باز شدن درهای تجارت نفت لیبی برای مسکو
شرکت ملی نفت لیبی و تاتنفت روسیه از اکتشاف جدید نفتی در لیبی پرده برداشتند. این دو شرکت نفتی اعلام کردند که نفت را در حوضه غدامس در ۳۳۰کیلومتری (۲۰۵ مایلی) جنوب پایتخت طرابلس و در عمق ۸هزار و ۵۰۰ فوتی کشف کردهاند. مقدار نفت قابل‌استخراج به ۱۸۷۰ بشکه در روز می‌رسد. شرکت ملی نفت لیبی ۵/ ۸۹درصد از سهام این میدان را در اختیار دارد، این در حالی است که ۵/ ۱۰درصد باقی‌مانده به تاتنفت تعلق دارد.
به گزارش «انرژی امروز» از روزنامه دنیای اقتصاد به نقل از بلومبرگ، مدت زیادی از اعلام «حالت اضطراری» توسط شرکت ملی نفت لیبی به‌‌‌‌‌‌‌‌واسطه وضعیت متزلزل امنیتی در این کشور، نمی‌گذرد. گفتنی است لیبی از الزام ائتلاف اوپک‌پلاس مبنی‌بر کاهش مجموع تولید نفت خود به میزان ۲میلیون بشکه روزانه از ماه نوامبر، مستثنی شده‌بود. به گزارش تی‌‌‌‌‌‌‌‌آر‌‌‌‌‌‌‌‌تی فارسی، دولت وحدت ملی لیبی در پیامی که به‌تازگی منتشر شد، اعلام کرد: حالت اضطراری برای شرکت‌های بین‌المللی فعال در حوزه نفت و گاز که برای اکتشاف و استخراج این دو کالای استراتژیک با شرکت ملی نفت لیبی قرارداد امضا کردهاند، لغو شده‌است. در متن بیانیه یادشده همچنین تاکید شد که تصمیم بر لغو حالت اضطراری، پس از تحلیل واقع‌بینانه و به‌دنبال شناخت جامع از وضعیت امنیتی کشور گرفته شده‌است. علاوه‌بر این، اعلام شد که لیبی به پیشبرد صنعت سوخت‌های فسیلی و صادرات نفت خود به بازارهای جهانی که منبع اصلی درآمد این کشور به‌حساب می‌آید، ادامه خواهد داد.
پیامدهای اقتصادی تعلیق وضعیت اضطراری
تعلیق و پایان حالت اضطراری در تولید نفت لیبی می‌تواند به بازگشت روزانه ۸۵۰هزار بشکه به بازار جهانی نفت، منجر شود. گفتنی است هم‌‌‌‌‌‌‌‌اکنون تولید نفت این کشور از سوی گروه‌های تحت‌حمایت فرمانده نیروهای مستقر در شرق لیبی، متوقف شده‌است. واقعیت این است که تمامی جناح‌‌‌‌‌‌‌‌های سیاسی در لیبی به‌دنبال بهره‌‌‌‌‌‌‌‌مندی از درآمد سرشار حاصل از صادرات نفت این کشور هستند که در مقطعی طی سال‌گذشته تا مرز هزار بشکه در روز هم رسید. درصد رشد دو برابری تولید نفت لیبی از ۶۰۰هزار به یک‌میلیون و ۲۰۰هزار بشکه روزانه بیانگر این حقیقت بود که غرب و در راس آن ایالات‌متحده، با جدیت هرچه تمام‌‌‌‌‌‌‌‌تر بهرهبرداری حداکثری از منابع سوخت فسیلی این کشور را در دستور کار دارد.
معرفی اجمالی لیبی
کشور لیبی سرزمین وسیعی است که بر اساس تقسیمات جغرافیایی، در شمال قاره آفریقا قرار دارد. لیبی چهارمین کشور پهناور در قاره آفریقا بوده و به‌طور کلی ۹۰درصد از مساحت این کشور را صحرای داغ و بیابان تشکیل داده‌است. مصر، سودان و نیجر، همسایگان این کشور بوده که با آن مرز مشترک زمینی دارند. طرابلس با پیشینه‌‌‌‌‌‌‌‌ای کهن، پایتخت کشور لیبی است و از شهرهای پرجمعیت این کشور محسوب می‌شود. سبد صادراتی این کشور آفریقایی، عمدتا محدود است به نفت‌خام و محصولات فرآوری‌‌‌‌‌‌‌‌شده نفتی. برای مدت مدیدی بعد از اعلام رسمی پایان جنگ دوم جهانی، صادرات لیبی محدود به ماده‌اولیه که در تهیه کاغذ اسکناس کاربرد داشت و ضایعات فلزی به جامانده از جنگ، می‌شد. مصادف با سال۱۹۵۰ بود که اخباری مبنی بر کشف ذخایر نفتی در این کشور، منتشر شد.
