نفت در بازار اقتصادی و سیاسی
ابوالقاسم قاسم زاده | تحلیل گر
خبر روز، پایین آمدن قیمت نفت در مرز 70دلار است که از آن به سقوط قیمت پیش بینی‌ها به بالاتر از 100 تا 120 دلار پس از اعلام تحریم های اقتصادی آمریکا علیه ایران یاد می‌کنند.
نفت اگرچه در تعریف، کالای اقتصادی است اما سال‌ها است که این کالا به طور مستقیم و غیرمستقیم بار و وزن سیاسی پیدا کرده است، طوری که چرخه نوسان‌های حجم تولید و فروش آن در میزان قیمت‌ها در بازار نفتی، همواره سایه سنگین خود را در شرایط سیاسی گوناگون و روابط بین المللی دولت ها نشان می‌دهد. چند هفته قبل در نوشته‌ای در محک با نام «نفت، تیغ دولبه» درباره خیز تحریم نفتی ترامپ علیه ایران نوشته شد.
استفاده از تحریم نفتی از سوی آمریکا، تیغ دولبه‌ای است که اگر چه برای دولت جمهوری اسلامی ایران مشکلاتی را به وجود می‌آورد، اما ترامپ نیز از ضربات لبه دیگر این تیغ در امان نخواهد ماند. بالا رفتن قیمت نفت، تاثیر مستقیم بر قیمت فرآورده‌های آن بخصوص «بنزین» برجای می‌گذارد. در آمریکا افزایش قیمت بنزین با نوسان قیمت نفت در بورس نیویورک محاسبه می‌شود. بالا رفتن قیمت بنزین در داخل آمریکا بلافاصله واکنش اعتراضی مردم آن را علیه دولت، علنی و بر می‌آورد.
ترامپ در چند هفته قبل از شروع انتخابات میان دوره‌ای کنگره این تجربه را دید که اندکی بالا رفتن قیمت بنزین در داخل آمریکا در عمل، تلاطم سیاسی ـ تبلیغاتی علیه سیاست او را در برداشت. با نزدیک شدن به انتخابات همه تلاش دولت ترامپ در این جهت قرار گرفت که افزایش ناگهانی قیمت بنزین انجام نپذیرد تا از اعتراض عمومی در داخل آمریکا خود را در امان نگه دارد. با اعلام دور جدید تحریم‌ها (نفتی، بانکی و روابط تجاری) علیه ایران، خبر معاف کردن 8 کشور به مدت شش ماه از ادامه خرید نفت از ایران و ناکامی آمریکا در صفر کردن صادرات نفت ایران، دولت ترامپ به دنبال سقوط قیمت نفت رفت که از یک هفته گذشته تا امروز روند نزولی پیدا کرده است.
کارشناسان نفتی و سیاسی می‌گویند، هدف آمریکا از این اقدام که به صورت اصلی با هماهنگی و همراهی روسیه و عربستان انجام گرفته است، اول، بایکوت درآمدهای دلاری ایران از صادرات نفت، آن هم با میزان ارزش بالای دلاری آن در بازار است. دوم، تاثیر پایین آمدن قیمت نفت برای کنترل مناسب قیمت بنزین در داخل آمریکا است.
در مصاحبه‌ای «مات کات» کارشناس بازار نفت به مجله نگاه به بازار، گفت: «کاهش قیمتی که در چند روز گذشته مشاهده شده، منعکس کننده عرضه رو به رشد در بازار نفت است. ما افزایش ذخایر نفت آمریکا در 7هفته گذشته را شاهد بودیم. در مجموع تولید نفت عربستان، روسیه و آمریکا در آستانه بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه بخش انرژی ایران افزایش یافت و با این که این تحریم‌ها آغاز شده، اما آمریکا به هشت کشور معافیت موقتی داده که به آنها اجازه می‌دهد به خرید نفت ایران ادامه دهند. در کنار این معافیت، اداره اطلاعات انرژی آمریکا، در پایان هفته گذشته اعلام کرد، تولید این کشور در هفته منتهی به دوم نوامبر، 400هزار بشکه در روز افزایش یافته و به رکورد 11.6 میلیون بشکه در روز صعود کرده است.
