چرا با تحریم روسیه، قیمت نفت پرواز نکرد؟

چرا باوجود اعمال سقف قیمت برای نفت صادراتی روسیه، قیمت هر بشکه نفت آن‌قدری که برخی تصور می‌کردند و پوتین تهدید می‌کرد، اوج نگرفت؟

این هفته یک نقطه عطف در تاریخ ژئوپلیتیک جهانی بود؛ تحریم اروپا و سقف قیمت G7 بر نفت خام روسیه به اجرا درآمد. ضمن  اینکه احتمال تبدیل شدن آمریکا به خریدار نفت در سال جدید میلادی هم مطرح شد.

روسیه این هفته با تحقیر قدرت‌های غربی روبه‌رو شد که اعلام کردند قیمت نفت خود را تعیین می‌کنند. بااین حال روس‌ها عقب نکشیدند و تهدید کردند صادرات نفت را به کشورهایی که از سقف قیمت‌ها پیروی کنند، متوقف خواهند کرد. تنها چند ساعت لازم بود تا اختلالات عرضه، خود را به‌صورت ترافیک انبوه نفتکش‌ها در تنگه بسفر که در صف ایستاده بودند، نشان دهد.

دو مورد 1- تحریم اروپا و 2- اعمال سقف قیمت توسط G7 برای نفت روسیه، معمولاً باعث ترسیدن خریداران از کمبود موجودی در بازار شده و قیمت نفت را به شدت افزایش می‌دادند و حتی تصور می‌شد بحرانی جهانی به وجود آورد. به‌ویژه تنها چند هفته پس از شوک اوپک پلاس به بازار با اعلام کاهش جدید و شدید عرضه. با این حال پنجشنبه شاخص بین‌المللی نفت برنت به 76.15 دلار در هر بشکه رسید؛ پایین‌ترین قیمت برای سال 2022.

مهم‌ترین سوال دنیای نفت طی هفته جاری این بود: چه اتفاقی در حال وقوع است؟

عرضه روسیه همچنان قوی است

ممنوعیت اروپا بر واردات نفت خام از روسیه به عنوان  بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان، یک تحریم واقعی است که هدف آن وادار کردن مسکو به تغییر مسیر عرضه و متوقف کردن تهدید متحدان اوکراین و ایجاد مانع در مسیر همیشگی دلارهای نفتی به سمت ولادیمیر پوتین است.

اما نکته مغفول در این قضیه اینجاست که طرح سقف قیمتی G7 با هدف حذف لایه‌های تنش ایجاد شد نه افزایش تنش نفتی.

زمانی که اتحادیه اروپا اعلام کرد هر نفتکشی را که حامل نفت خام روسیه است، حتی نفتکش‌های به مقصد آسیا را تحریم می‌کند، در برخی از پایتخت‌های غربی این نگرانی وجود داشت که اقدامات اتحادیه اروپا باعث سقوط صادرات روسیه و افزایش قیمت نفت خواهد شد. بنابراین سیاستمداران غربی از تورم بیشتر ضربه خواهند خورد، ضمن اینکه احتمالاً پوتین پول بیشتری از فروش نفت به دست خواهد آورد.

با این حال، سقف قیمت قصد دارد نفت روسیه را به سمت  مشتریان خود سوق دهد تا هزینه‌های نفت افزایش نیابد. سایر اقدامات مرتبط با سقف قیمت نیز کاهش یافته و به معامله‌گران اطمینان می‌دهد که روند فعلی تا حد زیادی بدون کاهش ادامه خواهد داشت.

ایالات متحده، اتحادیه اروپا را متقاعد کرد که یک بند از تحریم‌های خود را کنار بگذارد، به عنوان مثال، یکی از بندها که در صورت شکستن سقف قیمت، کشتی‌ها را از دریافت خدمات دریایی اروپایی برای همیشه منع می کرد، به محرومیت 90 روزه کاهش یافته است.

