نگاه عربستان به شرق و پذیرش شرایط جدید فروش نفت
آیا نظم قدیم جهانی نفت خام در حال ناپدید شدن است؟
دو روز پیش نیکلای شولگینوف، وزیر انرژی روسیه، گفت که کشورش اکنون توانسته تمام صادرات نفت خام خود را که تحت تأثیر تحریم‌های غرب به خاطر حمله این کشور به اوکراین قرار گرفته بود، به کشورهای «دوست» هدایت کند.
براساس اعلام خبرگزاری رویترز، شولگینوف گفت: «امروز می‌توانم بگویم ما توانسته‌ایم کل حجم صادرات تحت تأثیر تحریم را به طور کامل تغییر مسیر دهیم. هم‌اکنون هیچ کاهشی در فروش نفت روسیه مشاهده نمی‌شود.»
چگونگی ظهور بریکس (BRICS)
در نفوذ فرازینده روسیه در ائتلاف بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) تردیدی وجود ندارد. هند، بزرگ‌ترین خریدار نفت خام اورال در ماه مارس بود که تقریباً 50 درصد از کل صادرات نفت روسیه را به خود اختصاص داد. الکساندر نوواک، معاون نخست‌وزیر روسیه، اعلام کرد که فروش روسیه به هند طی سال گذشته 22 برابر شده است.
طی گزارشی که رویترز اوایل ماه مارس منتشر کرد، بر اساس داده‌های ردیابی کشتی‌ها، صدور نفت خام روسیه از طریق دریا به چین در ماه مارس به بالاترین حد خود خواهد رسید. رویترز نوشت: «براساس تخمین شرکت‌های مشاوره ردیابی نفتکش‌های ورتکسا و کپلر، نزدیک به 43 میلیون بشکه نفت خام روسیه، شامل حداقل 20 میلیون بشکه ESPO Blend و 11 میلیون بشکه اورال، قرار است در ماه مارس به چین برسد.» این حجم صادرات، از بالاترین سطح قبلی که در ژوتن 2020 با 42.48 میلیون بشکه ثبت شده بود، فراتر رفت.
همسویی جدید بین کشورهای بریکس در حمایت از تجارت نفت خام روسیه تعجب‌آور نیست، زیرا هیچ‌یک از کشورهای عضو فدراسیون روسیه حمایت از تحریم‌هایی را که عمدتاً توسط دولت‌های جهان غرب اعمال می‌شود، انتخاب نکرده‌اند. این گروه در سال 2001 به عنوان یک اتحاد تجاری ضعیف در میان اقتصادهای در حال توسعه سریع برزیل، روسیه، هند و چین آغاز شد. در سال 2010 آفریقای جنوبی نیز به عضویت این اتحادیه درآمد. گروه بریکس از آن زمان تاکنون به طور فزاینده‌ای خود را به عنوان یک رقیب یا حتی جایگزین ژئوپلیتیکی برای G7 مطرح کرده است. اعضای G7 شامل ایالات متحده، ژاپن، ایتالیا، کانادا، آلمان، فرانسه، بریتانیا و اتحادیه اروپا هستند.
در سال 2014، بریکس 50 میلیارد دلار از منابع اولیه برای ایجاد بانک توسعه جدید به عنوان جایگزینی برای بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول استفاده کرد. همچنین در همان زمان، این گروه یک صندوق حمایتی را ایجاد کرد که آن را «ذخایر مشروط» می‌نامد تا از اعضایی که در حال تلاش برای برای پرداخت تعهدات بدهی خود تلاش می‌کنند، حمایت کند.
نالدی پاندور، وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی، به تازگی در مصاحبه‌ای عنوان کرد که او و رهبران سایر کشورهای بریکس شاهد علاقه زیاد دیگر کشورها به ابزارهای مالی بریکس دارند. پاندور اعلام کرد در حال حاضر 12 نامه از این کشورها روی میز خود دارد. او از این 12 کشور به عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر، الجزایر، آرژانتین، مکزیک و نیجریه اشاره کرد.
نگاه مشتاقانه عربستان سعودی به شرق
هیچ کشوری به اندازه عربستان سعودی در ماه‌های اخیر علاقه بیشتری به تجارت با گروه بریکس نشان نداده است. در مارس سال گذشته، وال استریت ژورنال گزارش داد که عربستان در حال مذاکره با چین در مورد امکان انجام بخشی از فروش نفت خود با استفاده از یوان چین به عنوان ارز بوده است. چنین اقدامی نظم قدیمی نفتی را که از سال 1973 از دلار آمریکا یا «دلار نفتی» (موسوم به پترودلار) به عنوان ارز تجاری بین‌المللی نفت استفاده می‌کرد، مختل می‌کند.
در آخرین مجمع جهانی اقتصاد در دافوس که در ژانویه برگزار شد، محمد الجدان، وزیر دارایی عربستان، به خبرنگاران گفت که کشورش حاضر به تجارت با ارزهایی غیر از دلار آمریکاست. الجدان گفت: «درمورد بحث درباره چگونگی تسویه توافقات تجاری، خواه به دلار آمریکا، یورو یا ریال سعودی، هیچ مشکلی نداریم.»
روابط عربستان سعودی با چین در سال 2023 در سایر زمینه‌ها نیز تقویت شده است. یکی از نشانه‌های اصلی روابط رو به رشد، انتشار اخباری در اوایل ماه مارس مبنی بر موافقت عربستان با برقراری مجدد روابط دیپلماتیک با رقیب دیرینه‌اش، ایران، پس از مذاکراتی بود که به میزبانی چین انجام شد.
در حالی که به نظر می‌رسید این اقدام نشان دهنده نفوذ فزاینده چین در منطقه خاورمیانه است، سخنگوی امنیت ملی دولت بایدن به شدت با این ایده که نفوذ ایالات متحده در حال کاهش است، مخالفت کرد. نیویورک تایمز به نقل از کربی نوشت: «من با قاطعیت از این ایده که ما در خاورمیانه عقب‌نشینی می‌کنیم مخالفم. عربستان سعودی مقامات دولت ما را در جریان پیشرفت مذاکرات قرار داده است.»
اخبار مربوط به افزایش تعاملات اقتصادی عربستان با چین در این هفته بیشتر دیده شد. عربستان اعلام کرد طی دو قرارداد جدید روزانه 690 هزار بشکه نفت بیشتر از قبل به چین صادر می‌شود. در همین حال رسانه‌ها اعلام کردند این دو توافقنامه بزرگ‌ترین قراردادهای اعلام شده از زمان سفر رسمی شی جین پینگ، رئیس جمهور چین، به ریاض در دسامبر گذشته برای رسمیت بخشیدن به شکوفایی روابط کشورش با عربستان است.
آیا این وقایع و سایر رویدادها سیگنال‌های آغازینی هستند که شاهد افزایش محسوس روابط اقتصادی چین و عربستان خواهیم بود؟ شکی نیست که این سیگنال‌ها بیان‌کننده این امر هستند که نظم جهانی قدیمی در رابطه با نفت ناپدید شده و نظم جدیدی در حال ایجاد است.
