بلاک‌چین؛ دشمن است یا دوست؟
علیرضا دلیری | معاون توسعه مدیریت و جذب سرمایه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری
بلاک‌چین نامی است که این روزها در مجامع مختلف از فناوری تا اجتماعی و سیاسی نام آن شنیده می‌شود. مانند هر فناوری دیگری عدم آگاهی از چگونگی عملکرد آن ترس‌هایی با خود به همراه دارد که موجب ایجاد احساس ناامنی می‌شود. اما به‌راستی «بلاک‌چین» فناوری‌ای برای افزایش مشکلات است یا تحولی روبه‌جلو در حوزه‌ها محسوب می‌شود؟ این فناوری یکی از تغییرات شگرف دنیاست و باید با زیروبم آن آشنا شد. زیرا می‌تواند تحولاتی در سبک حکمرانی کشورها ایجاد کند.
بلاک‌چین یک شبکه اینترنتی جدید و خاص است که در آن اطلاعات هم‌شکل به‌صورت مشابه طبقه‌بندی می‌شود. درواقع بلاک‌چین یک اوراق بهادار دیجیتال غیرمتمرکز محسوب می‌شود که وام‌دار ارز دیجیتال یا بیت کوین است و پایگاه داده آن در یک مکان خاص نگهداری نمی‌شود.
کارشناسان معتقدند این ویژگی فوق‌العاده بلاک‌چین باعث شده تا کاربران با اطمینان خاطر بیشتری از ارزهای دیجیتالی استفاده کنند که انقلابی بزرگ درزمینه فناوری ارزهای دیجیتالی است. بلاک‌چین در واقع مربوط به ذخیره و پردازش اطلاعات حساس در تعداد زیادی کامپیوتر است.
ویژگی‌های مهم بلاک‌چین
بلاک‌چین دو ویژگی اساسی و مهم دارد که این ویژگی‌ها مانع از کلاهبردی شده و امنیت نقل انتقالات ارزی را افزایش داده است.
نخستین ویژگی که پیش‌ازاین تا حدودی به آن اشاره کردیم توزیع شدن بلاک‌چین است. به این معنی که بلاک‌چین به شکل نقطه‌به‌نقطه در یک شبکه به اشتراک گذاشته می‌شود و دائما روی آن به اجماع می‌رسند.
درواقع پایگاه داده بلاک‌چین در یک مکان خاص نگهداری نمی‌شود، که منجر به هک اطلاعات شود. ازاین‌رو مانع از فعالیت‌های هکری کلاه‌برداران شده است.
ویژگی دوم بلاک‌چین تغییر ناپذیری آن است. در تشریح این ویژگی باید گفت پیش از اینکه یک بلاک به زنجیره بلاک‌ها ملحق شود، کسانی که در شبکه حضور دارند باید از طریق فرآیندی موسوم به اجماع توافق کنند که این تراکنش اعتبار دارد.
هر بلاک یک برچسب زمان می‌خورد که از طریق رمزنگاری امن شده و به بلاک قبلی روی زنجیره بلاک لینک می‌شود. بنابراین می‌توان یک تراکنش جدید ایجاد کرد که ساده به زنجیره اضافه می‌شود و رکورد اصلی هم چنان قابل دسترسی خواهد بود.
به‌طورکلی با ویژگی تغییرناپذیر می‌توان به اینکه دارایی از کجا آمده و در حال حاضر مالک آن چه کسی است پی برد.
رابطه بلاک‌چین با بیت کوین
همان‌طور که گفته شد بلاک‌چین وام‌دار بیت کوین است. اما به‌هیچ‌عنوان نباید بلاک‌چین و بیت کوین را به یک معنا بدانیم. زیرا رابطه بلاک‌چین و بیت کوین مانند رابطه اینترنت و یک سایت پخش‌کننده ویدیو است.
تفاوت بلاک‌چین و اینترنت
تفاوت بلاک‌چین و اینترنت در ذخیره‌سازی آن‌هاست. اینترنت اطلاعاتی که ردوبدل می‌شود را در یک سرور اصلی به‌صورت متمرکز ذخیره می‌کند که توسط هکرها و نهادهای ذی‌ربط قابل‌دسترسی و ردیابی است. درحالی‌که اطلاعات منتقل‌شده در بلاک‌چین امکان دسترسی و نفوذ را به فرد، نهاد حقیقی یا حقوقی نمی‌دهد.
ازاین‌رو کارشناسان معتقدند که بلاک‌چین به لحاظ ایمنی برتری محسوسی نسبت به اینترنت دارد و می‌تواند باعث اطمینان خاطر برای کاربران شود. چراکه کاربران همواره نگران هک شدن اطلاعات مهم و حساس خود بوده‌اند.