سقف 60 دلار در هر بشکه تعیین شده تا اطمینان حاصل شود که افزایش شدید قیمت برای شکست اتحاد و تضعیف توانایی حمایت از اوکراین و اطمینان از اینکه توانایی افزایش درآمد وجود ندارد، استفاده نمی‌شود. ایموس هوچستین، مشاور ارشد انرژی  رئیس جمهوری ایالات متحده، گفت: «متجاوز باید هزینه ادامه تجاوز را بپردازد».

تا اینجا روسیه از معامله با هر خریداری که مایل به استفاده از سقف است خودداری کرده است. با این وجود مقامات غربی می‌گویند سطح 60 دلار همچنان به پالایشگاه‌های آسیایی کمک می‌کند تا درمورد قیمت‌های پایین‌تر هم مذاکره کنند.

فلوریان تالر، رئیس OilX که حرکت‌های جهانی نفت را دنبال می‌کند، می‌گوید: «عرضه روسیه به بازار به اندازه هر زمان دیگری در طول سال باقی می‌ماند. هرگونه افت فقط در اواخر سه ماهه اول سال 2023 قابل مشاهده است».

«کاهش تولید عمیق» اوپک پلاس چندان هم «عمیق» نیست

در ماه اکتبر عربستان سعودی، روسیه و سایر متحدان اوپک پلاس کاهش 2 میلیون بشکه‌ای سهمیه تولید روزانه را اعلام کردند. این کاهش، روی کاغذ معادل حدود 2 درصد عرضه جهانی است. واکنش غرب سریع بود. کاخ سفید پیشنهاد کرد که ریاض در یک جنگ جهانی انرژی در کنار روسیه قرار گرفته است. آژانس بین‌المللی انرژی هم این گروه را متهم کرد به اینکه اقتصاد جهانی را با خطر مواجه کرده است.

اما در حالی که تورم ناشی از انرژی همچنان یک مشکل در اقتصادهای غربی است، آمارهای پنج هفته گذشته نشان می‌دهد که اقدام گروه اوپک پلاس تا حد زیادی زیرکانه بوده است.

با این حساب قیمت نفت نه تنها افزایش نیافته، بلکه کاهش نیز یافته است. این امر به اعتبار استدلال عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان، مبنی بر اینکه در مواجهه با اقتصاد جهانی در حال تضعیف، نیاز به کاهش پیشگیرانه برای توقف افت شدید بازار است، افزوده است.

در  این بین کاهش واقعی اوپک پلاس نیز کمتر از رقم اعلام شده در وین بوده است. تا حدی به این دلیل که برخی از تولیدکنندگان همچون آنگولا و نیجریه در تلاش برای رسیدن به سهمیه‌های خود بودند. تحلیلگران می‌گویند به جای 2 میلیون بشکه در روز، نفت  حذف شده از بازار به یک میلیون بشکه نزدیک‌تر است. البته همین کاهش هم قابل توجه است، اما نه برای برای خارج کردن خرس‌های نفتی که همیشه در قیمت پایین خرید می‌کنند.

غلبه ترس از تقاضا بر ترس از عرضه

پس از ماه‌ها نگرانی درمورد اختلالات عرضه، معامله‌گران اکنون بر ترس از رکود جهانی متمرکز شده‌اند. دلیل این  امر این است که پیامدهای تهاجم روسیه و جنگ انرژی به اتحادیه اروپا گسترش یافته است. بانک‌های مرکزی نیز در رقابت برای افزایش نرخ بهره برای مهار تورمی بی‌سابقه هستند.

بانک‌های وال استریت چشم‌انداز اقتصادی محتاطانه‌ای را برای سال جدید میلادی منتشر کرده‌اند. دیوید سالومون، مدیر اجرایی گلدمن ساکس، این هفته گفت: «وقتی با مشتریان صحبت می‌کنم، بسیار محتاط به نظر می رسند. آنها از تبدیل شدن آمریکا  به  خریدار نفت می‌ترسند. بسیاری از مدیران عامل در حال مشاهده داده‌ها هستند و منتظرند ببینند چه اتفاقی می‌افتد».

