سود چهار درصد که مدت بازپرداخت آن سه‌ساله باشد، کار بسیار دشواری است و نیاز به مشارکت سایر دستگاه‌ها نظیر وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان حفاظت محیط زیست دارد.رئیس گروه کارایی انرژی مصارف غیرمولد ساتبا بیان می‌کند: حدود ١۵ میلیون دستگاه یخچال- فریزر در کشور وجود دارد که حدود ٧٠ درصد آنها فرسوده است. اگر تمام یخچال – فریزرهای فرسوده را جایگزین کنیم، صنعت تولید لوازم خانگی که با نیم یا دوسوم ظرفیت خود کار می‌کند، می‌تواند میزان تولید خود را افزایش دهد.
طرح ساتبا نیازمند راستی‌آزمایی
در حالی که قلمی معتقد است با جایگزینی یخچال- فریزرهای فرسوده میزان تولید در بخش لوازم خانگی افزایش خواهد یافت، محمد طحان‌پورطاهرآبادی، رئیس اتحادیه لوازم خانگی، در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: در ایران با مازاد تولید مواجه هستیم و نیازی به افزایش ظرفیت تولید نیست؛ زیرا کارخانه‌های ایرانی بیش از نیاز داخل تولید می‌کنند و بازار صادراتی هم ندارند. در سایر کشورها، ابتدا بازاریابی انجام می‌شود و سپس برای تولید برنامه‌ریزی می‌کنند؛ اما در ایران بدون توجه به بازار، فقط تولید می‌کنیم. به همین خاطر لوازم خانگی که خدمات فروش دارند، با تمام ظرفیت کار می‌کنند و محصولات خود را می‌فروشند. به گفته طحان‌پور، اجرای طرح جایگزینی لوازم فرسوده برای اینکه اثر مثبتی بر صنعت برق داشته باشد، نباید به جمع‌آوری یخچال- فریزر فرسوده منتهی شود، بلکه باید برای لباسشویی و تلویزیون هم برنامه‌ریزی لازم انجام شود. ضمن آنکه باید برای لوازم فرسوده تحویل گرفته‌شده از منازل، قبل از اجرای طرح، برنامه مناسب داشته باشیم. این وسایل هیچ‌گاه نباید به چرخه مصرف بازگردند. قطعات مناسب آنها برای استفاده در بخش تعمیرات باید جدا و بقیه اجزا، اسقاط شود.
وی بیان می‌کند: برای اینکه جایگزینی لوازم فرسوده روی مصرف برق کشور اثر بگذارد، حداقل باید دو میلیون دستگاه فرسوده جایگزین شود. کاری که ساتبا انجام داده به دلیل محدودیت دستگاه‌های جایگزین‌شده، اصلا به حساب نمی‌آید.
طحان‌پور که طرح ساتبا را در دسته طرح‌های اجرانشده قرار می‌دهد، درباره موفقیت‌آمیزبودن پایلوت اجراشده از سوی این مجموعه نیز بر این باور است که باید حتما مشخصات چند نفر از مشارکت‌کنندگان در طرح را اعلام کنند تا با دریافت نظر شرکت‌کنندگان در طرح، بتوان درباره موفقیت آن سخن گفت.
طرح‌های نیمه‌تمام
در حالی که جایگزینی لوازم فرسوده برای اصلاح الگوی مصرف در بخش خانگی یک ضرورت به شمار می‌رود و کمبود بودجه مانع اجرای آن شده است، به طور هم‌زمان با اجرای این طرح آزمایشی در سال گذشته، وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری بانک مرکزی کارت کالای ایرانی را تعریف کرد. هدف از اجرای این طرح، فروش کالای ایرانی در بازار داخل بود که البته می‌توانست به طور غیرمستقیم، اهداف طرح جایگزینی لوازم خانگی فرسوده را نیز تأمین کند. در این کارت‌ها تا سقف پنج میلیون تومان اعتبار برای هر فرد به‌منظور خرید کالای داخلی در نظر گرفته شده بود. رئیس اتحادیه لوازم خانگی، فاز نخست طرح بانک مرکزی را نیز شکست‌خورده اعلام می‌کند.
وی به «شرق» می‌گوید: مرحله دوم طرح هنوز شروع نشده و طرح بانک مرکزی در پیچ‌وخم تصویب و نهایی‌شدن است. بانک مرکزی در قبال ارائه تسهیلات، می‌خواهد رقمی را از تولید دریافت کند. قرار بود سود تسهیلات بانک مرکزی در ازای ارائه کارت کالا، حدود ١٢ درصد باشد اما به نظر می‌رسد که با کاهش نرخ بهره بانکی، ارائه این تسهیلات برای بانک به‌صرفه نباشد. به نظر می‌رسد دو طرح نیمه‌تمام مرتبط با لوازم خانگی در کشور اجرا شده است که اگر این طرح‌ها یکی شده بود، نتایج بهتری داشت. طرح بانک مرکزی که با هدف دستیابی به سیاست‌های اقتصاد مقاومتی طراحی شده، می‌تواند با درنظرگرفتن ملاحظات وزارت نیرو، به طرح جایگزینی لوازم فرسوده با هدف بهبود بهره‌وری انرژی در بخش خانگی تبدیل شود؛ به شرط آنکه کارشناسان بانک مرکزی، وزارت صنعت، معدن و تجارت، وزارت نیرو و فعالان بخش لوازم خانگی دور یک میز جمع شوند و پس از بحث و تبادل نظر و تدوین یک نقشه راه درست، با کنارهم‌گذاشتن اندک اعتبارات موجود، طرحی پخته و اجرائی تدوین کنند.