بلاک‌چین و پزشکی
اکنون پس از معرفی مختصر از بلاک‌چین قصد داریم کاربردهای این فناوری را در سه حوزه بیان کنیم. نخستین کاربرد بلاک‌چین که قصد معرفی آن را داریم در حوزه پزشکی و تجویز دارو است. همان طور که اشاره کردیم بلاک‌چین از بلاک‌هایی تشکیل شده است که هرکدام متعلق به یک تراکنش و سابقه هستند. این سوابق به‌صورت رمزنگاری شده موجود است. پس، از همین ویژگی می‌توان در حوزه‌ی بهداشت استفاده کرد.
سازمان‌ها یا خود افراد می‌توانند اطلاعات مربوط به یک شخص (مثل زمان بستری شدن و زمان ترخیص و همین‌طور عکس وی و کلیه سوابق پزشکی) را در یک زنجیره بلاک اختصاصی بگنجانند. تا وقتی پزشک و بیمار به آن نیاز داشت، با نگاهی به پرونده پزشکی‌اش در بلاک‌چین، به همه اطلاعات وی دسترسی پیدا کند.
تسریع محاسبه قبض‌ها
دومین کاربرد بلاک‌چین در حوزه صدور قبض و صورت حساب‌ها است. بلاک‌چین می‌تواند برای وزارت‌خانه‌ها و دولت‌ها کارآمد باشد. مثلا اداراتی مانند اداره آب، برق و گاز دیگر لازم نیست سرورهای خود را با اطلاعات زیادی پر کنند و برای نگهداری دیتاهای هر کاربر هزینه صرف کنند. فقط کافیست مجموعه‌ای از بلاک‌ها را تدارک ببینند و اطلاعات هر شخص را درون بلاک خود ذخیره کنند.
به‌این‌ترتیب به‌سادگی می‌توان در فضایی بسیار امن به ویرایش و صدور قبض افراد اقدام کرد. همچنین به‌سرعت افراد پرمصرف را آگاه ساخت. به‌این‌ترتیب درختان کم‌تری برای ارائه قبض‌های ماهیانه قطع خواهد شد و در هزینه‌ها نیز صرفه‌جویی می‌شود.
حفظ حریم خصوصی
آخرین حوزه‌ای که می‌خواهیم کاربرد بلاک‌چین در آن را معرفی کنیم نگهداری امن فایل‌ها است. فرض کنید که دیگر لازم نباشد اطلاعات خود را با ترس‌ولرز به شرکتی مانند گوگل بدهید که در مورد اعتماد به آن در زمینه حریم خصوصی همه شک دارند.
می‌توانید تمام اطلاعات خود را در بلاک‌هایی ثبت کنید که همیشه وجود خواهند داشت و کسی به‌غیراز یک نفر به آن‌ها دسترسی ندارد. تمام اطلاعات رمزنگاری می‌شود و فقط توسط یک کلید خصوصی که در دسترس خود شما امکان دستیابی به اطلاعات وجود خواهد داشت. در این صورت امنیت اطلاعات مهم و اساسی شما به طرز قابل‌توجهی افزایش می‌یابد.
در حال حاضر برخی آمارها نشان می‌دهد که رشد بلاک‌چین هر ساله 100 درصد است که این آمار با رشد اینترنت در بیست ساله گذشته برابری می‌کند. همچنین شرکت‌های بزرگی مانند مایکروسافت استقبال خوبی از این محصول داشته‌اند.
به نظر می‌رسد بلاک‌چین یکی از تغییرات شگرف دنیا است و ما باید با زیروبم آن آشنا شویم. چراکه کارشناسان معتقدند این فناوری حیرت‌انگیز در آینده‌ای نزدیک به تمام دنیا گسترش پیدا می‌کند. نکته حائز اهمیت این است که بلاک‌چین یکی از ابزارهای اصلی نهادها، ادارات دولتی و شرکت‌ها است.
فعالیت بلاک‌چین در ایران
آینده خدمات‌رسانی در دنیا بر بلاک‌چین و شبکه‌های مانند آن‌که ممکن است در سالهای آینده با رشد فناوری رخ نشان دهد خواهد بود. بلاک‌چین سالیانه بیش از 100 درصد است. به‌طوری‌که در مدت کوتاهی که این فناوری به ایران ورود کرده است تاکنون بیش از 20 هزار نفربر این بستر در حال فعالیت هستند.
معاونت علمی همواره تلاش‌هایی برای بسترسازی این فناوری در ایران انجام می‌دهد. چراکه معتقد است با ورود به بستر بلاک‌چین می‌توان در حدود 70 حوزه فناوری را رشد داد. دستاوردهایی که جهان امروز از آن بهره می‌برد و ایران نیز از این دهکده جهانی جا نمی‌ماند.