طرز فکر نزولی در تغییر بازار نفت با این  عقب‌نشینی قابل مشاهده است. در بازاری با این ساختار بازاری آن قیمت‌های لحظه‌ای بالاتر از قیمت قراردادهای تحویل ماه‌های نفت در آینده هستند. این تلنگر نشان می‌دهد که معامله‌گران بازار را با عرضه‌ای بیش از حد تصور می‌کنند و گاهی اوقات این حرکت به عنوان شاخصی از انتظارات برای کاهش رشد اقتصادی قریب‌الوقوع تلقی می‌شود.

نگرانی‌های بزرگ، مربوط به بازار نفت چین و ایالات متحده، دو مصرف‌کننده بزرگ انرژی در جهان است. بر اساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی که اولین انقباض سالانه آن در این قرن است، معنای سیاست‌های کووید صفر چین و تضعیف اقتصاد این کشور بدین‌معناست  که مصرف کل نفت این کشور در سال جاری حتی کمتر از سال 2021 خواهد بود.

در حالی که اقتصاد ایالات متحده ممکن است از رکود فرار کند، عطش مصرف‌کنندگان بنزین نیز به نظر می‌رسد ته کشیده است. مصرف در این زمان از سال تنها یک بار در دو دهه گذشته به این میزان پایین بوده؛ سال 2020 که پاندمی ویروس کرونا بلای جان  همه شده بود. در حال حاضر کل تقاضای نفت ایالات متحده هنوز به دوران قبل از کووید نرسیده است.

آیا  هنوز هم می‌توان شاهد افزایش قیمت‌ها بود؟

جواب کوتاه این است: بله.

خرس‌های بازار نفت فکر می‌کنند همه اینها نشان‌دهنده کاهش چرخه‌ای قیمت نفت است که ادامه دارد. اما گاو‌های نر (خریداران نفت در زمانی که قیمت‌ بالاست) گیج شده‌اند. آن‌ها معتقدند که اگر  تقاضا حتی به طور متوسط هم رشد کند، سال‌ها سرمایه‌گذاری کم در نهایت به بازار خواهد رسید. رشد کند تولید در زمینه نفت شیل ایالات متحده یکی دیگر از خطرهاست. برخی تحلیلگران معتقدند هرگونه کاهش در عرضه روسیه ممکن است تنها در سال آینده قابل مشاهده باشد.

آنها می گویند تقاضای ضعیف چین دوام نخواهد آورد و مطمئنا افزایش خواهد یافت. به گفته تحلیلگران، چین با افت تولیداتش بالاخره دست از سیاست‌های سختگیرانه‌ درمورد کووید صفر برمی‌دارد.

دن کلاین در S&P Global Commodity Insights گفت: «ما اساساً از رشد تقاضای انرژی صفر در سال 2022 در چین  به حدود 3 میلیون بشکه در روز تقاضای انرژی، معادل سراسر سوخت در سال آینده، می‌رسیم. ما حتما ًشاهد افزایش تقاضای انرژی چین در آینده خواهیم بود».

تبدیل شدن آمریکا به خریدار نفت در سال 2023

در همین حال، دولت بایدن در حال کاستن از ماه‌ها فروش نفت از ذخایر اضطراری خود است. دولت آمریکا قصد دارد درصورت کاهش قیمت نفت خام آمریکا به 70 دلار در هر بشکه، دوباره این ذخایر را تکمیل کند. قیمت نفت خام وست تگزاس اینترمدییت روز پنجشنبه به 71.46 دلار رسید.

بیل اسمید، رئیس Smead Capital Management با اشاره به حجم نفت اضطراری آزاد شده در سال جاری گفت: «یک فروشنده 200 میلیون بشکه‌ای در سال 2022 به یکی از بزرگ‌ترین خریداران نفت در سال 2023 تبدیل خواهد شد. این یعنی تبدیل شدن آمریکا به خریدار نفت در سال جدید میلادی. تاریخ می‌گوید سال‌های افزایش قیمت نفت و گاز را در پیش داریم».