اوپک هم تولید خود را از زمان نشست تابستان گذشته، برای جبران تولید از دست رفته ایران بیش از حد افزایش داد و با ادامه رشد تولید آمریکا و هماهنگی روسیه و عربستان، بازار دچار اشباع عرضه شده است.» از تابستان گذشته دو وزیر انرژی و نفت روسیه و عربستان با هم چند ملاقات داشتند و اکنون دولت پوتین همسو با سیاست نفتی، آمریکا و عربستان، علیه ایران شده است و روند آن اشباع بازار در عرضه نفت و لاجرم پایین نگه داشتن قیمت نفت در جهت اجرای تحریم ترامپ علیه ایران است.
کمیته نظارتی مشترک وزیران اوپک و غیر اوپک که ریاست آن در دست عربستان و روسیه است، امروز (یکشنبه) برای ارزیابی وضعیت بازار، در «ابوظبی» دیدار و تشکیل جلسه داده‌اند. نشست بعدی اوپک 15 آذرماه آینده در وین برگزار می‌شود. یک نماینده اوپک چند روز گذشته در مصاحبه با مجله تخصصی «پلاتس» از استراتژی تولید عربستان و روسیه انتقاد کرد و گفت: «این دو کشور که بزرگترین تولیدکنندگان ائتلاف اوپک و غیراوپک هستند، باید ضرر 15دلاری هر بشکه را که تحمیل کرده‌اند، جبران کنند.»
بودجه امسال کشور براساس فروش نفت هر بشکه تا 55 دلار تهیه و تنظیم شده و از آنجا که بهای نفت صادراتی ایران در ماه‌های گذشته به بالای 70 دلار هم رسید، درآمد نفتی کشور فراتر از رقم بودجه، محقق شد. به گفته «نوبخت» رئیس سازمان برنامه و بودجه، میزان درآمدهای نفتی کسب شده کشور در نیمه اول امسال 16 درصد از رقم مصوب بیشتر بود. کارشناسان نفتی پیش‌بینی می‌کنند که اگر پایین آمدن قیمت همچنان ادامه یابد و عرضه نفت در بازار نیز اشباع شود، تاثیرات منفی آن در راستای فشارهای تحریم آمریکا علیه ایران از اسفندماه تا نیمه اول سال آینده ظهور و بروز جدی پیدا خواهد کرد.
همه شواهد نشان می‌دهد طرح تحریم ترامپ علیه ایران یک جنگ است که در آن با طراحی از جمله معافیت موقت 8 کشور از خرید نفت ایران بین 4 تا 6 ماه آینده، استفاده از ابزار نفت را در برنامه‌ریزی خود دارد. ترامپ بارها خواهان فروپاشیدن سازمان «اوپک» شده است. پوتین نیز خواهان از هم پاشیدن قدرت اوپک در بازار نفت و گاز است و براساس آن به سعودی‌ها درباره سیاست آینده نفت و گاز در بازار جهانی نزدیک شده است و در عمل، جمهوری اسلامی ایران را دور زده است. نفت بار دیگر کالای اقتصادی و سیاسی‌ای شده است که در جهان متلاطم کنونی هم به لحاظ مالی (دلاری) و هم سیاسی (بایکوت و تحریم کشورها) نقش مهمی را بازی می‌کند. این که اتحادیه اروپا در این نقشه تخریبی ترامپ برای تشدید بحران‌های اقتصادی و سیاسی چگونه اقدام کند، بسیار حائز اهمیت است و مهم تر از آن مهار قدرت نمایی ترامپ از طریق کنگره جدید آمریکا را بسیاری در صحنه بین المللی پیش بینی می کنند. منبع:روزنامه اطلاعات