اکتشاف نفت در لیبی
آغاز پروژه اکتشاف نفت در لیبی، پس از قریب به ۹ سال و در سال۱۹۵۹ کلید خورد. در این سال و در حالی‌که انگلستان از کشف نفت در این سرزمین ناامید شده‌بود، «شرکت استاندارد اویل نیوجرسی» موفق شد در منطقه‌ای به‌نام زلتن، نفت کشف کند. فوران چاه از این میدان، آغاز تاریخی معرفی نفت به اقتصاد لیبی را رقم زد. در دهه۶۰ میلادی، محدودیت منابع جهانی نفت به موضوع شماره یک آمریکا تبدیل شده‌بود. ایالات‌متحده با بهرهبرداری از منابع نفتی لیبی، می‌توانست بخش مهمی از سوخت موردنیاز هم‌‌‌‌‌‌‌‌پیمانان خود در اروپا را تامین کند. در آن روی سکه اما، آمریکا با گسترش سیطره نفوذ نفتی خود در جهان و در جنگ سرد برابر کمونیزم، می‌توانست با تکیه بر نفت لیبی، دست بالا را در مناسبات بین‌المللی داشته باشد.
در آن زمان، برای دولتمردان و مردم لیبی که تا پایان دهه۵۰ با فقر مطلق دست‌وپنجه نرم می‌کردند، تولید نفت آن‌هم به میزان سه‌میلیون بشکه در روز، آرزویی دست‌‌‌‌‌‌‌‌نیافتنی بود. معرفی و عرضه نفت باکیفیت لیبی به بازار جهانی انرژی، قیمت جهانی طلای‌سیاه را به شکل معناداری تعدیل کرد. نفت لیبی برای ایالات‌متحده نقش کاتالیزور را بازی می‌کرد، به این معنا که هرجا بازار انرژی با کمبود تزریق نفت از سوی اتحاد جماهیر شوروی روبه‌‌‌‌‌‌‌‌رو بود، شریان نفت لیبی را به‌سرعت بر روی بازار تشنه نفت و به‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه غرب، باز می‌کرد. کودتای قذافی در اوت۱۹۶۹، پایانی غم‌‌‌‌‌‌‌‌انگیز بر سیطره مطلق ایالات‌متحده و اروپا بر نفت لیبی بود.
خصوصیات نفت لیبی
نفت لیبی با داشتن دو ویژگی خاص از جمله انواع نفت باکیفیت دنیا محسوب می‌شود که البته طرفداران بسیاری دارد. اولین ویژگی نفت لیبی آن است که در مقایسه با نفت خاورمیانه که درصد بالایی از سولفور را دارد، از کیفیت بهتری برخوردار بوده و در رده «نفت‌‌‌‌‌‌‌‌های شیرین»، طبقه‌‌‌‌‌‌‌‌بندی می‌شود. در وهله دوم، مسافت کمتر لیبی تا اروپا، در مقایسه با سایر صادرکنندگان نفت از خاورمیانه، هزینه حمل این کالا را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. همین دو ویژگی کافی بود تا بزرگان صنعت اروپا، تبدیل به مشتریان اصلی نفت لیبی شده تا جایی‌که این کشور به‌عنوان ششمین صادرکننده نفت‌خام جهان در سال۱۹۶۵ شناخته شود و تا حدود ۱۰درصد از حجم کل صادرات جهانی نفت را به خود اختصاص دهد.
ایالات‌متحده و نفت آفریقا
آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین خریدار نفت جهان، همواره به ذخایر معتنابه نفت در قاره آفریقا نیاز داشته و دارد. در سال‌های ابتدایی قرن بیست‌‌‌‌‌‌‌‌و‌‌‌‌‌‌‌‌یکم میزان مصرف نفت در ایالات‌متحده در هر روز تا یک‌میلیون بشکه افزایش پیدا کرد. ایالات‌متحده تنها راه تامین انرژی پایدار خود را در دسترسی به منابع بزرگی همچون ذخایر نفت لیبی می‌دانست. این بود که شرکت‌های نفتی آمریکایی و چندملیتی به‌منظور اجرای برنامه‌های بلندپروازانه و نفتی واشنگتن، به لیبی هجوم آوردند. تنها در بازه زمانی بسیار کوتاه، حجم نفت صادراتی لیبی به ایالات‌متحده، چندین‌برابر شد. متحدان اروپایی ایالات‌متحده نیز با همراهی و حمایت این کشور، نفت بیشتری از لیبی خریداری کردند.
ایالات‌متحده برای مدت قریب به دو دهه، شرط برقراری ثبات در بازار جهانی انرژی را منوط به بهرهبرداری و تولید حداکثری از تمامی منابع در دسترس می‌دانست. این کشور اما در عصر جدید و با تغییر موضع ۱۸۰درجه‌‌‌‌‌‌‌‌ای، اعمال کنترل و محدودیت تولید درکشور‌‌‌‌‌‌‌‌های نفت‌خیز را در راستای تامین منافع حداکثری خود، در دستور کار قرار داد. بازار جهانی نفت با هدف بالا بردن قیمت، باید به‌‌‌‌‌‌‌‌گونه‌‌‌‌‌‌‌‌ای تنظیم می‌‌‌‌‌‌‌‌شدکه نفت انباشته و مازاد بر نیاز لحظه‌‌‌‌‌‌‌‌ای، در هیچ نقطه‌ای از جهان وجود نداشته باشد. مازاد نفت به‌معنای بر‌هم خوردن تعادل بازار، سبقت گرفتن عرضه از تقاضا و در نتیجه کاهش قیمت نفت است؛ موضوعی که البته مطلوب نظر هیچ تولیدکننده‌‌‌‌‌‌‌‌ای نیست.
شایان ذکر است که آمریکا در صنعت گاز نیز به‌دنبال پیاده‌‌‌‌‌‌‌‌کردن سیاست‌های خود در لیبی بود. کاخ‌‌‌‌‌‌‌‌سفید که منفعلانه رشد صادرات گاز روسیه به اروپا را نظاره می‌کرد، برای اجتناب از سیطره روسیه در حوزه انرژی، کشور‌‌‌‌‌‌‌‌های غربی را تشویق به سرمایه‌گذاری در میادین گازی لیبی کرد. متعاقب راهبرد گازی واشنگتن، تنها در عرض ۷ سال، تولید گاز لیبی تا سه‌برابر افزایش را ثبت کرد. در نهایت خط لوله «گرین‌‌‌‌‌‌‌‌استریم» با ۵۴۰کیلومتر طول، راه‌اندازی شد تا گاز لیبی را به جنوب اروپا برساند.
غرب به‌دنبال نفت، علیه قذافی
در عین حال، به‌رغم اینکه کلیت صنعت نفت و گاز لیبی، در ید اختیار ایالات‌متحده قرار داشت، واشنگتن به‌نظر راضی نمی‌‌‌‌‌‌‌‌آمد و به‌دنبال آرزوهای بزرگ‌‌‌‌‌‌‌‌تر در فضای ملتهب این کشور بود. نتیجه اینکه هم‌‌‌‌‌‌‌‌زمان با شعله‌‌‌‌‌‌‌‌ور‌شدن آتش سلسله انقلاب‌‌‌‌‌‌‌‌های عربی در این کشور، قذافی برای خاموش‌‌‌‌‌‌‌‌کردن اعتراض‌‌‌‌‌‌‌‌های مردمی وارد عمل شد، در مقابل اما، رهبران غرب و در راس همه آمریکا، با حمایت از معترضان و تظاهرات‌‌‌‌‌‌‌‌کنندگان، قذافی را غافلگیر کردند. لیبی در اوت۲۰۱۱ اوج هماهنگی میان شورشیان لیبی و ناتو را شاهد بود، زمانی‌که حملاتی منظم و سازمان‌یافته به مواضع دولت قانونی این کشور صورت‌گرفت که قذافی در آن مقطع، عامل اصلی و انگیزه محوری این درگیری‌‌‌‌‌‌‌‌ها را نفت این کشور عنوان کرد.
